Pallas en de centaur

Pallas en de centaur
Kunstenaar	Sandro Botticelli
Jaar	circa 1482
Techniek	Tempera op doek
Afmetingen	207 × 148 cm
Museum	Galleria degli Uffizi
Locatie	Florence
Inventarisnummer	Oggetti d'arte Pitti 1911 n. 752; Depositi n. 29
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Pallas en de centaur (Italiaans: Pallade e il centauro) is een schilderij van Sandro Botticelli dat hij omstreeks 1482 schilderde. Sinds 1922 maakt het deel uit van de collectie van de Galleria degli Uffizi in Florence.

Herkomst

Het doek is geschilderd voor Lorenzo de' Medici (Lorenzo il Magnifico) of voor iemand uit zijn directe omgeving. Op Pallas' gewaad is het familie-embleem van De' Medici, drie of vier met elkaar verbonden ringen met een diamant, veelvuldig in borduurwerk aangebracht. Het schilderij wordt gezien als een geschenk van Lorenzo voor de bruiloft van zijn neef Lorenzo di Pierfrancesco de' Medici met Semiramide Appiano in 1482. Het werk komt in ieder geval voor in de inventarissen van 1498 (opgesteld na de dood van Lorenzo di Pierfrancesco's broer Giovanni de' Medici), 1503 en 1516 van het Palazzo Medici in de Via Larga. Het hing boven de toegangsdeur naar de voorkamer, vlak bij La Primavera.

Later in de zestiende eeuw bevond het schilderij zich in het Palazzo Vecchio. In 1638 was het, net als La Primavera, in de Villa di Castello van de Medici's. In 1830, toen Botticelli uit de mode was en alleen nog van historisch belang werd beschouwd, was het schilderij in het Palazzo Pitti terechtgekomen. Daar werd het in 1895 opgemerkt door de Engelse kunstenaar William Blundell Spence, die in Florence woonde. In 1922 werd het schilderij overgebracht naar de Galleria degli Uffizi.

Voorstelling

Tegen de achtergrond van een grote afgebroken rots en een landschap met een groot meer staat de godin Pallas Athena gewapend met een rijk versierde hellebaard. Ze is gekleed in transparante stoffen versierd met olijf- of lauriertakken. In haar rechterhand houdt ze een centaur aan zijn haren vast. Hoewel hij gewapend is met een boog en een pijlkoker, lijkt hij getemd te worden door het gebaar van de godin.

De interpretatie van de scène is, net als bij andere werken van Botticelli, onzeker. Waarschijnlijk konden alleen de ingewijden van de neoplatonische academie het schilderij volledig begrijpen. Marsilio Ficino was de centrale figuur binnen deze groep die werd gesteund door Cosimo de' Medici. Zijn uitspraak "Bestia nostra, id est sensus; homo noster, id est ratio" wijst op een interpretatie van het schilderij als allegorie van de Rede (beschreven door Gombrich). De godin, symbool van de rede, overwint de dierlijke instincten, gesymboliseerd door de centaur, een mythologisch wezen dat half mens en half beest is.

Frothingham wees op de gelijkenis met een afbeelding in de Chronograaf van 354, een Romeinse kalender van Furius Dionysius Filocalus, de secretaris van paus Damasus I. De kalender toont de personificatie van de stad Trier als een vrouwelijke krijger met een speer en schild die het haar van een mannelijke figuur met een boog en pijlen aan zijn voeten vasthoudt. De twee werken lijken erg op elkaar en het is mogelijk dat Botticelli zijn idee voor zijn schilderij van deze afbeelding kreeg, nadat hij een kopie had gezien. In Rome, waar Botticelli werkte aan de schilderingen van de Sixtijnse Kapel, kan hij op Romeinse sarcofagen afbeeldingen van centauren gezien hebben.

Enkele auteurs, onder wie John Rigby Hale, geven Pallas en de centaur een politieke interpretatie. Lorenzo de' Medici onderhandelde in de tijd dat het schilderij ontstond met koning Ferdinand I van Napels om te voorkomen dat Napels zou toetreden tot een anti-Florentijnse bondgenootschap, aangevoerd door Sixtus IV. Pallas zou dan een personificatie van Florence zijn die haar vijanden overwint.

Afbeeldingen

• 
  Detail
• 
  Detail
• 
  Voorbereidende schets
• 
  Afbeelding uit de Chronograaf van 354

Literatuur

• Guido Cornini (2016). Botticelli. Florence: Giunti Editore
• Ronald Lightbown (1989). Sandro Botticelli: Life and Work (rev. ed.) Thames and Hudson. pp. 146-152
• Gloria Fossi (2014). Uffizi Gallery, art, history, collections. Florence: Giunti. p. 130-31
• A.L. Frothingham (1908).The Real Title of Botticelli's "Pallas. in: American Journal of Archaeology 12/4, okt.-dec. 1908. pp. 438–444
• John R. Hale (1965). Great Ages of Man: Renaissance. Time-Life. p. 122.
• R. Salvini (1958). Tutta la pittura di Botticelli. Milaan.
• Bruno Santi (2001). Botticelli, in I protagonisti dell'arte italiana. Florence: Scala Group.

Externe links

• (en) informatie over het schilderij op de website van de Galleria degli Uffizi. Geraadpleegd op 14 december 2024.
• (en) Google Arts & Culture. Geraadpleegd op 14 december 2024.
• (it) informatie over het schilderij op de website van de Fondazione Zeri. Geraadpleegd op 14 december 2024.
• (en) Cavallini to Veronese, A guide to the works of the major Italian Renaissance Painters. Geraadpleegd op 14 december 2024.

Mediabestanden

Zie de categorie Pallas and Centaur (Botticelli) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

· ·

De werken van Sandro Botticelli (selectie)

Portret van een jonge vrouw (1480-85) · La Primavera (ca. 1482) · Pallas en de centaur (ca. 1482) · De Geboorte van Venus (ca. 1483) · Madonna van het Magnificat (ca. 1483) · Bewening van de dode Christus (ca. 1490) · De Laster van Apelles (ca. 1494-95) · De mystieke geboorte (ca. 1500-01)

Oeuvrelijst