Madelon Hooykaas

Else Madelon Hooykaas (Maartensdijk, 28 september 1942) is een Nederlandse beeldend kunstenaar, fotograaf en filmmaker. Zij maakt films, sculpturen, audio-video-installaties en publiceerde diverse boeken.

Biografie

Madelon Hooykaas groeide op in Rotterdam. Voordat zij in 1964 naar Parijs vertrok, was zij in de leer bij verschillende Nederlandse fotografen.

In 1966 ontving zij als jonge fotograaf de Europhotprijs als vertegenwoordiger van Nederland, en vertrok voor het fotoproject Along the Pilgrim’s Way to Canterbury – geïnspireerd op Geoffrey Chaucers The Canterbury Tales – naar Engeland en verbleef als gaststudent aan de Ealing School of Art & Design in Londen.

Haar professionele belangstelling gaat uit naar het maken van films en fotografie als middel in de conceptuele kunst, met name in de zogenaamde sequentiefotografie. Zij werkte in Brussel in een filmlaboratorium en in Parijs als filmassistent voordat zij zich vestigde als freelance fotograaf en filmmaker.

In 1968 reisde zij met een beurs van het ministerie van Cultuur voor een jaar naar de Verenigde Staten. In New York was zij assistent van de fotografen Philip Halsman en Bert Stern en kreeg les van de fotografen Gary Winogrand en Joel Meyerowitz. In Californië vormde een ontmoeting met Alan Watts het begin van haar levenslange belangstelling voor het zenboeddhisme.

Terug in Nederland vestigde zij zich in Amsterdam en ging artikelen schrijven voor het tijdschrift Foto, waarvoor zij onder anderen Robert Doisneau en Jacques Henri Lartigue interviewde. Zij werkte korte tijd als portretfotograaf en modefotograaf, en experimenteerde ondertussen met Polaroidfoto’s in combinatie met teksten en vervaardigde zeefdrukken.

In 1970 vertrok zij naar Japan met het plan een aantal fotografen te interviewen en het leven in een zenklooster te ervaren. Als eerste Europese vrouw kreeg zij toestemming in een traditioneel mannenklooster te verblijven en foto’s te maken. In 1971 verscheen het fotoboek Zazen. De teksten hiervoor stelde Hooykaas samen met dichter Bert Schierbeek. Zij verkreeg hiermee grotere naamsbekendheid; een Engelstalige en Duitstalige editie van het boek volgden.¹ Vijf jaar later verschijnt opnieuw een boek Death Shadow, waarvoor Hooykaas de foto’s maakte en Schierbeek een gedicht voor haar schreef.²

In 1972 had Madelon Hooykaas solotentoonstellingen met haar Polaroidexperimenten in Il Diaframma in Milaan en in The Photographer’s Gallery in Londen.³ Haar werk speelt met ruimte en tijd.⁴ Fotowerken van Madelon Hooykaas maken onder meer deel uit van de vaste collectie van Stedelijk Museum Amsterdam, Museum of Modern Art (MoMA) New York, Centre Georges Pompidou/Musée National d’Art Moderne Paris, Bibliothèque Nationale de France (Paris) en de Universiteitsbibliotheek Leiden.

Vanaf 1972 startte ook haar intensieve samenwerking op het gebied van film met de Schotse beeldend kunstenaar Elsa Stansfield, afwisselend in Londen en Amsterdam. Hun eerste film Een van die dagen werd in 1973 door de Nederlandse televisie uitgezonden. Onder de naam Stansfield/Hooykaas realiseerden zij als kunstenaarsduo vanaf 1975 hun eerste video-installaties en verwierven zij bekendheid als Europese videopioniers. Tijdens deze 32-jarige samenwerking creëerde het kunstenaarsduo ruim honderdvijftig kunstwerken.

Hun werk gaat over de relatie tussen natuur en spiritualiteit en verkent de wetenschappelijke principes en natuurkrachten als radiogolven en magnetische velden. Hooykaas en Stansfield maken daarbij gebruik van hedendaagse technologie zoals film, audio en video in combinatie met organische materialen als zand, glas en koper.

Werk van Stansfield/Hooykaas is opgenomen in diverse internationale museumcollecties, en werd in Nederland in 1996 bekroond met de Judith Leysterprijs.

