Armand-Jean du Plessis de Richelieu
| Armand-Jean du Plessis de Richelieu | |||
 | |||
| Fødd | 9. september 1585 Paris | ||
|---|---|---|---|
| Død | 4. desember 1642 Paris | ||
| Tittel | biskop, kardinal, governor of Brittany, Secretary of State for Foreign Affairs, Chief Minister of France | ||
| Alle titlar | hertug | ||
| Hus eller slekt | House of Richelieu | ||
| Gravstad | Chapelle Sainte-Ursule de la Sorbonne | ||
| Land | Kongedømet Frankrike | ||
| Mor | Susanne de La Porte | ||
| Far | François IV du Plessis de Richelieu | ||
Armand-Jean du Plessis de Richelieu (9. september 1585–4. desember 1642) var ein fransk statsmann og kjend som «den raude eminensen».[1][2][3] Han var kardinal frå 1622 og hertug av Richelieu og Fronsac frå 1631.
Liv
[endre | endre wikiteksten]Richelieu var fødd i ein adeleg familie i Paris. Han slo inn på den kyrkjelege bana, og blei utnemnd til biskop av Luçon i 1606. I 1622 blei han utnemnd til kardinal. Gjennom Maria av Medici sin innverknad blei han hovudminister for Ludvig XIII og frå 1624, ei stilling som han heldt fram til han døydde i 1642.
Målet hans var det eineveldige monarkiet. Uten nåde knuste han opposisjon frå adelen og nedkjempa hugenottane. Utanrikspolitisk prøvde han skapa ei leiarstilling for Frankrike i Europa gjennom å bryta Habsburg-makta. Derfor gav han støtte til den svenske kungen Gustav II Adolf og dei protestantiske fyrstane i Tyskland, og trekte inn Frankrike i trettiårskrigen i 1635.
Richelieu si omorganisering av embetsverket og konsentrasjonen av makta til sentraladministrasjon danna grunnlaget for den franske stordomstida på 1600-talet, og blei normgjevande for styret til Ludvig XIV og kardinal Mazarin. På grunn av stadig aukande skattebører, som framfor alt ramma borgarar og bønder, lukkast han likevel aldri med å vinna støtte frå det breie folket.[4]
Richelieu hadde ein privat garde av livvakter som omgav han og verna han, til og med i det kongelege slottet. Palasset hans – Palais-Cardinal, det seinare Palais- Royal – var meir briljant, meir kunstnarisk utsmykka og meir fylt av statsmenn, offiserar, supplikantar, kunstnarar og forfattarar enn Louvre, der kongen heldt til.[5] Kardinalen var motvillig til at ein vende seg direkte til kongen i staden for til han med nokon som helst spurnad. Han hadde ei årleg inntekt på 3 millionar livres.[5]
Ambisjonen hans var at fransk skulle erstatta latin som det generelle språket i den siviliserte verda. For å reinska opp språket grunnla han i 1635 Det franske akademiet, som fekk som oppdrag å utvikla og nøyaktig bestemma språkforma og dessutan kommunisera grunnlaga for retorikk og poetikk.[5]
Richelieu er gravlagd i Sorbonnekapellet; gravmonumentet hans blei utført av François Girardon.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ «Armand-Jean du Plessis Richelieu - Uppslagsverk - NE». www.ne.se. Henta 11. november 2015.
- ↑ Richelieu i Nordisk familjebok (1:a upplagan, 1889)
- ↑ Richelieu i Nordisk familjebok (2:a upplagan, 1916)
- ↑ Bra Böckers lexikon, 1979.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Hildebrand, Hans; Hjärne, Harald; Pflugk-Harttung, Julius von. «636 (Världshistoria / Nya tiden 1500-1650)». runeberg.org (på svensk). Henta 11. desember 2021.
- Denne artikkelen bygger på «Armand-Jean du Plessis de Richelieu» frå Wikipedia på svensk, den 19. mai 2024.
- Wikipedia på svensk oppgav desse kjeldene:
- Kardinal Richelieu (The Cardinals of the Holy Roman Church)
- Wikipedia på svensk oppgav desse kjeldene: