Verlan

Het verlan is een populaire Franse spraakkunst die niet alleen onder jongeren veelvuldig wordt gebruikt, maar ook als "hippe" spreektaal, mede dankzij de muziek en film, onder brede lagen van de Franse bevolking begrepen wordt dan wel zelf gehanteerd wordt. Het bestaat uit woordspelingen waarbij de lettergrepen van plaats worden verwisseld. De term verlan zelf is het omgekeerde van 'l'envers', Frans voor 'het omgekeerde'.

Hoewel de omkering van lettergrepen al sinds de Middeleeuwen in het Frans (en ook in andere talen) als een vorm van geheimtaal (argot) kon dienen, moet de oorsprong van het huidige Franse gebruik en de functie van het verlan in de stedelijke onderwereld (la pègre) gezocht worden: het diende vooral om de politie in verwarring te brengen. Deze rol is reeds bekend sinds de 19de eeuw. Het werd populair onder de jongeren van de Parijse banlieues, toen ook linkse intellectuelen (vaak zelf afkomstig van volksbuurten) het verlan voor hun toespraken en pamfletten gingen toepassen, zoals de geëngageerde zanger Renaud Séchan, die zijn lied Laisse béton in 1977 ten gehore bracht. Sindsdien zijn vele oorspronkelijke woorden in het verlan ook in het doorsnee-Frans ingeburgerd geraakt.

Algemene kenmerken en structuur

Woordvorming

Er zijn enkele algemene regels vast te stellen bij de vorming van woorden in het verlan:

De omkering van de lettergrepen wordt vooral door de uitspraak van een woord bepaald, niet zozeer door de (vaak historische) spelling. Zo worden de Franse dubbele medeklinkers in bijvoorbeeld femme of fesse in de uitspraak in feite als een enkele medeklinker gerealiseerd (in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Italiaans).
Woorden in het verlan zijn over het algemeen een- of tweelettergrepig.
Bij de omkering van de lettergrepen wordt de stomme eindklinker -e van de laatste lettergreep in de regel als eu [œ] uitgesproken, maar de eindklinker wordt achterwege gelaten als het dan een drielettergrepig woord zou opleveren. In sommige eenlettergrepige woorden die op een medeklinker eindigen wordt de stomme eindklinker erbij "gedacht" (bijv. flic -> flique -> keufl -> keuf).
De -i die na omkering aan het eind van een woord zou verschijnen, wordt over het algemeen weggelaten, tenzij er een moeilijk uit te spreken groep van medeklinkers ontstaat.
De beginklinker van een woord wordt in het verlan weggelaten, waarna de overgebleven lettergrepen van plaats wisselen.
Dubbele medeklinkers die na de omkering aan het eind van een woord zouden ontstaan en die moeilijk uit te spreken zijn, worden vereenvoudigd (zoals keufl -> keuf).

Enkele voorbeelden ter illustratie:

Une femme (= 'vrouw') → verlan = une meuf
Laisse tomber (= 'laat maar zitten', lett. 'laat vallen') → ton + bé → bé+ton → verlan = laisse béton
Un flic (= 'politieagent') → fli + que → que + f → verlan = un keuf
La cité (= 'stad') → ci-té → la té-ci → verlan = tess
Maestro → mae-stro → verlan = Stromae (artiestennaam van de bekende Belgische zanger Paul Van Haver)

Gangbare vormen in het verlan

Hoewel in principe elk normaal Frans woord tot een verlan-woord omgevormd kan worden, beklijft het in de meeste gevallen zelden. De volgende serie verlan-woorden, die geenszins compleet (kunnen) zijn, zijn min of meer gangbaar in populaire media en soms zelfs in hoger aangeschreven nieuwsuitzendingen te horen. In de meeste gevallen heeft de vorm in het verlan een grovere, dysfemische connotatie (femme "vrouw" -> verlan meuf "wijf, mokkel"), maar in het geval van illegale middelen of verwijzingen naar het gezag of seks zijn ze eerder verhullend van aard. De connotatie van de etnische verlan-vormen is vaak alleen op grond van de context positief (indien verwijzend naar de eigen groep) dan wel negatief/racistisch (indien gebruikt door buitenstaanders). In enkele gevallen is de verlan-vorm zodanig in de Franse spreektaal ingeburgerd dat er een secundaire verlan-vorm ontstaat, bijvoorbeeld beur (oorspr. uit arabe 'Arabier') -> rebeu, meuf (oorspr. uit femme 'vrouw') -> femeu. De Nederlandse vertaling (achterwege gelaten in de evidente gevallen) is slechts een benadering van de betekenis van de verlan-vorm.

Verlan	Normaal	Vertaling	Verlan	Normaal	Vertaling	Verlan	Normaal	Vertaling
beuh	herbe	wiet	iench	chien	hond	ripou	pourri	corrupt, plat (van agenten)
béton	tomber	vallen	kénn'	niquer	neuken	tasspé, tass'	pétasse	teef
beur	arabe	Arabier	keuf	flic	smeris	tess'	cité	stad, achterbuurt
chanmé	méchant	gemeen	keum'	mec	makker, gabber	teub	bite	penis
chelou	louche	gestoord, raar	keutru	truc	ding	teubê	bête	stommeling
cheum	moche	lelijk	meuf	femme	wijf, mokkel	teuch'	chatte
cimer	merci	bedankt	mifa, mif'	famille	familie	teuf'	fête	feestje, party
einss	sein	borsten	noiche	chinois	Chinees	teupu	pute
enlécu, enlèk'	enculé, er		ouf	fou	gek, krankzinnig	teuté	tête	kop
femeu	meuf*	wijf, mokkel	pécho	choper	pakken, snappen	vénère	énervé	geïrriteerd
feuj	Juif	Jood	rebeu	beur*	Arabier, mocro	veuch	cheveux	haren
galsen	Sénégalais	Senega- lees	relou	lourd	zwaar	zarb'/ zarbi	bizarre	raar, gestoord
géman	manger	vreten	reuf'	frère	bro	iedsp	pieds	voeten
genhar	argent	geld, poen

Zie ook

Smibanese woordenboek, bevattende de woordenschat van het Smibanese, een soortgelijke omkeertaal in Amsterdam-Zuidoost
Šatrovački, een soortgelijke variant van het Servo-Kroatisch
Spoonerisme
Argot, geheimtaal of dieventaal (term afkomstig uit Frankrijk)
Anti-taal

Externe link

(fr) Website met meer voorbeelden van verlan

Literatuur

Debov, Valéry. Glossaire du verlan dans le rap français. Paris: L'harmattan, 2015, 444 p. ISBN 978-2-343-05557-2.
Méla, Vivienne. "Parler verlan : règles et usages". In: Langage et société, no. 45, 1988. pp. 47-72 (https://www.persee.fr/doc/lsoc_0181-4095_1988_num_45_1_2405)
Nieser, Miriam. Le Verlan - règles et usages. Hamburg: GRIN, 2005. ISBN 978-3638604277.

Bronnen, noten en/of referenties

Le Verlan - règles et usages