De installaties en films van Hooykaas/Stansfield zijn onder meer tentoongesteld in Montreal, Sydney (Biënnale), Chicago, Madrid, Reykjavik, Kassel (Documenta), Museum of Modern Art New York (MoMA), Stedelijk Museum Amsterdam, Bremen, Hannover, Berlijn, Sheffield, Washington D.C., Luzern, Londen (Whitechapel Gallery), Toronto, Hong Kong, Helsinki, Tokio, Stockholm, Gemeentemuseum Den Haag, Dundee en Hafnarfjordur. Op het Split Film Festival Kroatië kregen zij in 1999 de Grand Prix New Media voor Person to Person (cd-rom).

In 2004 overleed Elsa Stansfield onverwacht. De jaren hierna realiseerde Madelon Hooykaas diverse video-installaties en audiowerken, zowel onder de naam Stansfield/Hooykaas als onder eigen naam, waaronder Daydreaming en Haiku, the Art of the Present Moment geïnspireerd op de poëzie van Matsuo Basho.

In 2009 reisde Madelon Hooykaas opnieuw naar Japan voor een verblijf in een zenklooster. Over dit tweede verblijf maakte zij in 2010 twee films – Zazen nu en Het Pad – en verscheen het fotoboek Zazen nu met een essay van Nico Tydeman.⁵

In 2010 verscheen eveneens het boek Revealing the Invisible – The Art of Stansfield/Hooykaas from Different Perspectives.⁶ Dit standaardwerk over het oeuvre van Hooykaas en Stansfield bevat internationale bijdragen van onder anderen Malcolm Dickson, Dorothea Franck, Nicole Gingras, Heiner Holtappels, David F. Peat, Janneke Wesseling en Kitty Zijlmans.

Voor projectruimte De Ketelfactory in Schiedam en C.C.A. in Glasgow (Schotland) maakte Madelon Hooykaas de video-installatie met tekening Mount Analogue (2010) waarvoor ze zich liet inspireren door het boek Le Mont Analogue van René Daumal, en waarover Dorothea Franck het essay Kunst en aandacht – Het beklimmen van Mount Analogue schreef.⁷

Recente exposities en vertoningen van werken van Stansfield/Hooykaas en van Madelon Hooykaas waren te zien in Museum Gouda, C.C.A. en Streetlevel Photoworks in Glasgow, Schotland (2010), Stedelijk Museum Amsterdam (2011), Biennale de Quebec, Canada, Museum voor religieuze kunst in Uden, Japanmuseum SieboldHuis in Leiden en vertoning van Split Seconds in Tate Modern, Londen (2012). In 2014 werd een videowerk van Elsa Stansfield/Madelon Hooykaas vertoond bij 'The Invisible Force Behind' in Imai – inter media art institute⁸ tijdens de Quadriennale Düsseldorf.⁹

Op 28 september 2014 werd haar film Zij die zien in het donker, op zoek naar de laatste blinde sjamanen in Japan uitgezonden bij de Boeddhistische Omroep.

Artist in Focus bij het Buddhist Film Festival Europe op 4, 5 en 6 oktober 2014 met de films: Haiku, the Art of the Present Moment, Mount Analogue en Zij die zien in het donker en 20 foto’s van haar recente film in het Eye Filmmuseum in Amsterdam.

Vanaf 2015 ontwikkelde Hooykaas een nieuwe richting met een serie performances, waarbij videoprojectie en tekenen een belangrijke rol speelden. Dit waren de werken Grid, Mount Analogue en de serie Virtual Walls/Real Walls. Deze performance werden opgevoerd in New York, Tokyo, Venetië, Amsterdam, Berlijn, Antwerpen, Perth en Manchester.

In opdracht van het Centraal Museum, Utrecht en Gaudeamus Muziekweek maakten Madelon Hooykaas en Louis Andriessen (in samenwerking met Malu Peeters) de video installatie Alles is Rond tentoongesteld van 8 september 2019 -19 januari 2020.

Recente werken

Re:vision, 2005, single channel video, Dutch and English version, sound, 30’
Lichtlijn / Line of Light, commissioned public sculpture, 2005 Schijndel, NL
Deep Looking I, 2005, single channel video installation, sound, 30’
Madelon’s Sundog Dance, 2005–2007, Madelon Hooykaas and Sandra Semchuk, single channel video, 6’
Daydreaming, 2006, video installation, sound, 9'
After Image / After Language I, Stansfield/Hooykaas and Chantal duPont, site-specific audio/video installation, sound, 6’, 2006, Montreal, CA
After Image / After Language II, sculpture and audio/video installation, 2006, Montreal, CA
Winter Solstice, video projection on storefront, 2006, Gouda, NL
Listening in the Middle Point, audio work, 14’, 2006, Elfbergenpad/CBK Gelderland, Arnhem, NL
Haiku, The Art of the Present Moment, 2007, single channel video, Dutch and English version, sound, 30’
Haiku, The Art of the Present Moment I, 2007, 2-channel audio/video installation (version I: large sculpture in the form of a book)
Haiku, The Art of the Present Moment II, 2007, 2-channel audio/video installation (version II: large scroll)
Tree of Re:vision, 2007, digital photo work
Still Life, 2008, digital photo work
Wheel of Life, 2008, single channel video, sound, 2'
Spiral, light object/stage set, commissioned by modern dance group Leine Roebana, 2009, touring in the Netherlands
Zazen nu / Zazen Now, 2009, single channel video, Dutch and English version, sound, 30’
Het pad / The Path, 2010, single channel video, Dutch and English version, sound, 30’
Mount Analogue, 2010, single channel video installation with drawing, 6’48”
Revealing the Invisible I, triptych, drawing, hologram, photo, commissioned by the Department of Neurology, AMC, 2011, Amsterdam, NL
Revealing the Invisible II, 2011, drawing, hologram, photo
Something that seems very far away... Sei Shōnagon, 2012, video sculpture, 5'09"
Feeling the Invisible, 2012, single channel video-installation with painting, sound, 6'57"
The Unknown Island, 2012, drawing
Underground, 2012, audio/video installation, 4'41"
Zij die zien in het donker/ Seeing in the Dark, 2014, single channel video, Dutch and English version, sound, 30’
Connecting the Invisible, 2014, single channel video, sound, 2’
Grid, 2015, single channel video-loop, sound, 3’52”
Light, 2015, single channel video-loop, sound, 8’39’’
Seeing in the Dark, 2015, two screen audio/video installation, English version, sound, 13’23”/10’11”
Holy Isle, a Buddhist Sanctuary, 2016, single channel video, Dutch and English version, sound, 30’
Virtual Walls I, 2017, single channel video-loop, sound, 7’33’’
Virtual Walls II, 2017, single channel video-loop, sound, 7’26’’
Buddha to be, a Portrait of Sister Chan Khong, 2018, single channel video, Dutch and English version, sound, 30’
Alles is Rond/Everything is Round, two channel video-installation with music by Louis Andriessen, 2019
No Self, 2019, single channel video, sound, 1’
As Above So Below, 2019, single channel video, sound, 4’29”
Dharma Nectar, bijen en boeddhisme in Vietnam/Dharma Nectar, bees and buddhism in Vietnam, 2020, single channel video, sound, 30'
In the Footsteps of Li Yuan-chia & Delia Derbyshire, 2020, single channel video, sound, 8’43”
To be or not to Bee, 2020, single channel video, sound, 2’24”

Recente tentoonstellingen en performances

Installatie Seeing the dark en performance Grid met 'live' tekening, Experimental Intermedia in New York, VS, 13 maart 2015
Collectie tentoonstelling hedendaagse kunst met video-installatie See through Lines (1978) van Stansfield/Hooykaas, Bonnefanten Museum, Maastricht, NL, 30 januari 2015 / 20 september 2015
Lincoln Centre of Performing Arts Library, New York, VS, presentatie twee videowerken, 19 maart 2015
Museum voor religieuze kunst, Uden, NL, Meditatie met: Mount Analogue en Light gemaakt in opdracht voor De Kapel, 3 oktober 2015 / 3 januari 2016
The 1980s. Today’s Beginnings, an alternative view on the 1980s, met videowerk van Stansfield/Hooykaas, Van Abbemuseum, Eindhoven, NL, 16 april 2016 / 25 september 2016
PLEASE TURN US ON, Gallery of Modern Art, Glasgow, Scotland, met What’s it to you? door Stansfield/Hooykaas, 28 juli 2016 / 22 januari 2017. Part II, 08 april 2017 / 31 mei 2017
Reports from the Year of the Monkey, tentoonstelling met werken van Madelon Hooykaas, Saskia Janssen en Emily Bates bij Punt WG, Amsterdam, NL, met performance Grid door Madelon Hooykaas, opening 30 april 2016
Performance met videoprojectie en 'live' tekening Virtual Walls I, Archivio Emily Harvey, Venetië, Italië, 28 september 2017
Labyrinth of Lines, video-installatie en performance met videoprojectie en 'live' tekening Grid, Museum van Hedendaagse Kunst, Mu hka, Antwerpen, België, 19 oktober / 12 november 2017
Nachtelijke Dwaling #12, Performance met videoprojectie en 'live' tekening, Virtual Walls II, Oude Kerk, Amsterdam, NL, 21 december 2017
Performance met videoprojectie en 'live' tekening, Virtual Walls/Real Walls I, Scotty, Ruimte voor Hedendaagse Kunst, Berlijn, D, 23 februari 2018
Performance met videoprojectie en 'live' tekening en verscheidene andere videowerken, Virtual Walls/Real Walls II, Treshold Gallery, Perth, Scotland, 14 mei / 26 juli 2018
Performance met videoprojectie en 'live' tekening en stem samen met Caro C (componiste), In the Footsteps of Li Yuan-chia & Delia Derbyshire, Manchester Art Gallery, Manchester, UK, 6 maart 2019
Opdracht voor een video-installatie met nieuwe elektronische muziek van Louis Andriessen Alles is Rond, Centraal Museum, Utrecht, NL, 8 september 2019 / 19 januari 2020
The World After: Conversation Pieces, met video To be or not to bee, Oude Kerk, Amsterdam, NL, 11 september 2020 / 28 februari januari 2021
Wheel of Life, een solo-tentoonstelling van Madelon Hooykaas, drie nieuwe werken: een bewegend sculptuur, een 'soundscape' en een film, in opdracht voor de Machinery of Me, Arnhem, NL, 3 oktober - 19 december 2021

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Else Madelon Hooykaas (foto's en dagboek) en Bert Schierbeek (essay), (1971): Zazen, N. Kluwer, Deventer; een Duitstalige editie verscheen in 1972 bij Otto Wilhelm Barth Verlag, Weilheim Obb, BRD; en een Engelstalige editie verscheen in 1974 bij Omen Press, Tucson, Arizona, USA
Else Madelon Hooykaas / Bert Schierbeek, (1976): Death Shadow, Fiz-Subverspress, Alkmaar. Het gedicht ‘Death Shadow’[voor Else Madelon Hooykaas] verscheen tevens in Bert Schierbeek, (2004): De gedichten, de Bezige Bij, Amsterdam, pp. 522-528
Else Madelon Hooykaas ‘Vita in Sequenza’ in Il Diaframma no. 172, May 1972, p. 7
Else Madelon Hooykaas ‘Time, an Abstract Symbol’ in Creative Camera no 99, September 1972, London, pp. 318-319
Madelon Hooykaas foto’s en dagboek en Nico Tydeman essay, (2010): Zazen nu - Het dagelijks leven in een Japans zensklooster, Ankh-Hermes, Deventer
Revealing the Invisible - The Art of Stansfield/Hooykaas from Different Perspectives, Edited by Madelon Hooykaas and Claire van Putten, (2010), de Buitenkant, Amsterdam
Dorothea Franck, (2011): ‘Kunst en aandacht – Het beklimmen van Mount Analogue’ in Stansfield/Hooykaas - Revealing the Invisible, De Ketelfactory, Schiedam, pp. 19-29
http://quadriennale-duesseldorf.de/english/programme/the_invisible_force_behind.html
https://www.horsecross.co.uk/media/2044/read-more-laura-leuzzi-and-iliyana-nedkova-on-madelon-hooykaas-issue-14-low-res.pdf