Miloš Grujić

The paper investigates how financially insecure public companies in the Republic of Srpska are using the Altman EM score model and the RAPO model developed on business entities in the Republic of Srpska. Public companies are classified as low, medium and high-risk companies in terms of the probability of going bankrupt. The results show that in the observed period from 2013 to 2018, half of the public companies are constantly in the problem zone, while about 40% are in the safe zone. That is, companies that have been identified as problematic have been in that group for many years, while those with low business risk have been consistently successful. The paper also presents the state's participation in the capital of public companies, as well as expenditures in the form of subsidies and recapitalizations that are allocated from the budget every year.

Projekt „Odnos političkog javnog mnjenja prema evroatlantskim integracijama” („Relations of Political Public Opinion towards Euro-Atlantic Integrations”) ima isključivi cilj da u aktuelnom političkom okruženju sagleda odnos mlade generacije prema pitanjima bezbjednosti uopšte. Dobijeni rezultati bi posredno trebalo da pokažu i određen stepen demokratske političke kulture i demokratskih kapaciteta, kao i stepen političke kulture koja bi u budućnosti trebalo da bude karakteristika spremnosti za češće u demokratskim procesima usmjerenim ka donošenju strategija i za njih razrađujućih odluka. Istraživački instrumenti podešeni su na način da se izbjegne i najmanji prizvuk propagande u bilo kom pravcu, a da se osnaži debata o rješenjima u oblasti bezbjednosti. To podrazumijeva ispitivanje stavova mladih o pitanjima bezbjednosti i politikama usmjerenim na djelovanje institucionalnih i političkih procesa odlučivanja kao njima posredovane stavove političkih elita o bezbjednosnim politikama.
Osnovna namjera je da se u više faza istraživanja obuhvati više stotina učesnika koji bi kroz nekoliko istraživačkih metoda definisali odnos političke i najšire javnosti koja kroz otvoreno iskazana mišljenja treba da izrazi odnos prema ključnim pitanjima bezbjednosti, prije svega evroatlantskim integracijama, što uključuje i odnos prema članstvu u NATO-u. Inicijalne aktivnosti stvaraju pretpostavke da se učesnici u projektu aktivno bave bezbjednosnim pitanjima za razliku od političke prakse u kojoj su problemi bezbjednosti na izvjestan način dio uopštenog pristupa političkim procesima. Indirektno izvedeni cilj projekta jeste da rasvijetli i dio problema opštepolitičke i fokusirane percepcije bezbjednosti i mogućih rješenja. Ovaj dio rezultata istraživanja može da se poredi i s prethodnim istraživanjem koji je Centar za međunarodne i bezbjednosne studije (CISS), pod nazivom: „Demokratski procesi i bezbjednost u Bosni i Hercegovini” („Democracy Processes and Security in Bosnia and Herzegovina”), sproveo 2014-2015. godine, u kojem je naglašeno da „shvatajući bezbjednost ne samo kao jednu od funkcija državnog sistema, već kao široki društveni proces u kojem ulogu igraju sve društvene kategorije, opredijelili smo se za grupu koja je veoma često prikazana kao objekt, „korisnik“ bezbjednosti, kao „oni koje treba zaštititi“, ali izuzetno rijetko kao aktivni učesnik „sveobuhvatnih bezbjednosnih demokratskih procesa”. Mladi u istraživanju su pripadnici starosne grupe ograničene na uzrast do 35 godina. Iako je tumačenje granica „mladosti” nekada bilo daleko ispod navedenog ograničenja, pošlo se od činjenice da se granica dobnog i, posebno, radnog aktiviteta pomjerila na ovaj uzrast zbog čega su pripadnici ovih generacija važan dio ukupnih kreiranja, tumačenja i usmjeravanja društvenih odnosa i kontakata zbog kojih ih ne bi trebalo ograničiti samo na ulogu pasivnog elementa koji očekuje zaštitu i uživa u bezbjednosti već da se u sistemu predstavničke demokratije podstiče njihov aktivitet, ali i više od toga, inicijative koje bi mogle da predstavljaju ključnu promjenu u definisanju bezbjednosni kroz proces donošenja demokratskih politika i odluka. Ovaj pristup nipošto ne znači da se različite grupe u društvu uključuju u procese bezbjednosti, uključujući i tradicionalnu bezbjednosnu ulogu države koja i dalje podrazumijeva model „legitimizovanog monopola primjene fizičke sile”, što je prerogativ zvaničnih institucija države kao sistema. Kategorija učešća se shvata kao aktivnost u opštoj, pravnoj, javnoj i privatnoj, kao i zvaničnoj i neformalno prihvaćenoj razmjeni informacija i izgradnji stavova o pitanjima koje društvo ocjenjuje kao bezbjednosna. U osnovi procesa prepoznaje su konstruktivističko objašnjenje izgradnje bezbjednosti koja u novim okolnostima posthladnoratovskog redefinisanja međunarodnog poretka postaje opštedruštvena vrijednost s globalnim karakteristikama i globalnim uticajem. Iz definicije konstruktivizma kao pristupa međunarodnim odnosima i procesima u međunarodnoj sferi vidi se da je „... ono što se misli stvara osjećaj kulture međunarodnog sistema i djeluje po principu „odozgo prema dole” prije nego se to vidi prema jedinici percepcije i djelovanja po modelu „odozdo prema gore”. Ovaj pristup na jedinstven način tumači nove pristupe i kritička promišljanja bezbjednosti u odnosu prema državi koji naglašava da se „te ideje sreću samo u nastavku onoga gdje nema moći i interesa.” U proširenom, društvenom shvatanju bezbjednosti ne očekuje se od bilo koje društvene kategorije ili grupe da preuzme ulogu policijskih ili drugih bezbjednosnih institucija. Vrijednosti i institucionalni okviri predstavničke demokratije podrazumijevaju otvoreniju komunikaciju, otvorenost institucija za informacije, ali i za stavove, mišljenja i vrijednosti koje imaju građani i doprinos koji se može stvoriti u zajednici, na kraju i za inicijative koje dolaze iz društva kroz kritičko javno mnjenje kao okvir funkcionisanja demokratije između izbornih procesa. Na taj način, radeći svakodnevno i u različitim oblastima na otvorenijem i efikasnijem funkcionisanju zajednice, sveobuhvatno se stvaraju osnovi za bezbjednost u najširem, sveobuhvatnom, smislu.

