Werelderfgoed in Turkije

Het UNESCO werelderfgoed is samengesteld uit sites die van belang zijn voor het culturele of natuurlijke erfgoed van een land, zoals beschreven in de UNESCO World Heritage Convention, opgericht in 1972.^[1] Turkije aanvaardde het verdrag op 16 maart 1983, waardoor haar historische sites in aanmerking kwamen voor opname op de lijst. In 2021 werd de negentiende inschrijving op de werelderfgoedlijst van monumenten in Turkije toegevoegd, de lijst bevatte dat jaar al zeventien culturele sites en twee gemengde sites.^[2]

De eerste drie locaties in Turkije, de Grote Moskee en het ziekenhuis van Divriği, de historische gebieden van Istanbul en Göreme National Park en de rotssites van Cappadocië werden toegevoegd aan de lijst tijdens de 9e zitting van het Werelderfgoedcomité in 1985.^[3] De nieuwste Turkse inscripties op de werelderfgoedlijst zijn Aphrodisias in 2017,^[4], Göbekli Tepe in 2018 en de Tell van Arslantepe in 2021.

Werelderfgoederen

Actuele Werelderfgoederen

Onderstaande tabel bevat de volgende informatie per erfgoed:

Naam: zoals ingeschreven door het Werelderfgoedcomité^[5]

Locatie: Provencie waar het erfgoed zich bevindt

UNESCO-data: type erfgoed en inschrijvingscriteria (i t/m vi zijn cultureel erfgoed, en vii t/m x zijn natuurerfgoed)

Opp.: oppervlakte in hectare

Jaar: Inschrijvingjaar in de werelderfgoedlijst

Beschrijving: beknopte beschrijving van het erfgoed en de redenen voor classificatie als bedreigd werelderfgoed, indien van toepassing

