Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Naar inhoud springen

Osmium

Zoek dit woord op in WikiWoordenboek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Osmium
1 18
1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He
2 Li Be B C N O F Ne
3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar
4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
 
Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Osmium
Osmium
Algemeen
Naam Osmium
Symbool Os
Atoomnummer 76
Groep Platinagroep
Periode Periode 6
Blok D-blok
Reeks Overgangsmetalen
Kleur Blauwgrijs
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u) 190,23
Elektronenconfiguratie [Xe]4f14 5d6 6s2
Oxidatietoestanden +3, +4
Elektronegativiteit (Pauling) 2,2
Atoomstraal (pm) 135
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 840
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3) 22610
Hardheid (Mohs) 7,1
Smeltpunt (K) 3318
Kookpunt (K) 5300
Aggregatietoestand Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1) 31,8
Verdampingswarmte (kJ·mol−1) 746,0
Kristalstructuur Hex
Molair volume (m3·mol−1) 8,41 · 10−6
Geluidssnelheid (m·s−1) 4940
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1) 130
Elektrische weerstandΩ·cm) 9,5
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1) 87,6
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt,
tenzij anders aangegeven
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde

Osmium is een scheikundig element met symbool Os en atoomnummer 76. Het is een blauwgrijs overgangsmetaal.

Osmium is in 1803 ontdekt door Smithson Tennant in Londen. Het metaal bleef samen met iridium achter als zwart residu na het oplossen van platinaerts in koningswater.

De naam osmium is afgeleid van het Griekse osmè (οσμη), dat kan worden vertaald als stank. Hierbij wordt duidelijk verwezen naar osmium(VIII)oxide, dat zelfs bij lage temperaturen een enorme stank verspreidt.[1] Osmiumpoeder oxideert reeds bij kamertemperatuur.

Bij aanwezigheid van zuurstof gaat zuiver osmium over in het uiterst giftige en stinkende osmium(VIII)oxide. Daarom wordt osmium vrijwel nooit in zuivere vorm gebruikt. In legeringen wordt osmium echter wel regelmatig gebruikt bij toepassingen waar slijtvastheid belangrijk is. Andere toepassingen zijn:

Vanwege het extreem hoge smeltpunt van osmium werd het in het begin van de twintigste eeuw door Carl Auer von Welsbach gebruikt om draden te maken voor gloeilampen, maar het goedkopere en technisch betere wolfraam heeft deze toepassing overgenomen.

Opmerkelijke eigenschappen

[bewerken | brontekst bewerken]

In metallische vorm is osmium een blauwgetint, breekbaar en glanzend metaal met een zeer grote dichtheid. In poedervorm reageert het snel met zuurstof en vormt daarbij het giftige osmiumtetraoxide dat herkenbaar is aan de geur en een kookpunt heeft van 130 °C.

Veelal wordt osmium gezien als het element met de hoogste dichtheid, maar dat is afhankelijk van de gebruikte methode om de dichtheid te bepalen. Soms wordt iridium gezien als het element met de hoogste dichtheid. Van alle metalen uit de platinagroep heeft osmium het hoogste smeltpunt en de laagste dampdruk. De meest voorkomende oxidatietoestanden zijn +3 en +4, maar +1 en +8 worden ook wel aangetroffen.

Osmium wordt onder andere aangetroffen in de natuur voorkomende legering iridiosmium; een legering van iridium en osmium die voorkomt in de Oeral en in Noord- en Zuid-Amerika. In Ontario in Canada wordt osmium aangetroffen in nikkelmijnen samen met andere metalen uit de platinagroep.

Zie Isotopen van osmium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Stabielste isotopen
Iso RA (%) Halveringstijd VV VE (MeV) VP
184Os 0,020 5,6·1013 j α 1,671 180W
185Os {syn} 93,6 d EV 1,013 185Re
186Os 1,58 2,0·1015 j α 2,822 182W
187Os 1,6 stabiel met 111 neutronen
188Os 13,3 stabiel met 112 neutronen
189Os 16,1 stabiel met 113 neutronen
190Os 26,4 stabiel met 114 neutronen
191Os {syn} 15,4 d β 0,314 191Ir
192Os 41,0 stabiel met 116 neutronen
193Os {syn} 30,11 h β 1,141 193Ir
194Os {syn} 6 j β 0,097 194Ir

In de natuur komen 7 osmiumisotopen voor waarvan er 5 stabiel zijn en 2 radioactief. Deze radioactieve isotopen hebben echter zulk extreem lange halveringstijden dat ze praktisch gezien ook als stabiel beschouwd kunnen worden.

Uit de verhouding van 187Os en 188Os kan de ouderdom van zowel aardse stenen als van meteorieten worden bepaald.

Toxicologie en veiligheid

[bewerken | brontekst bewerken]

Metallisch osmium is onschadelijk, maar omdat het zo eenvoudig met zuurstof reageert en daarbij het extreem giftige osmiumtetraoxide vormt, moet osmium als zeer schadelijk worden beschouwd. Zelfs bij zeer lage concentraties kan osmiumtetraoxide ernstige schade aanrichten in de longen, huid en ogen.

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Osmium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.