I have a PhD in Economics with expertise in capital markets, finance, and risk management. My research has been published widely, and I have over 16 years of practical experience in corporate governance and finance. I have published more than 110 scientific and professional papers. My specialties are knowledge of financial markets and a range of investment strategies, strong numerate and analytical skills a creative and flexible approach to problem-solving, and strong interpersonal skills. Address: Veljka Mlađenovića 12e
Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Rijeci: časopis za ekonomsku teoriju i praksu/Proceedings of Rijeka Faculty of Economics: Journal of Economics and Business
The mobility of factors of production from the very beginnings of the theory of the optimal curre... more The mobility of factors of production from the very beginnings of the theory of the optimal currency area (OCA) stands out as one of the primary mechanisms for achieving a balance of payments, i.e. sustainability of the monetary union (Mundell criterion). However, there is a significant qualitative difference between the monetary union of countries with similar income levels and the one with different development stages Namely, in the first case, labor mobility, as a rule, has short-term economic effects, while it has a longer-term (more negative) impact – especially on the long-run aggregate supply (LRAS). Many Eastern European countries, which expressed a desire to become part of European integration and the monetary union after the communist ruin, experienced this. In a previous paper, the authors set the thesis about “Impossible Trinity of Developing Countries”. In this paper, the aspiration is to confirm the validity of this theory by analyzing Greece within the period 1999-202...
The paper investigates the empirical verification of the efficacy of investment diversification u... more The paper investigates the empirical verification of the efficacy of investment diversification using the main stock exchange indices in the Eurozone countries and Bitcoin. The paper also investigates whether and to what extent it is desirable for institutional investors, in addition to traditional financial instruments, to invest in Bitcoin. The aim of the research is to examine whether it is justified and to what extent to include Bitcoin in the portfolio of an institutional investor. Through this research, an attempt is made to find an answer to the research question: “What share of Bitcoin in the portfolio structure is justified, taking into account the ratio of return and risk”? The analysis includes data on the daily movement of selected action indices as well as the movement of Bitcoin. The methodology involves the analysis of high-frequency data, given that daily trading data were used. The results show that it is justified to include Bitcoin in the portfolio structure. Also...
ЗБОРНИК РАДОВА ЕКОНОМСКОГ ФАКУЛТЕТА У ИСТОЧНОМ САРАЈЕВУ, 2014
Један од могућих начина прибављања финансијских средстава из вањских извора је и издавање обвезни... more Један од могућих начина прибављања финансијских средстава из вањских извора је и издавање обвезница. Ради се о привидном кредитном односу између емитента и купца обвезнице. Када се ставе у однос промет свих обвезница и укупан промет на Бањалучкој берзи, види се да обвезнице чине све важнији финансијски инструмент на домаћем финансијском тржишту. Такође, у поређењу са ризиком улагања у акције, обвезнице су мање ризичне. Према томе, очекивано је да ће још расти интерес за овакав вид улагања и прикупљања средстава. Осим тога, банке као емитенти обвезница на овај начин могу да обезбиједе дугорочне изворе средстава за за различите пласмане . Емитовањем обвезница у наредном периоду пружиће се додатни импулс за раст домаћег тржишта капитала.
Термин „портфолио анализа”, који је у економску теорију увео Хари Марковиц (Harry Markowitz), ниј... more Термин „портфолио анализа”, који је у економску теорију увео Хари Марковиц (Harry Markowitz), није нов у стручној литератури Међутим, у радовима домаћих или страних аутора, анализе и критике се углавном базирају на примјеру развијених тржишта капитала. Ријетки су случајеви примјене портфолио анализе на домаће тржиште капитала. У раду ћемо се фокусирати на примјену диверзификације на акције на Бањалучкој берзи. Користећи Марковицев метод портфолио селекције, доказаћемо да је ефекат диверзификације, уз сва ограничења, на домаћем тржишту могућ и примјенљив.
From a small number of corporate bonds issued since the founding of the Banja Luka Stock Exchange... more From a small number of corporate bonds issued since the founding of the Banja Luka Stock Exchange to date, it is obvious that the domestic corporate bond market is in the initial stage of its development. The subject of this paper is to define the assumptions and limitations, i.e. possibilities of the development of the corporate bond market in the Republic of Srpska. The successful development of the bond market, in addition to the institutional and legal assumptions, is largely conditioned by the willingness of companies to emit bonds. On the other hand, it is the obligation and commitment of investors to invest in these securities. The aim of the research is to examine the potential supply and (potential) demand in next three years. The research was conducted using a two-part sur-vey. In the first part, managers in institutional investors in the domestic market were interviewed: investment funds, insurance companies and banks, 42 of them. In the second part, we examined the most ...
Održivi razvoj i životna sredina danas postaju sve važniji faktori ekonomske politike koju usvaja... more Održivi razvoj i životna sredina danas postaju sve važniji faktori ekonomske politike koju usvajaju ekonomije širom svijeta. Da bi se adekvatno odgovorilo na klimatske promjene, neophodno je osigurati značajne kapitalne investicije. Jedna od opcija jeste emisija zelenih obveznica. Zelene obveznice predstavljaju relativno nov instrument na finansijskom tržištu. "Zelenim obveznicama" se finansiraju projekti sa pozitivnim uticajem na životnu sredinu. U procese emitovanja i investiranja u zelene obveznice, uključuju se vlade, monetarne i fiskalne vlasti ali i privatni sektor. Zeleno finansiranje predstavlja oblast finansija koja se može svrstati između finansijskog sektora, održivog ekonomskog razvoja i zaštite životne sredine. Pojačano interesovanje za održivi razvoj uticalo je da tržište zelenih obveznica doživi ekspanziju, ali u razvijenim zemljama i na razvijenim finansijskim tržištima. Međutim, slabije razvijene zemlje te zemlje u tranziciji se još uvijek nalaze daleko od ekspanzije zelenog investiranja i razvoja tržišta zelenih obveznica.
Cilj istraživanja je da se utvrdi jačina veze između dostignutog nivoa tehnološkog razvoja i inov... more Cilj istraživanja je da se utvrdi jačina veze između dostignutog nivoa tehnološkog razvoja i inovacija sa jedne strane, te bruto domaćeg proizvoda per capita, razvoja finansijskog tržišta, indeksa ljudskog razvoja i indeksa pranja novca sa druge strane. Korišteni su relevantni podaci za period od 2012. do 2021. godine za sve zemlje za koje su navedeni pokazatelji dostupni. Korištene metode za ovaj proces su komparativna metoda, analiza i regresiona analiza te analiza varijanse, odnosno prosta linearna regresija, te sinteza prethodnih istraživanja i teoretskih nalaza da bi zaključci bili izvučeni metodom indukcije - od pojedinačnog ka opštem. Dobijeni rezultati podvrguti su suštinskoj i statističkoj analizi. Rad pokazuje da postoji značajna veza između posmatranih varijabli, tj. da postoji direktan uticaj nivoa inovacija u zemlji na BDP, razvoj finansijskog tržišta, indeksa ljudskog razvoja te indeks pranja novca. Ograničenja u istraživanju uslovljena su definisanim problemom i metod...