Naam	Locatie	UNESCO-data	Oppervl. (ha)	Jaar	Beschrijving
Aphrodisias	TurAydın 37° 43′ NB, 28° 43′ OL	Cultureel:TurAph (ii)(iii)(iv)(vi)	152	2017	De site bestaat uit Aphrodisias en de nabijgelegen oude marmergroeven in de buurt, die rijkdom naar de oude Griekse stad hadden gebracht.^[4]
Archeologische site van Ani	TurKars	Cultureel:TurArcAni (ii)(iii)(iv)	251	2016	Gelegen nabij de Turks-Armeense grens bereikte de middeleeuwse stad Ani haar gouden eeuw in de 10e en 11e eeuw als de hoofdstad van Bagratuni Armenië, voordat het vanaf de 14e eeuw in verval raakte na een Mongoolse invasie en een grote aardbeving.^[6]
Archeologische site van Troje	TurÇanakkale 39° 57′ NB, 26° 14′ OL	Cultureel:TurArcTro (ii)(iii)(vi)	158	1998	Daterend meer dan vier millennia geleden en dienend als een belangrijke invloed op Homerus' Ilias en Vergilius' Aeneis, werd Troje herontdekt door Heinrich Schliemann in de late 19e eeuw, en is sindsdien een van de meest bekende archeologische vindplaatsen ter wereld.^[7]
Bursa en Cumalıkızık: de geboorte van het Ottomaanse rijk	TurBursa 40° 11′ NB, 29° 4′ OL	Cultureel:TurBur (i)(ii)(iv)(vi)	27	2014	Bursa, de eerste hoofdstad van het Ottomaanse Rijk in de 14e eeuw, werd met zijn innovatieve stadsplanning een belangrijke referentiebron voor toekomstige Ottomaanse steden. Het nabijgelegen dorp Cumalıkızık, een voorbeeld van het waqf-systeem, bood ondersteuning voor de ontwikkeling van de hoofdstad.^[8]
Safranbolu	TurKarabük 41° 16′ NB, 32° 41′ OL	Cultureel:TurCit (ii)(iv)(v)	193	1994	Safranbolu, een kruispunt voor de karavaanhandel, bloeide vanaf de 13e eeuw. De architectuur had een grote invloed op de stedelijke ontwikkeling in het Ottomaanse rijk.^[9]
Fort van Diyarbakır en de tuinen van Hevsel	TurDiyarbakır 37° 54′ NB, 40° 14′ OL	Cultureel:TurDiy (iv)	521	2015	Diyarbakır is een stad van grote betekenis geweest vanaf de Hellenistische periode tot aan het heden. De site bevat de 5.800 km lange stadsmuren van Diyarbakır, evenals de Hevsel-tuinen, die de stad voorzien van voedsel en water.^[10]
Efeze	Turİzmir 37° 56′ NB, 27° 22′ OL	Cultureel:TurEph (iii)(iv)(vi)	663	2015	De oude Griekse stad Efeze was beroemd om een van de zeven wereldwonderen van de antieke wereld, de Tempel van Artemis, die nu in puin ligt. Nadat de stad in de 2e eeuw v.Chr. onder Romeinse controle kwam, bloeide de stad en liet het monumentale structuren achter zoals de Bibliotheek van Celsus. Het Huis van de maagd Maria en de Sint-Jansbasiliek werden vanaf de 5e eeuw belangrijke christelijke bedevaartsoorden.^[11]
Göbekli Tepe	TurŞanlıurfa 37° 13′ NB, 38° 55′ OL	Cultureel:TurGob (i)(ii)(iv)	126	2018	Daterend uit de Prekeramisch Neolithisch tijdperk tussen het 10e en 9e millennium v.Chr., werd de site waarschijnlijk gebruikt door jager-verzamelaars voor rituele doeleinden.^[12]
Nationaal park Göreme en de rotsen van Cappadocië	TurNevşehir 38° 40′ NB, 34° 51′ OL	Gemengd:TurGor (i)(iii)(v)(vii)	9884	1985	Het Göreme-vallei is beroemd om haar opvallende aardpijler rotsformaties. De regio Cappadocië heeft ook in de rots gehouwen woningen, dorpen, kerken, ondergrondse steden en geweldige voorbeelden van post-Iconoclastisch Byzantijnse kunst.^[13]
Grote Moskee en Hospitaal van Divriği	TurSivas 39° 22′ NB, 38° 7′ OL	Cultureel:TurGre (i)(iv)	2016	1985	Het moskee-ziekenhuiscomplex in Divriği, opgericht in het begin van de 13e eeuw, is een uniek voorbeeld van islamitische architectuur en combineert verschillende en soms contrasterende ontwerpen.^[14]
Hattusa: de Hettitische hoofdstad	TurÇorum 40° 1′ NB, 34° 37′ OL	Cultureel:TurHat (i)(ii)(iii)(iv)	26ĉ8	1986	De formele hoofdstad van het Hettitische rijk, met haar goed bewaarde stadspoorten, tempels, paleizen en het nabijgelegen rotsreservaat van Yazılıkaya. Het is een van de laatste overblijfselen van de eens dominante macht in Anatolië en noord-Syrië.^[15]
Hiërapolis-Pamukkale	TurDenizli 37° 55′ NB, 29° 7′ OL	Gemengd:TurHie (iii)(iv)(vii)	1077	1988	De natuurlijke site van Pamukkale is beroemd om zijn visueel opvallende landschap, bestaande uit versteende watervallen, stalactieten en terrassen. De nabijgelegen stad Hierapolis, gesticht aan het einde van de 2e eeuw v.Chr., herbergt verschillende Grieks-Romeinse structuren, waaronder tempels, baden, een necropolis, evenals voorbeelden van Vroeg-christelijke architectuur.^[16]