The paper uses publicly available data from stock exchanges of EU member states in the region (Bulgarian, Croatian, etc.) and from stock exchanges in New York, Frankfurt, and Tokyo from the beginning of 2010 until now, representing a sample of more than 2,700 days of trading in equity securities. The research question is: "Do stock prices significantly increase or fall over specific days on the observed stock exchanges"? The second question is: "Do stock prices significantly (not) vary in certain months or days?" The methods used in the paper are the analysis and synthesis of previous research, the expression of standard deviation, and the analysis of theoretical findings to draw conclusions from the deduction method. The research hypothesis is that there is an effect of "Blue Monday" and "The Halloween Effect" on stock exchanges in the region, as well as on major stock exchanges in the world. In other words, the stock market in the region has a herd effect. The results obtained are useful for the experts and the general public because they throw new light on trading on regional stock exchanges as it compares trends on local stock exchanges with trends in developed markets.

U radu su korišteni javno dostupni podaci sa Banjalučke i sa Sarajevske berze te sa berzi u Njujorku, Frankfurtu i u Tokiju od početka 2009. godine do sada što predstavlja uzorak od više od 2.700 dana trgovanja vlasničkim hartijama od vrijednosti. Istraživačko pitanje glasi: „Da li na domaćim berzama u određene dane cijene akcija značajno rastu ili padaju u odnosu na druge dane”? Drugo pitanje je: „Da li u određenim mjesecima ili danima cijene akcija značajno više (ne) variraju?“ Ako je odgovor na postavljena pitanja pozitivan moguće je kreirati strategiju ulaganja koja daje značajno veći prinos od tržišta. Metode korištene u radu su analiza i sinteza prethodnih istraživanja, iskazivanje standardne devijacije i analiza teoretskih nalaza da bi zaključci bili izvučeni metodom indukcije. Istraživačka hipoteza glasi: „Blue Monday Blue” i „The Halloween Effect” postoje i na domaćim tržištima. Drugim riječima, na berzama u regiji je prisutan efekat stada. Dobijeni rezultati su korisni za stručnu i za širu javnost jer bacaju novo svjetlo na trgovinu na regionalnim berzama jer upoređuje trendove na lokalnim berzama sa trendovima na razvijenim tržištima.