Navaornis
| Navaornis Status: Uitgestorven, als fossiel bekend Fossiel voorkomen: Laat-Krijt | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Navaornis hestiae holotype | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Geslacht | |||||||||
| †Navaornis Chiappe, Navalón, Martinelli, Carvalho, Santucci, Wu & Field, 2024 | |||||||||
| Typesoort | |||||||||
| †Navaornis hestiae | |||||||||
| |||||||||
Navaornis is een uitgestorven geslacht met slechts een fossiele vogelsoort Navaornis hestiae. De in Brazilië gevonden vogel, die 80 miljoen jaar geleden leefde, is afkomstig uit het late Krijt, aan het eind van het Mesozoïcum, toen de meeste dinosauriërs uitgestorven zijn. De vogel, die de afmeting van een spreeuw heeft, behoort tot de Enantiornithes en is uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Vooral de schedel is goed bewaard en heeft het mogelijk gemaakt zowel de vorm als de inhoud ervan met scans te analyseren. Het fossiel vult een lacune in het fossielenbestand en overbrugt een kloof tussen het 150 miljoen jaar oude fossiel Archaeopteryx en de moderne vogels, behorende tot de Neornithes.[1][2]
Ontdekking
[bewerken | brontekst bewerken]
Navaornis hestiae is wat de geslachtsnaam betreft genoemd naar William Nava, die het holotype MPM-200 in 2016 ontdekte in een laag van de Adamantinaformatie, Santonien-Campanien, in de Sítio Paleontológico ‘José Martin Suárez’ in Presidente Prudente welke vindplaats hij in 2004 begon op te graven. De soortaanduiding hestiae verwijst naar Hestia, de Griekse godin van het vuur en de huiselijke haard, die wordt beschouwd als zowel de oudste als de jongste van de Twaalf Olympische Goden. N. hestiae bezit een vergelijkbaar kenmerk omdat het fossiel tot een archaïsche afstammingslijn behoort, maar de schedelgeometrie zo goed als modern is. Het holotype bestaat uit een schedel met onderkaken en voorste halswervels maar een gedeeltelijke postcraniaal skelet behoort vermoedelijk tot hetzelfde individu.[1]
Toegewezen is specimen MPM-334-1, een onderste hersenpan.
De hersenen
[bewerken | brontekst bewerken]Ondanks dat Navaornis tot de Enantiornithes behoort, een onderklasse van uitgestorven vogels, vertoont het geslacht een grote gelijkenis met de schedelvorm en hersenstructuur van moderne vogels. Het heeft grote oogkassen, een gewelfde schedel en heeft geen tanden. Navaornis behoudt echter ook enkele primitieve kenmerken. Zo zijn bijvoorbeeld de kleine hersenen (cerebellum) en de grote hersenen minder ontwikkeld vergeleken met moderne vogels. Dit betekent waarschijnlijk dat de vogel minder controle had over complexe vliegbewegingen. Hij had daarentegen wel een groot evenwichtsorgaan wat kan betekenen dat het vliegen voluit deel van zijn bestaan uitmaakte.[3]
Deze combinatie van moderne en primitieve kenmerken suggereert dat de unieke kenmerken van moderne vogels zich vroeger in de evolutie van vogels hebben ontwikkeld dan eerder werd gedacht.[1]
- ↑ a b c d
- ↑ Voormolen, Sander, "Een vogelschedeltje van 80 miljoen jaar oud is verrassend goed bewaard gebleven", NRC, 20 november 2024. Geraadpleegd op 25 november 2024.
- ↑ (en) Dunham, Will, 'One-of-a-kind' skull fossil from Brazil reveals bird brain evolution. Reuters (13 november 2024). Geraadpleegd op 25 november 2024.