U nekim fazama svog razvoja, kod kompanija se vrlo èesto pojavljuje potreba da se privuku spoljni... more U nekim fazama svog razvoja, kod kompanija se vrlo èesto pojavljuje potreba da se privuku spoljni izvori finansiranja. Jedan od naèina za privlaèenje novca za finansiranje neke kompanije ili investicionog projekta su pozajmice. Te pozajmice mogu biti u obliku vlastitih izvora finansiranja, u vidu emisije akcija i u obliku pozajmljenih izvora finansiranja u vidu emisije obveznica ili kredita od banaka. Meðutim, jedno od osnovnih pitanja koje se postavlja jeste: koji je optimalan odnos duga i akcijskog kapitala u finansiranju kompanije, odnosno kako se odreðuje optimalna struktura kapitala neke kompanije? Dakle, ovdje je rijeè o strukturiranju pasive bilansa stanja preduzeæa, odnosno o uspostavljanju optimalnog odnosa sopstvenog kapitala i dugova (obaveza). Istraživanje je obuhvatilo analizu godišnjih finansijskih izvještaja 612 nefinansijskih akcionarskih društava koja jesu ili su bila listirana na Banjaluèkoj berzi hartija od vrijednosti u periodu od 2011. do 2020. godine. Istraživa...
ЗБОРНИК РАДОВА ЕКОНОМСКОГ ФАКУЛТЕТА У ИСТОЧНОМ САРАЈЕВУ
This paper investigates the impact of foreign direct investment on economic growth, on a sample o... more This paper investigates the impact of foreign direct investment on economic growth, on a sample of three groups of countries, classified according to the criterion of economic development. The research problem that seeks to be solved is defined by the question: Do foreign direct investment affect the economic growth of targeted countries and in what way? The objectives of the research are to explain the mechanism of functioning of foreign direct investment and the implications for macroeconomic growth parameters, ceteris paribus. The results of the research show the existence of correlation and determination of the dependent variable with the variations of the independent variable. In this way, the main hypothesis of the paper was confirmed, that foreign direct investment has a stimulating effect on economic growth and the effect of investment is a priori determined by the defined economic policy and the appropriate institutional and legislative framework of the countries, ceteris p...
This paper presents an empirical verification of the effectiveness and usefulness of investment d... more This paper presents an empirical verification of the effectiveness and usefulness of investment diversification using the main stock exchange indices and Bitcoin. The objective is to determine the effects applying the Markowitz portfolio optimization theory, i.e., the advantages of applying the modern portfolio theory for institutional investors. The research offers an answer to the following question: what are the advantages and disadvantages of using Bitcoin in portfolio optimization? The paper contributes to the representation of the reach and limitations of the modern portfolio theory for institutional investors. The conclusion is that rational behaviour of institutional investors requires consideration of portfolio optimization using the Markowitz model, because it is possible to create portfolios which, on the basis of historical returns, provide desired returns alongside certain risks. The methodology includes the analysis of high frequency data, i.e., daily trading data were...
Money laundering, in its almost 90-year-long history, has attracted the attention of the scientif... more Money laundering, in its almost 90-year-long history, has attracted the attention of the scientific, professional, but also the general public. Throughout the entire period, the manifestations of this criminal phenomenon, its typology, etiological factors, etc., have changed, but the essence has remained the same: the transformation of illegally acquired money into legal financial flows. Emerging markets are particularly burdened, which is the subject of this paper: identifying, monitoring and proving the process of money laundering with the aim to reduce it in developing countries. In addition, what can be observed in these markets is that money laundering operations are mainly related to those activities where most of the payments are made in cash. Their specificity, that is, the basic motive for execution, is not just a profit, but the aspiration to introduce “dirty” money into legal flows. The aim of this paper is to use the method of description to explain and describe scientif...
ЗБОРНИК РАДОВА ЕКОНОМСКОГ ФАКУЛТЕТА У ИСТОЧНОМ САРАЈЕВУ
The paper investigates how financially insecure public companies in the Republic of Srpska are us... more The paper investigates how financially insecure public companies in the Republic of Srpska are using the Altman EM score model and the RAPO model developed on business entities in the Republic of Srpska. Public companies are classified as low, medium and high risk companies in terms of the probability of going bankrupt. The results show that in the observed period from 2013 to 2018, half of public companies are constantly in the problem zone, while about 40% are in the safe zone. That is, companies that have been identified as problematic have been in that group for many years, while those with low business risk have been consistently successful. The paper also presents the state's participation in the capital of public companies, as well as expenditures in the form of subsidies and recapitalizations that are allocated from the budget every year.
Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Rijeci: časopis za ekonomsku teoriju i praksu/Proceedings of Rijeka Faculty of Economics: Journal of Economics and Business
The mobility of factors of production from the very beginnings of the theory of the optimal curre... more The mobility of factors of production from the very beginnings of the theory of the optimal currency area (OCA) stands out as one of the primary mechanisms for achieving a balance of payments, i.e. sustainability of the monetary union (Mundell criterion). However, there is a significant qualitative difference between the monetary union of countries with similar income levels and the one with different development stages Namely, in the first case, labor mobility, as a rule, has short-term economic effects, while it has a longer-term (more negative) impact – especially on the long-run aggregate supply (LRAS). Many Eastern European countries, which expressed a desire to become part of European integration and the monetary union after the communist ruin, experienced this. In a previous paper, the authors set the thesis about “Impossible Trinity of Developing Countries”. In this paper, the aspiration is to confirm the validity of this theory by analyzing Greece within the period 1999-202...
The paper investigates the empirical verification of the efficacy of investment diversification u... more The paper investigates the empirical verification of the efficacy of investment diversification using the main stock exchange indices in the Eurozone countries and Bitcoin. The paper also investigates whether and to what extent it is desirable for institutional investors, in addition to traditional financial instruments, to invest in Bitcoin. The aim of the research is to examine whether it is justified and to what extent to include Bitcoin in the portfolio of an institutional investor. Through this research, an attempt is made to find an answer to the research question: “What share of Bitcoin in the portfolio structure is justified, taking into account the ratio of return and risk”? The analysis includes data on the daily movement of selected action indices as well as the movement of Bitcoin. The methodology involves the analysis of high-frequency data, given that daily trading data were used. The results show that it is justified to include Bitcoin in the portfolio structure. Also...