Historische gebieden van Istanboel	TurIstanbul 41° 1′ NB, 28° 59′ OL	Cultureel:TurHis (iii)(iv)(vii)	678	1985	Istanbul is de keizerlijke hoofdstad van het Byzantijnse rijk en het Ottomaanse rijk en is al meer dan twee millennia een belangrijk politiek, religieus en cultureel centrum. De skyline, met meesterwerken zoals de Hippodroom, Hagia Sophia, de Süleymaniye-moskee en de Topkapıpaleis, getuigt van de grote architecten door de eeuwen heen.^[17]
Nemrut Dağ	TurAdıyaman 38° 2′ NB, 38° 46′ OL	Cultureel:TurNem (i)(iii)(iv)	11	1987	Nemrut Dağ is de locatie waar koning Antiochus I (69–34 v.Chr.) van het Koninkrijk Commagene zijn eigen tempelgraf bouwde, omringd door kolossale beelden en stelae, in een van de meest ambitieuze architecturale ondernemingen uit de Hellenistische periode.^[18]
Neolithische site van Çatalhöyük	TurKonya 37° 40′ NB, 32° 50′ OL	Cultureel:TurNeo (iii)(iv)	37	2012	In gebruik genomen tussen ongeveer 7400 v.Chr. en 5200 v.Chr., is de site van Çatalhöyük een van de weinige voorbeelden van een goed bewaarde neolithische nederzetting, met haar egalitaire stedelijke lay-out, woningen met daktoegang, muurschilderingen en reliëfs die een proto-stedelijke manier van leven tonen.^[19]
Pergamon en zijn veelgelaagde cultuurlandschap	Turİzmir 39° 8′ NB, 27° 11′ OL	Cultureel:TurPer (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	333	2014	Opgericht in de 3e eeuw v.Chr. als de hoofdstad van de Hellenistische Attalid-dynastie, was Pergamon een van de belangrijkste steden van de antieke wereld. Na het legaat aan de Romeinen in 133 voor Christus, ondervond de stad verdere ontwikkeling en werd het bekend als een belangrijk therapeutisch centrum.^[20]
Selimiyemoskee en zijn sociaal comple	TurEdirne 41° 41′ NB, 26° 34′ OL	Cultureel:TurSel (i)(iv)	3	2011	Het Selimiye-moskeecomplex in Edirne, gebouwd in de 16e eeuw, wordt door de architect Mimar Sinan beschouwd als zijn meesterwerk en vertegenwoordigt het de hoogste prestatie van Ottomaanse architectuur.^[21]
Xanthos-Letoon	TurAntalya en Muğla 36° 20′ NB, 29° 19′ OL	Cultureel:TurXan (ii)(iii)	126	1988	De site bestaat uit twee aangrenzende nederzettingen. Xanthos, het centrum van de beschaving Lycië, heeft aanzienlijke architecturale invloeden uitgeoefend op andere steden in de regio, waarbij het Nereid Monument rechtstreeks de Mausoleum van Halicarnassus inspireerde in Karië. Letoon, een belangrijk religieus centrum in Lycië, herbergt de Letoon drietalig, die de sleutel vormde voor het ontcijferen van het lang uitgestorven Lycische taal.^[22]
Tell van Arslantepe	TurMalatya 38° 23′ NB, 38° 22′ OL	Cultureel:TurArs (iii)	1622	2021	De Tell van Arslantepe is een kunstmatige heuvel en archeologische vindplaats in de vlakte en aan de buitenwijken van Malatya, 12 km ten zuidwesten van de rivier de Eufraat. De plaats werd naast Arslantepe ook in de recentere geschiedenis aangeduid als Melid. Archeologisch bewijsmateriaal uit de site getuigt van bewoning vanaf ten minste het 6e millennium v. Chr. tot de late Romeinse periode.
Gordium	TurAnkara 39° 39′ NB, 31° 59′ OL	Cultureel:TurArs (iii)	1669	2023	De archeologische vindplaats Gordium, gelegen in een open landelijk landschap, is een oude nederzetting met meerdere lagen en omvat de overblijfselen van de oude hoofdstad Phrygië, een onafhankelijk koninkrijk uit de ijzertijd. De belangrijkste elementen van deze archeologische vindplaats zijn de Citadelheuvel, de benedenstad, de buitenstad en de vestingwerken, en verschillende grafheuvels en tumuli met hun omringende landschap.^[23]
Houten Hypostyle-moskeeën van middeleeuws Anatolië	TurLandelijk	Cultureel:TurArs (iii)	1694	2023	Dit seriële pand bestaat uit vijf hypostyle-moskeeën die tussen het einde van de 13e en het midden van de 14e eeuw in Anatolië zijn gebouwd, elk gelegen in een andere provincie van het huidige Türkiye. Het ongebruikelijke structurele systeem van de moskeeën combineert een buitenschil van metselwerk met meerdere rijen houten binnenkolommen (“hypostyle”) die een plat houten plafond en het dak ondersteunen. Deze moskeeën staan bekend om het vakkundige houtsnijwerk en handwerk dat wordt gebruikt in hun bouwwerken, architectonische uitrusting en meubilair.^[24]

Voorlopige nominatielijst

Bergama (stad)Bergama

Complex van Sultan Bayezid II

Paleis van İshak Paşa

Locaties op de voorlopige lijst (op de Lycische steden, monumenten in Istanbul en Seljuk kervansarays na)

Behalve erfgoed dat is ingeschreven op de werelderfgoedlijst, kunnen lidstaten een voorlopige lijst opstellen met erfgoed waarvan nominatie wordt overwogen. De nominaties voor de werelderfgoedlijst worden alleen in aanmerking genomen als deze eerst zijn vermeld in deze voorlopige lijst.^[25]

Naam	Inzending datum	Type	Provincie
Antieke stad Aizanoi	13 april 2012	II,IV	Kütahya
Akdamar-eiland	13 april 2015	I,II,III,IV,VI	Van
Alahan-klooster	25 februari 2000	I,III,IV	Mersin
Alanya	25 februari 2000	III,IV	Antalya
Anatolische Seljuks madrassa	15 april 2014	II, IV	(Heel Turkije)
Oude Stad van Anazarbus	15 april 2014	III,IV,VI	Adana
Lycië	6 februari 2009	III,IV	Antalya en Muğla
Oude Stad van Kaunos	15 april 2014	I,II,III,IV	Muğla
Oude Stad van Kibyra	13 april 2016	III,IV	Burdur
Oude Stad van Corycus	15 april 2014	II,III,IV	Mersin
Oude Stad van Stratonicea	13 april 2015	II, IV	Muğla
Archeologische site van Assos	15 april 2017	III, IV, VI	Çanakkale
Archeologische site van Kültepe-Kaneş	14 april 2014	II,III	Kayeri
Archeologische site van Laodicea	15 april 2013	II,III,IV	Denizli
Archeologische site van Perge	6 februari 2009	II	Antalya
Archeologische site van Sagalassos	6 februari 2009	II, III	Burdur
Archeologische site van Zeugma	13 april 2012	II, III, IV	Gaziantep
Basiliek Therma	2 mei 2018	IV	Yozgat
Industrieel landschap van Ayvalık	15 april 2017	II,III,IV	Balıkesir
Çanakkale- en Geliboluveldtochten uit het Eerste Wereldoorlog	15 april 2014	VI	Çanakkale
Eflatun Pınar	15 april 2014	III,IV,VI	Konya
Eshab-ı Kehf Kulliye	13 april 2015	III,IV	Kahramanmaraş
Foça-kasteel	15 april 2013	III,IV	İzmir
Termessos	25 februari 2000	Mixed	Antalya
Hacı Bayram-moskee en haar omgeving	13 april 2016	IV, VI	Ankara
Haji Bektash Veli complex in Hacıbektaş	13 april 2012	III, IV	Nevşehir
Harran en Sanliurfa	25 februari 2000	I,II,III,IV	Şanlıurfa
Grot van Sint-Petrus	15 april 2011	III,IV	Hatay
Historische stad van Harput	2 mei 2018	III, IV, VI	Elazığ
Historische stad van Mudurnu	13 april 2015	II, IV	Bolu
Historische stad van Birgi	13 april 2012	II, IV	İzmir
Niğde	13 april 2012	II	Niğde
Paleis van İshak Paşa	25 februari 2000	I,III,IV	Ağrı
İsmail Fakirullah tombe	13 april 2015	IV,VI	Siirt
İznik	15 april 2014	II,III,V	Bursa
Zoutmeer	15 april 2013	VII,VIII,X	Ankara
Karain-grot	1 februari 1994	III-IV	Antalya
Kekova	25 februari 2000	Mixed	Antalya
Kızılırmak Delta	13 april 2016	X	Samsun
Konya: de hoofdstad van de Seljuk-beschaving	25 februari 2000	I, II, IV	Konya
Mamure-kasteel	13 april 2012	IV,V	Mersin
Mardin	25 februari 2000	II, III, IV	Mardin
Niksar: de hoofdstad van de Danishmend-dynastie	2 mei 2018	III, IV, VI	Tokat
Nuruosmaniye-moskee	13 april 2016	II, III, IV	Istanbul
Mausoleum en heilige gebied van Hekatomnos	13 april 2012	I,III,IV	Muğla
Middeleeuwse stad Beçin	13 april 2012	II	Muğla
De berg Harşena en de rotsgraven van de Pontische koningen	13 april 2015	III,IV,VII	Amasya
Bergachtig Frygië	13 april 2015	II,III,IV	(West-Turkije)
Odunpazarı	13 april 2012	III,IV	Eskişehir
Seljuk Karavanserai op de route van Denizli naar Dogubeyazit	25 februari 2000	II, III, IV	(Heel Turkije)
St. Nicholaaskerk	25 februari 2000	III,IV	Antalya
Pauluskerk	25 februari 2000	II,III,IV	Mersin
Sultan Bayezid II Complex: een centrum voor medische behandeling	13 april 2016	II, IV, VI	Edirne
Sümelaklooster	25 februari 2000	I,III,	Trabzon
Oude Stad van Sardis	15 april 2013	I,II,III	Manisa
Graf van Ahi Evren	15 april 2014	III,VI	Kırşehir
Petrusburcht	13 april 2016	II, III, IV	Muğla
Malabadi-brug	13 april 2016	II, IV, VI	Diyarbakır
Uzunköprü-brug	13 april 2015	III;IV	Edirne
Theater en aquaducten van de Oude Stad van Aspendos	13 april 2015	I,II,IV	Antalya
De grafstenen van Ahlat de Urartiaanse en Ottomaanse citadel	25 februari 2000	I,III	Bitlis
Handelsposten en vestingwerken op Genuese handelsroutes	15 april 2013	II,IV	(7 forten nabij de Turkse kust)
Tushpa	13 april 2016	II, III, IV, VI	Van
Yesemek steengroeven en beeldhouwkunst	13 april 2012	II,III	Gaziantep
Vespasianus Titus-tunnel	15 april 2014	I,IV	Hatay
Yıldız-paleis	13 april 2015	II,III,IV	İstanbul
Yivliminare-moskee	13 april 2016	II, IV	Antalya
Zeynel Abidin-moskee en Kerk van Sint-Jacob van Nisibis	15 april 2014	III,IV	Mardin