ЗБОРНИК РАДОВА ЕКОНОМСКОГ ФАКУЛТЕТА У ИСТОЧНОМ САРАЈЕВУ, 2014
Један од могућих начина прибављања финансијских средстава из вањских извора је и издавање обвезни... more Један од могућих начина прибављања финансијских средстава из вањских извора је и издавање обвезница. Ради се о привидном кредитном односу између емитента и купца обвезнице. Када се ставе у однос промет свих обвезница и укупан промет на Бањалучкој берзи, види се да обвезнице чине све важнији финансијски инструмент на домаћем финансијском тржишту. Такође, у поређењу са ризиком улагања у акције, обвезнице су мање ризичне. Према томе, очекивано је да ће још расти интерес за овакав вид улагања и прикупљања средстава. Осим тога, банке као емитенти обвезница на овај начин могу да обезбиједе дугорочне изворе средстава за за различите пласмане . Емитовањем обвезница у наредном периоду пружиће се додатни импулс за раст домаћег тржишта капитала.
Термин „портфолио анализа”, који је у економску теорију увео Хари Марковиц (Harry Markowitz), ниј... more Термин „портфолио анализа”, који је у економску теорију увео Хари Марковиц (Harry Markowitz), није нов у стручној литератури Међутим, у радовима домаћих или страних аутора, анализе и критике се углавном базирају на примјеру развијених тржишта капитала. Ријетки су случајеви примјене портфолио анализе на домаће тржиште капитала. У раду ћемо се фокусирати на примјену диверзификације на акције на Бањалучкој берзи. Користећи Марковицев метод портфолио селекције, доказаћемо да је ефекат диверзификације, уз сва ограничења, на домаћем тржишту могућ и примјенљив.
From a small number of corporate bonds issued since the founding of the Banja Luka Stock Exchange... more From a small number of corporate bonds issued since the founding of the Banja Luka Stock Exchange to date, it is obvious that the domestic corporate bond market is in the initial stage of its development. The subject of this paper is to define the assumptions and limitations, i.e. possibilities of the development of the corporate bond market in the Republic of Srpska. The successful development of the bond market, in addition to the institutional and legal assumptions, is largely conditioned by the willingness of companies to emit bonds. On the other hand, it is the obligation and commitment of investors to invest in these securities. The aim of the research is to examine the potential supply and (potential) demand in next three years. The research was conducted using a two-part sur-vey. In the first part, managers in institutional investors in the domestic market were interviewed: investment funds, insurance companies and banks, 42 of them. In the second part, we examined the most ...
Održivi razvoj i životna sredina danas postaju sve važniji faktori ekonomske politike koju usvaja... more Održivi razvoj i životna sredina danas postaju sve važniji faktori ekonomske politike koju usvajaju ekonomije širom svijeta. Da bi se adekvatno odgovorilo na klimatske promjene, neophodno je osigurati značajne kapitalne investicije. Jedna od opcija jeste emisija zelenih obveznica. Zelene obveznice predstavljaju relativno nov instrument na finansijskom tržištu. "Zelenim obveznicama" se finansiraju projekti sa pozitivnim uticajem na životnu sredinu. U procese emitovanja i investiranja u zelene obveznice, uključuju se vlade, monetarne i fiskalne vlasti ali i privatni sektor. Zeleno finansiranje predstavlja oblast finansija koja se može svrstati između finansijskog sektora, održivog ekonomskog razvoja i zaštite životne sredine. Pojačano interesovanje za održivi razvoj uticalo je da tržište zelenih obveznica doživi ekspanziju, ali u razvijenim zemljama i na razvijenim finansijskim tržištima. Međutim, slabije razvijene zemlje te zemlje u tranziciji se još uvijek nalaze daleko od ekspanzije zelenog investiranja i razvoja tržišta zelenih obveznica.
Cilj istraživanja je da se utvrdi jačina veze između dostignutog nivoa tehnološkog razvoja i inov... more Cilj istraživanja je da se utvrdi jačina veze između dostignutog nivoa tehnološkog razvoja i inovacija sa jedne strane, te bruto domaćeg proizvoda per capita, razvoja finansijskog tržišta, indeksa ljudskog razvoja i indeksa pranja novca sa druge strane. Korišteni su relevantni podaci za period od 2012. do 2021. godine za sve zemlje za koje su navedeni pokazatelji dostupni. Korištene metode za ovaj proces su komparativna metoda, analiza i regresiona analiza te analiza varijanse, odnosno prosta linearna regresija, te sinteza prethodnih istraživanja i teoretskih nalaza da bi zaključci bili izvučeni metodom indukcije - od pojedinačnog ka opštem. Dobijeni rezultati podvrguti su suštinskoj i statističkoj analizi. Rad pokazuje da postoji značajna veza između posmatranih varijabli, tj. da postoji direktan uticaj nivoa inovacija u zemlji na BDP, razvoj finansijskog tržišta, indeksa ljudskog razvoja te indeks pranja novca. Ograničenja u istraživanju uslovljena su definisanim problemom i metod...
U nekim fazama svog razvoja, kod kompanija se vrlo èesto pojavljuje potreba da se privuku spoljni... more U nekim fazama svog razvoja, kod kompanija se vrlo èesto pojavljuje potreba da se privuku spoljni izvori finansiranja. Jedan od naèina za privlaèenje novca za finansiranje neke kompanije ili investicionog projekta su pozajmice. Te pozajmice mogu biti u obliku vlastitih izvora finansiranja, u vidu emisije akcija i u obliku pozajmljenih izvora finansiranja u vidu emisije obveznica ili kredita od banaka. Meðutim, jedno od osnovnih pitanja koje se postavlja jeste: koji je optimalan odnos duga i akcijskog kapitala u finansiranju kompanije, odnosno kako se odreðuje optimalna struktura kapitala neke kompanije? Dakle, ovdje je rijeè o strukturiranju pasive bilansa stanja preduzeæa, odnosno o uspostavljanju optimalnog odnosa sopstvenog kapitala i dugova (obaveza). Istraživanje je obuhvatilo analizu godišnjih finansijskih izvještaja 612 nefinansijskih akcionarskih društava koja jesu ili su bila listirana na Banjaluèkoj berzi hartija od vrijednosti u periodu od 2011. do 2020. godine. Istraživa...
ЗБОРНИК РАДОВА ЕКОНОМСКОГ ФАКУЛТЕТА У ИСТОЧНОМ САРАЈЕВУ
This paper investigates the impact of foreign direct investment on economic growth, on a sample o... more This paper investigates the impact of foreign direct investment on economic growth, on a sample of three groups of countries, classified according to the criterion of economic development. The research problem that seeks to be solved is defined by the question: Do foreign direct investment affect the economic growth of targeted countries and in what way? The objectives of the research are to explain the mechanism of functioning of foreign direct investment and the implications for macroeconomic growth parameters, ceteris paribus. The results of the research show the existence of correlation and determination of the dependent variable with the variations of the independent variable. In this way, the main hypothesis of the paper was confirmed, that foreign direct investment has a stimulating effect on economic growth and the effect of investment is a priori determined by the defined economic policy and the appropriate institutional and legislative framework of the countries, ceteris p...
This paper presents an empirical verification of the effectiveness and usefulness of investment d... more This paper presents an empirical verification of the effectiveness and usefulness of investment diversification using the main stock exchange indices and Bitcoin. The objective is to determine the effects applying the Markowitz portfolio optimization theory, i.e., the advantages of applying the modern portfolio theory for institutional investors. The research offers an answer to the following question: what are the advantages and disadvantages of using Bitcoin in portfolio optimization? The paper contributes to the representation of the reach and limitations of the modern portfolio theory for institutional investors. The conclusion is that rational behaviour of institutional investors requires consideration of portfolio optimization using the Markowitz model, because it is possible to create portfolios which, on the basis of historical returns, provide desired returns alongside certain risks. The methodology includes the analysis of high frequency data, i.e., daily trading data were...
Money laundering, in its almost 90-year-long history, has attracted the attention of the scientif... more Money laundering, in its almost 90-year-long history, has attracted the attention of the scientific, professional, but also the general public. Throughout the entire period, the manifestations of this criminal phenomenon, its typology, etiological factors, etc., have changed, but the essence has remained the same: the transformation of illegally acquired money into legal financial flows. Emerging markets are particularly burdened, which is the subject of this paper: identifying, monitoring and proving the process of money laundering with the aim to reduce it in developing countries. In addition, what can be observed in these markets is that money laundering operations are mainly related to those activities where most of the payments are made in cash. Their specificity, that is, the basic motive for execution, is not just a profit, but the aspiration to introduce “dirty” money into legal flows. The aim of this paper is to use the method of description to explain and describe scientif...
ЗБОРНИК РАДОВА ЕКОНОМСКОГ ФАКУЛТЕТА У ИСТОЧНОМ САРАЈЕВУ
The paper investigates how financially insecure public companies in the Republic of Srpska are us... more The paper investigates how financially insecure public companies in the Republic of Srpska are using the Altman EM score model and the RAPO model developed on business entities in the Republic of Srpska. Public companies are classified as low, medium and high risk companies in terms of the probability of going bankrupt. The results show that in the observed period from 2013 to 2018, half of public companies are constantly in the problem zone, while about 40% are in the safe zone. That is, companies that have been identified as problematic have been in that group for many years, while those with low business risk have been consistently successful. The paper also presents the state's participation in the capital of public companies, as well as expenditures in the form of subsidies and recapitalizations that are allocated from the budget every year.
JAVNO POLITIČKO MIŠLJENJE I EVROATLANTSKE INTEGRACIJE: Stavovi mladih, 2020
Projekt „Odnos političkog javnog mnjenja prema evroatlantskim integracijama” („Relations of Polit... more Projekt „Odnos političkog javnog mnjenja prema evroatlantskim integracijama” („Relations of Political Public Opinion towards Euro-Atlantic Integrations”) ima isključivi cilj da u aktuelnom političkom okruženju sagleda odnos mlade generacije prema pitanjima bezbjednosti uopšte. Dobijeni rezultati bi posredno trebalo da pokažu i određen stepen demokratske političke kulture i demokratskih kapaciteta, kao i stepen političke kulture koja bi u budućnosti trebalo da bude karakteristika spremnosti za češće u demokratskim procesima usmjerenim ka donošenju strategija i za njih razrađujućih odluka. Istraživački instrumenti podešeni su na način da se izbjegne i najmanji prizvuk propagande u bilo kom pravcu, a da se osnaži debata o rješenjima u oblasti bezbjednosti. To podrazumijeva ispitivanje stavova mladih o pitanjima bezbjednosti i politikama usmjerenim na djelovanje institucionalnih i političkih procesa odlučivanja kao njima posredovane stavove političkih elita o bezbjednosnim politikama. Osnovna namjera je da se u više faza istraživanja obuhvati više stotina učesnika koji bi kroz nekoliko istraživačkih metoda definisali odnos političke i najšire javnosti koja kroz otvoreno iskazana mišljenja treba da izrazi odnos prema ključnim pitanjima bezbjednosti, prije svega evroatlantskim integracijama, što uključuje i odnos prema članstvu u NATO-u. Inicijalne aktivnosti stvaraju pretpostavke da se učesnici u projektu aktivno bave bezbjednosnim pitanjima za razliku od političke prakse u kojoj su problemi bezbjednosti na izvjestan način dio uopštenog pristupa političkim procesima. Indirektno izvedeni cilj projekta jeste da rasvijetli i dio problema opštepolitičke i fokusirane percepcije bezbjednosti i mogućih rješenja. Ovaj dio rezultata istraživanja može da se poredi i s prethodnim istraživanjem koji je Centar za međunarodne i bezbjednosne studije (CISS), pod nazivom: „Demokratski procesi i bezbjednost u Bosni i Hercegovini” („Democracy Processes and Security in Bosnia and Herzegovina”), sproveo 2014-2015. godine, u kojem je naglašeno da „shvatajući bezbjednost ne samo kao jednu od funkcija državnog sistema, već kao široki društveni proces u kojem ulogu igraju sve društvene kategorije, opredijelili smo se za grupu koja je veoma često prikazana kao objekt, „korisnik“ bezbjednosti, kao „oni koje treba zaštititi“, ali izuzetno rijetko kao aktivni učesnik „sveobuhvatnih bezbjednosnih demokratskih procesa”. Mladi u istraživanju su pripadnici starosne grupe ograničene na uzrast do 35 godina. Iako je tumačenje granica „mladosti” nekada bilo daleko ispod navedenog ograničenja, pošlo se od činjenice da se granica dobnog i, posebno, radnog aktiviteta pomjerila na ovaj uzrast zbog čega su pripadnici ovih generacija važan dio ukupnih kreiranja, tumačenja i usmjeravanja društvenih odnosa i kontakata zbog kojih ih ne bi trebalo ograničiti samo na ulogu pasivnog elementa koji očekuje zaštitu i uživa u bezbjednosti već da se u sistemu predstavničke demokratije podstiče njihov aktivitet, ali i više od toga, inicijative koje bi mogle da predstavljaju ključnu promjenu u definisanju bezbjednosni kroz proces donošenja demokratskih politika i odluka. Ovaj pristup nipošto ne znači da se različite grupe u društvu uključuju u procese bezbjednosti, uključujući i tradicionalnu bezbjednosnu ulogu države koja i dalje podrazumijeva model „legitimizovanog monopola primjene fizičke sile”, što je prerogativ zvaničnih institucija države kao sistema. Kategorija učešća se shvata kao aktivnost u opštoj, pravnoj, javnoj i privatnoj, kao i zvaničnoj i neformalno prihvaćenoj razmjeni informacija i izgradnji stavova o pitanjima koje društvo ocjenjuje kao bezbjednosna. U osnovi procesa prepoznaje su konstruktivističko objašnjenje izgradnje bezbjednosti koja u novim okolnostima posthladnoratovskog redefinisanja međunarodnog poretka postaje opštedruštvena vrijednost s globalnim karakteristikama i globalnim uticajem. Iz definicije konstruktivizma kao pristupa međunarodnim odnosima i procesima u međunarodnoj sferi vidi se da je „... ono što se misli stvara osjećaj kulture međunarodnog sistema i djeluje po principu „odozgo prema dole” prije nego se to vidi prema jedinici percepcije i djelovanja po modelu „odozdo prema gore”. Ovaj pristup na jedinstven način tumači nove pristupe i kritička promišljanja bezbjednosti u odnosu prema državi koji naglašava da se „te ideje sreću samo u nastavku onoga gdje nema moći i interesa.” U proširenom, društvenom shvatanju bezbjednosti ne očekuje se od bilo koje društvene kategorije ili grupe da preuzme ulogu policijskih ili drugih bezbjednosnih institucija. Vrijednosti i institucionalni okviri predstavničke demokratije podrazumijevaju otvoreniju komunikaciju, otvorenost institucija za informacije, ali i za stavove, mišljenja i vrijednosti koje imaju građani i doprinos koji se može stvoriti u zajednici, na kraju i za inicijative koje dolaze iz društva kroz kritičko javno mnjenje kao okvir funkcionisanja demokratije između izbornih procesa. Na taj način, radeći svakodnevno i u različitim oblastima na otvorenijem i efikasnijem funkcionisanju zajednice, sveobuhvatno se stvaraju osnovi za bezbjednost u najširem, sveobuhvatnom, smislu.
Knjiga pruža osnove nastanka važnih procesa na finansijskom tržištu. Nastojali smo da obradimo i ... more Knjiga pruža osnove nastanka važnih procesa na finansijskom tržištu. Nastojali smo da obradimo i objasnimo principe na kojima danas funckioniše tržište kapitala, kako na razvijenim tako i na nerazvijenim tržištima. S tim u vezi, koristeći relevantnu literatutu, od čega dio i vlastitih istraživanja, nastojali smo da ukažemo na principe na kojima počiva i domaće tržište kapitala. Prilikom elaboriranja izazova investiranja u finansijsku imovinu fokus istraživanja jeste na osnovnim karakteristikama i značaju investicija, prezentaciji i razumijevanju njihovog rizika i prinosa, mogućnosti zaštite od rizika te strategijama zaštite investicione pozicije investitora na finansijskim tržištima zemanja u razvoju. S tim u vezi, obrađeni su procesi i principi na razvijenim tržištima sa ispitivanjem dometa i ograničenja primjene tih principa i pravila na domaće tržište. U tom smislu, naglasili smo i istorijski kontekst nastanka određenih procesa i pojava na finansijskim tržištima. U skladu sa tim, nastojali smo da još bolјe približimo osnovne karakteristike i značaj investicija, odnose rizika i prinosa, te mogućnosti zaštite od rizika te potencijalne strategije zaštite pozicije investitora ali i emitenata na finansijskim tržištima zemanja u razvoju. Cilj je da knjiga ponudi doprinos bolјem razumjevanju složenosti finansijskog sistema i da ukaže na inovacije i druge procese koje još nismo doživjeli na domaćem tržištu kapitala.
Previous research indicates that sometimes private and sometimes state-owned companies have bette... more Previous research indicates that sometimes private and sometimes state-owned companies have better business performance. A review of the available literature in this area gives the impression that the relationship between the ownership structure, capital structure, and business results has not been sufficiently researched on domestic soil. The paper examines the business of listed companies on the Banja Luka Stock Exchange. The research included the analysis of the annual financial reports of 612 non-financial joint stock companies listed on the Banja Luka Stock Exchange from 2011 to 2020. The structure of the sample has not changed significantly over the years but there are some differences by year. A number of them have been delisted today, one has significantly changed the ownership structure, but most of the observed companies are almost of the same structure among the top ten shareholders. The research question is: "Is there a difference in the structure of capital and results between publicly and privately owned companies?" The aim of this paper is to examine whether there is a connection between ownership and capital structure and business results. The focus of the research is on indicators such as assets, assets, capital, liabilities, income, return on capital, return on assets, and net profit. The research hypothesis examines whether there is a difference in the structure of capital and the size of specific positions in state-owned and privately owned companies, ie in profitability. The results show that there is a statistically significant difference in companies depending on ownership.
Kao jedan od atraktivnih trendova u oblasti poljoprivrede, ruralnog razvoja i tržišta kapitala u ... more Kao jedan od atraktivnih trendova u oblasti poljoprivrede, ruralnog razvoja i tržišta kapitala u EU se ističe finansiranje investicionih projekata emisijom obveznica. Ovaj trend i u regionu dobija na značaju nastankom i razvojem tržišta entitetskih, korporativnih i municipalnih obveznica. U radu se pokazuje mogućnost finansiranja investicionog projekata koji je finansiran emisijom obveznica s ciljem da se stručnoj i domaćoj javnosti približe dometi i mogućnosti koje nudi mogućnost finansiranja različitih projekata emisijom obveznica.
Uprkos širokoj upotrebi, ocjeni rejting agencija i velikom prometu, tržiše kreditnih derivata se ... more Uprkos širokoj upotrebi, ocjeni rejting agencija i velikom prometu, tržiše kreditnih derivata se i dalje smatra novim i nedovoljno istraženim. S druge strane, jačanje finansijske krize iz 2008. godine se ne može u potpunosti pripisati upotrebi kreditnih derivata, iako su oni imali značajnu ulogu u širenju krize. Iako su Zakonom o tržištu kapitala predviđeni finansijski derivati, na tržištu kapitala u Bosni i Hercegovini još nisu korišteni kreditni derivati. S tim u vezi, ozbiljni autoriteti u oblasti finansijskog menadžmenta zagovaraju upotrebu kreditnih derivata za transfer kreditnog rizika jer se tako mogu značajno smanjiti iznosi gubitaka u slučaju nastanka kreditnog događaja. Ova mogućnost dobija na značaju nakon šoka uzrokovanog pandemijom koronavirusa. U radu ispitujemo hipotezu po kojoj postoji značajan prostor za inovacije na domaćem tržištu kapitala. Pokazali smo da je moguće i poželjno uvođenje kreditnih derivata na tržište te navodimo domete i ograničenja ali i identifikujemo prepreke uvođenje ovakvih inovacija.
The paper uses publicly available data from stock exchanges of EU member states in the region (Bu... more The paper uses publicly available data from stock exchanges of EU member states in the region (Bulgarian, Croatian, etc.) and from stock exchanges in New York, Frankfurt, and Tokyo from the beginning of 2010 until now, representing a sample of more than 2,700 days of trading in equity securities. The research question is: "Do stock prices significantly increase or fall over specific days on the observed stock exchanges"? The second question is: "Do stock prices significantly (not) vary in certain months or days?" The methods used in the paper are the analysis and synthesis of previous research, the expression of standard deviation, and the analysis of theoretical findings to draw conclusions from the deduction method. The research hypothesis is that there is an effect of "Blue Monday" and "The Halloween Effect" on stock exchanges in the region, as well as on major stock exchanges in the world. In other words, the stock market in the region has a herd effect. The results obtained are useful for the experts and the general public because they throw new light on trading on regional stock exchanges as it compares trends on local stock exchanges with trends in developed markets.
IX naučna konferencija sa međunarodnim učešćem Jahorinski poslovni forum 2020 Realni i finansijski sektor u svjetlu novih tehnologija, novih svjetskih kretanja i novih izazova, 2020
Cilj rada je da se ispita korelacija između GDP per capita i dostignutog nivoa tehnologije i inov... more Cilj rada je da se ispita korelacija između GDP per capita i dostignutog nivoa tehnologije i inovacija, rezultata PISA testova i indeksa ljudskog razvoja u Evropi. Istraživačko pitanje glasi: "Da li su, i u kakvoj vezi, GDP per capita sa nivoom tehnologije i inovacija, rezultatom PISA testova i indeksom ljudskog razvoja u Evropi?" Cilj istraživanja je da utvrdimo da li ima osnova za vjerovanje "bogatstvo" pojedinca utiče na neke druge rezultate. Metode korištene u radu su regresiona analiza odnosno prosta linearna regresija te analiza i sinteza prethodnih istraživanja i teoretskih nalaza da bi zaključci bili izvučeni metodom indukcije. Rad predstavlja doprinos autora ekonomskoj teoriji i praksi te široj javnosti jer rezultati istraživanja i ukazuju na veliku vezu između posmatranih varijabli. Abstract: The aim of the paper is to examine the correlation between GDP per capita and the level of technology and innovation achieved, the results of PISA tests and the human development index in Europe. The research question is: "Are GDP per capita and the level of technology and innovation correlated with the result of PISA tests and the human development index in Europe?" The aim of the study is to determine whether an individual's "wealth" is a basis for believing some other results. The methods used in the paper are regression analysis, i.e. simple linear regression, and analysis and synthesis of previous research and theoretical findings, so that conclusions could be drawn by the induction method. The paper presents the authors' contribution to economic theory and practice and to the general public because the research results indicate a large relationship between the observed variables. 1. UVOD Istraživanje PISA 4 2018 sedmi je ciklus istraživanja PISA testova (a prvi u u kojem je učestvovala Bosna i Hercegovina) u kojem se po treći put nakon 2000. godine ispitivala čitalačka pismenost učenika kao glavno ispitno područje, dok su se matematička i prirodoslovna pismenost te sposobnost globalne kompetencije učenika ispitivale kao sporedna područja. U istraživanju je učestvovalo 79 zemalja, a ukupno je testirano više od 600.000 učenika koji reprezentuju oko 32 miliona petnaestogodišnjih učenika u zemljama učesnicama. Cilj provođenja PISA testova jeste ispitati u kojoj mjeri je obrazovni sistem zemlje uspio obezbijediti sticanje ključnih komptencija. Prema izvještaju, odosno prema rezultatima istraživanja Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj, u području čitalačke pismenosti najbolji prosječni rezultat od 555 bodova postigla je Kina (pokrajine Peking, Šangaj, Jiangsu i Zhejiang), a prati je Singapur (549 bodova) i Makao-Kina (525 bodova). Najniži rezultat ostvarili su učenici iz Filipina (340 bodova) i Dominikanske Republike (342 boda). Od evropskih zemalja najuspješnija je Estonija s rezultatom od 523 boda, zatim Finska s 520 bodova te Irska s 518 bodova. Hrvatska je postigla ispodprosječni rezultat od 479 bodova i nalazi se na 1 Ekonomski fakultet Banja Luka, * bosko.mekinjic@kombank-bl.com 2 Penzijski rezervni fond Republike Srpske Banja Luka * milos.grujic@pref.rs.ba 3 Komercijalna banka ad Banja Luka * dragana.vujicic@kombank-bl.com 4 PISA (Programme for International Student Assessment), odnosno Međunarodni program za ispitivanje znanja i vještina učenika, najveće je svjetsko obrazovno istraživanje koje Organizacija za ekonomsku suradnju i razvoj (OECD) provodi od 2000. godine u zemljama članicama OECD-a i partnerskim zemljama s ciljem prikupljanja međunarodno usporedivih podataka o kvaliteti, uspješnosti i pravednosti obrazovnih sistema.
Testiranje anomalija u kretanjima berzanskih indeksa u Bosni i Hercegovni s ciljem ostvarivanja iznadprosječnih prinosa na tržištu, 2020
U radu su korišteni javno dostupni podaci sa Banjalučke i sa Sarajevske berze te sa berzi u Njujo... more U radu su korišteni javno dostupni podaci sa Banjalučke i sa Sarajevske berze te sa berzi u Njujorku, Frankfurtu i u Tokiju od početka 2009. godine do sada što predstavlja uzorak od više od 2.700 dana trgovanja vlasničkim hartijama od vrijednosti. Istraživačko pitanje glasi: „Da li na domaćim berzama u određene dane cijene akcija značajno rastu ili padaju u odnosu na druge dane”? Drugo pitanje je: „Da li u određenim mjesecima ili danima cijene akcija značajno više (ne) variraju?“ Ako je odgovor na postavljena pitanja pozitivan moguće je kreirati strategiju ulaganja koja daje značajno veći prinos od tržišta. Metode korištene u radu su analiza i sinteza prethodnih istraživanja, iskazivanje standardne devijacije i analiza teoretskih nalaza da bi zaključci bili izvučeni metodom indukcije. Istraživačka hipoteza glasi: „Blue Monday Blue” i „The Halloween Effect” postoje i na domaćim tržištima. Drugim riječima, na berzama u regiji je prisutan efekat stada. Dobijeni rezultati su korisni za stručnu i za širu javnost jer bacaju novo svjetlo na trgovinu na regionalnim berzama jer upoređuje trendove na lokalnim berzama sa trendovima na razvijenim tržištima.
Dometi i ograničenja modela za procjenu vjerovatnoće bankrota emitenata na tržištu u razvoju, 2019
U radu su upoređeni rezultati istraživanja za preduzeća koja jesu i koja nisu u postupku stečaja.... more U radu su upoređeni rezultati istraživanja za preduzeća koja jesu i koja nisu u postupku stečaja. Osim toga, u radu su analizirani i pokazatelji poput efekta bankrota preduzeća na lokalnu zajednicu. Istraživačko pitanje glasi: “Da li je i u kojoj mjeri navedeni model primjenjiv na tržištu u razvoju”? Metode korištene u radu su analiza i sinteza prethodnih istraživanja i teoretskih nalaza, te pregled svih „živih“ preduzeća na Banjalučkoj berzi, da bi zaključci bili izvučeni metodom indukcije. Dobijeni rezultati ogledaju se u tome što su objašnjene mogućnosti te dometi i ograničenja modela za procjenu bankrota. Zaključak je da Altmanov Z’’- score model za tržišta u razvoju omogućava razdvajanje finansijski zdravih preduzeća od onih kojima prijeti stečaj, ali sam rezultat, bez ozbiljne analize bilansa, može dovesti do velikih zabluda. Dobijeni rezultati korisni za stručnu i za širu javnost jer bacaju novo svjetlo na poslovanje listiranih preduzeća na Banjalučkoj berzi. Osim toga, rad ukazuje na potencijal i neiskorištenost mogućnosti upotrebe ovog modela tako što se dolazi do razumljive ocjene, odnosno rejtinga posmatranog društva, što olakšava donošenje investionih odluka i uporedivosti rezultata.
Proceedings of the Fifth International Conference ICFE-BD 2018, 2018
Cilj istraživanja je da se izvrši ocjena stava stanovnika Bosne i Hercegovine prema postojećem ob... more Cilj istraživanja je da se izvrši ocjena stava stanovnika Bosne i Hercegovine prema postojećem obaveznom penzijskom osiguranju i ocjena povjerenja u privatno osiguranje. U fokusu istraživanja su stanovnici koji imaju manje od 50 godina a žive u Bosni i Hercegovini. Istraživanje je sprovedeno metodom teorijske analize i empirijskom, tzv. istraživačkim metodom. Empirijsko istraživanje je realizovano prikupljanjem podataka tehnikom anketiranja u Gugl formi koja je raširena na društvenim mrežama; sređivanjem i grupisanjem podataka; obradom podataka metodom statističke analize (deskriptivna statistika, ANOVA, "post hoc" test) i interpretacijom dobijenih podataka. Za prikupljanje podataka je korišten upitnik, u formi Likertove skale za mjerenje stavova. U radu su prikazani rezultati istraživanja u cilju ocjene stava stanovnika Bosne i Hercegovine prema sistemu postojećeg obaveznog penzijskog osiguranja i povjerenja u privatno osiguranje. U skladu sa rezultatima istraživanja prikazana je ocena stava o potrebi realizacije dodatnih reformi sistema. S tim u vezi, zaključeno je da su stanovnici gotovo u istoj mjeri (ne)zadovoljni postojećim stanjem u sistemu penzijskog osiguranja.
Problem istraživanja se osnosi na traženje odgovora na pitanje da li emisija obveznica može biti ... more Problem istraživanja se osnosi na traženje odgovora na pitanje da li emisija obveznica može biti u funkciji razvoja lokalnih zajednica. Predmet istraživanja je analiza svih realizovanih emisija municipalnih obveznica na malom tržištu kapitala, a primijenjena je metoda studije slučaja. Cilj istraživanja je da se kroz detaljnu analizu svih emisija, kao i iskustava drugih zemalja utvrde ograničenja i dometi pribavljanja novca emisijom obveznica na tržištima u razvoju. Empirijskim istraživanjem pokazali smo da emisija municipalnih obevznica može biti korištena kao efikasan instrument lokalnih vlasti za finaniranje projekata razvoja i održivosti.
Među 17 ciljeva održivog razvoja koje su 2015.godine donijele članice Ujedinjenih nacija (UNDP 20... more Među 17 ciljeva održivog razvoja koje su 2015.godine donijele članice Ujedinjenih nacija (UNDP 2015), ističe se jedanaesti koji se odnosi na održive gradove i zajednice. O značaju urbanog održivog razvoja govori se uveliko u domaćoj i stranoj literaturi (UN 2013, UN 2015b, European Commision 2014). Sa tim u vezi, javlja se problem finansiranja takvog razvoja koji je naročito izražen u tranzicionim ekonomijama. U skladu sa tim se definiše i istraživačko pitanje koje glasi: Na koji način je moguće i poželjno finansirati preduzetnički vođen održivi urbani razvoj grada? Kada je riječ o tome, posebno se izdvajaju dva vida finansiranja, a to su: javno-privatno partnerstvo (Fainstein 1990; UN 2015b; Pieterse 2008; Naoum 2003; Haugh 2005) i emisija municipalnih obveznica (Chapple 2010; Stevanović i Grujić 2014; Radivojac i Grujić 2017; Chapple 2010; Mysak 2012; Ramsamy 2006). Cilj ovog rada je da se dovede u vezu emisija municipalnih obveznica sa dostizanjem održivog urbanog razvoja, zasnovanog na preduzetništvu. Davanjem odgovora na istraživačko pitanje vezano za to kako finansirati opisani razvoj urbanih zajednica, ukazuje se na moguća rješenja identifikovanog problema. Metode korištene u ovom radu su analiza i sinteza prethodnih istraživanja i teoretskih nalaza, te pregled studija slučaja, da bi zaključci bili izvučeni metodom dedukcije, sve na osnovu prethodnih emirijskih istraživanja autora. Doprinos ovog rada ogleda se u tome što su objašnjene širina i mogućnosti korištenja emisije dužničkih hartija od vrijednosti, te načina na koji ovaj finansijski instrument može biti korišten sa ciljem ostvarenja zadataka održivosti. Zaključeno je da se najveća prednost opisanog načina finansiranja ogleda u specifičnosti načina ostvarenja ciljeva održivosti, a to je zasnivanje istog na preduzetništvu pod čim se misli na podsticanje eksternog i istovremeni razvoj internog preduzetništva.
Nauka i praksa poslovnih studija. Zbornik radova., 2017
Apstrakt Domaće tržište kapitala odlikuju velike razlike između ponude i potražnje za određenim i... more Apstrakt Domaće tržište kapitala odlikuju velike razlike između ponude i potražnje za određenim ili za svim hartijama od vrijednosti, neredovne transakcije, nepostojanje tržišnih cijena, relativno slaba likvidnost tržišta i nedovolјna dubina tržišta. Koristeći Markovicev metod portfolio selekcije, ali i druge kriterijume za odabir hartija, kao što su broj dana trgovine ispitaćemo da li je diverzifikacija portfolija za institucionalne investitore, uz sva ograničenja, na malom tržištu kapitala moguća i poželjna. Osim toga, ukazaćemo na standarde i specifičnosti koje odlikuju domaće tržište kapitala poput odluka Ministarstva finansija, uticaja Penzijskog rezervnog fonda, plaćanja poreza i legalizacije objekata kupovinom obveznica. Pokazaćemo da obveznice na takvom tržištu, uprkos tome što ih emituje isti emitent i imaju iste karakteristike, odbacuju različite prinose. S tim u vezi, nose i različite nivoe rizika. Abstract Domestic capital market is characterized by huge differences between supply and demand for a certain or for all securities, irregular transactions, lack of market price, relatively weak market liquidity and insufficient depth of the market.
Uploads
Papers by Miloš Grujić
Osnovna namjera je da se u više faza istraživanja obuhvati više stotina učesnika koji bi kroz nekoliko istraživačkih metoda definisali odnos političke i najšire javnosti koja kroz otvoreno iskazana mišljenja treba da izrazi odnos prema ključnim pitanjima bezbjednosti, prije svega evroatlantskim integracijama, što uključuje i odnos prema članstvu u NATO-u. Inicijalne aktivnosti stvaraju pretpostavke da se učesnici u projektu aktivno bave bezbjednosnim pitanjima za razliku od političke prakse u kojoj su problemi bezbjednosti na izvjestan način dio uopštenog pristupa političkim procesima. Indirektno izvedeni cilj projekta jeste da rasvijetli i dio problema opštepolitičke i fokusirane percepcije bezbjednosti i mogućih rješenja. Ovaj dio rezultata istraživanja može da se poredi i s prethodnim istraživanjem koji je Centar za međunarodne i bezbjednosne studije (CISS), pod nazivom: „Demokratski procesi i bezbjednost u Bosni i Hercegovini” („Democracy Processes and Security in Bosnia and Herzegovina”), sproveo 2014-2015. godine, u kojem je naglašeno da „shvatajući bezbjednost ne samo kao jednu od funkcija državnog sistema, već kao široki društveni proces u kojem ulogu igraju sve društvene kategorije, opredijelili smo se za grupu koja je veoma često prikazana kao objekt, „korisnik“ bezbjednosti, kao „oni koje treba zaštititi“, ali izuzetno rijetko kao aktivni učesnik „sveobuhvatnih bezbjednosnih demokratskih procesa”. Mladi u istraživanju su pripadnici starosne grupe ograničene na uzrast do 35 godina. Iako je tumačenje granica „mladosti” nekada bilo daleko ispod navedenog ograničenja, pošlo se od činjenice da se granica dobnog i, posebno, radnog aktiviteta pomjerila na ovaj uzrast zbog čega su pripadnici ovih generacija važan dio ukupnih kreiranja, tumačenja i usmjeravanja društvenih odnosa i kontakata zbog kojih ih ne bi trebalo ograničiti samo na ulogu pasivnog elementa koji očekuje zaštitu i uživa u bezbjednosti već da se u sistemu predstavničke demokratije podstiče njihov aktivitet, ali i više od toga, inicijative koje bi mogle da predstavljaju ključnu promjenu u definisanju bezbjednosni kroz proces donošenja demokratskih politika i odluka. Ovaj pristup nipošto ne znači da se različite grupe u društvu uključuju u procese bezbjednosti, uključujući i tradicionalnu bezbjednosnu ulogu države koja i dalje podrazumijeva model „legitimizovanog monopola primjene fizičke sile”, što je prerogativ zvaničnih institucija države kao sistema. Kategorija učešća se shvata kao aktivnost u opštoj, pravnoj, javnoj i privatnoj, kao i zvaničnoj i neformalno prihvaćenoj razmjeni informacija i izgradnji stavova o pitanjima koje društvo ocjenjuje kao bezbjednosna. U osnovi procesa prepoznaje su konstruktivističko objašnjenje izgradnje bezbjednosti koja u novim okolnostima posthladnoratovskog redefinisanja međunarodnog poretka postaje opštedruštvena vrijednost s globalnim karakteristikama i globalnim uticajem. Iz definicije konstruktivizma kao pristupa međunarodnim odnosima i procesima u međunarodnoj sferi vidi se da je „... ono što se misli stvara osjećaj kulture međunarodnog sistema i djeluje po principu „odozgo prema dole” prije nego se to vidi prema jedinici percepcije i djelovanja po modelu „odozdo prema gore”. Ovaj pristup na jedinstven način tumači nove pristupe i kritička promišljanja bezbjednosti u odnosu prema državi koji naglašava da se „te ideje sreću samo u nastavku onoga gdje nema moći i interesa.” U proširenom, društvenom shvatanju bezbjednosti ne očekuje se od bilo koje društvene kategorije ili grupe da preuzme ulogu policijskih ili drugih bezbjednosnih institucija. Vrijednosti i institucionalni okviri predstavničke demokratije podrazumijevaju otvoreniju komunikaciju, otvorenost institucija za informacije, ali i za stavove, mišljenja i vrijednosti koje imaju građani i doprinos koji se može stvoriti u zajednici, na kraju i za inicijative koje dolaze iz društva kroz kritičko javno mnjenje kao okvir funkcionisanja demokratije između izbornih procesa. Na taj način, radeći svakodnevno i u različitim oblastima na otvorenijem i efikasnijem funkcionisanju zajednice, sveobuhvatno se stvaraju osnovi za bezbjednost u najširem, sveobuhvatnom, smislu.