Autonomia

L'autonomia designa la capacitat d'un objècte, individú o sistèma a se governar d’esperse, segon las sieunas règlas. Dins d'autras escasenças, fa referéncia a las proprietats d'una entitat qu’es capabla de foncionar de biais independent, sens èsser contraròtlada de l'exterior o sens d’aponds (materials, energetics, etc) venent de l'exterior.

Etimologia

• Del grèc αὐτο: se mèsme e -νομία: lei, règla.
• Drech que los Romans avián daissat a de vilas grègas, de se governar se las lors leis.
• Eteronomia : Fach d’èsser pas autonòma, d'obesir a de leis exterioras.
• anomia : Abséncia d'organizacion sociala resultant de la disparicion de las nòrmas comunament acceptadas.

Filosofia

En filosofia morala, l’autonomia (del grèc αὐτονομία) es la facultat d'agir d’esperse en se donant la sieunas règles de conducha, la sieuna lei. L'autonomia es sinonim de libertat, se caracteriza per la capacitat de causir de lor sieu cap sens se daissar dominar per unas tendéncias naturalas o collectivas, ni se daissar dominar de biais servil per una autoritat exteriora.

Pasmens, una proposicion d'autonomia pòt se bastir a partir de l'educacion (educacion a l'autonomia, ecociutadanetat). La primièra forma d'autonomia consistís, per un enfant, a venir capable d’adobar las règlas fixadas pels mitans social e naturel. « Cal pas agir e parlar coma l’avèm apres per l’eritatge de l’obesissença. » Eraclit

Al respècte dels camps disciplinaris, aquesta idèa se comprendririá melhor dins la relacion entre autonomia e eteronomie e amb l'anomie. En efièch, sont de formas de relacion dins las sciéncias socialas, de la psicologia a la sociologia.

Segon Auguste Comte, l’òme atenh l'autonomia de l'òme quand capita a passar l'influéncia de las religions e de la metafisica per aténher l'« estat positiu », dins un procediment que nomena lei dels tres estats. Lo positivisme del sègle XIX permetèt a la sociologia de tornar organizar la societat en present en compte de leis scientificas.

Ivan Illich e Jean-Paul Berthelon dins La convivialitat (1973), inaugurèron la question de l'autonomia mejans las nocions d'esplechs convivials e de simplicitat volontàri : l'autonomia poiriá èsser un biais de viure que cerca èsser mens dependenta de l’argent, de la velocitat e del sistèma industrial, e mens demandaira de font naturala

Tecnologia

Per un aparelh o una maquina, l’autonomia es la durada que pòt foncionar sus sas resèrvas e amb las sieunas capacitats, o en utilizant sas fonts d'energia intèrnas, o en utilizant una energia venent del mitan natural (energia solara), sens recors a de fonts d’energia extèrnas (recargat sul ret electric o avitalhament en carburant). Seriá mai just aquí de parlar d’autarcia provisòria, dins la mesura ont las maquinas pòdon d’esprelas se sufire un temps - çò qu’es la defincion de l'autarcia -, mas non pas se governar segon de règlas qu'an de se definir d’esperela.

Politica

En politica, l’autonomia designa l'autogovèrn d'un grop o d'una comunautat e pòr prene diferents sens:

• La teoria classica de la filosofia politica destria subretot l'autonomia d’un país dins una situacion ont l'administracion locala dispausa de fòrça poders, en matèria de cultura, d’educacion, de desvolopament economic, mas ont depend d’un autre per unas competéncias, mai sovent los afars estrangièrs, la defensa e la moneda. Veire autonomia territoriala e autodeterminacion

• L’autonomia Prenguèt un sens mai radical per designar un corrnt politic practicant l'accion dirècta, es a dire una accion politica fòra de las estructuras dels partits politice e de las organizacions sindicalas reconegudas per l'Estat. Lo movement autonòma contemporanèu apareguèt dins las annadas 1970 en Itàlia. Los primièrs groos, marxistas, se reclaman d'un vièlh principi, aqueste de l’autonomia obrièra dels sindicats revolucionaris (coma Georges Sorel) e de l'anarcosindicalisme del començament del sègle XX, tanben se nomenant autonomia proletariana. L'autonomia se desvelopa en França e en Alemanha a la favor de las primièras crisis socialas de las annadas 1970. Lo concèpte foguèt utilizat per d’autors coma Hakim Bey (TAZ) o pm (bolo bolo).
• Cornelius Castoriadis es conegut per aver realizat o promòugut un caminament d'autoemancipacion autonòma amb per abjectiu de trencar l'imaginari social bastit sus la cresença en d’autoritats extrasocialas: Dieu, Estat, etc. (Eteronomia).
• Las Comunautats autonòmas d'Espanha, sus que es organizat territorialament l'Estat espanhòl decentralizat, son tanben nomenadas « autonomias ».
• Las regions autonòmas italianas, an de condicions particularas d'autonomia atribuidas per l'article 16 de la constitucion italiana, e son tanben nomenadas « autonomias ».

Medecina: autonomia e dependéncia

Article detalhat: Dependéncia (autonomia).

Dins lo domènis medical, l'autonomia pòt aver diferents sens. L'autonomia fa referéncia per exemple a la libertat de causida del pacient (carta de la persona espitalizada) o, mai sovent, a la capacitat per una persona de realizar los actes de la vida videnta. Quanr i a pèrda d'autonomia, se parla alara de dependéncia (autonomia). Aqueste concèpte d'autonomia es subretot utilizat al subjècte de la persona en situacion d’andicap e la persona d’edat.

L'autonomia se definís segon l'independéncia foncionala. La definicion de l’autonomia es la mèsma per totes. Que siá una personne valida o en situacion d’andicap, e que que siá l’andicap.

La nocion d'autonomia remanda a aquesta de la dependéncia. Las nocions de « dependéncia » e d'« autonomia » son pas opausadas mas se completan l’una l’autra.

Biologia

Article detalhat: Autonomia (biologia).

L'autonomia al respècte del mitan (cf. Claude Bernard) es çò que caracteriza los èssers vivents e los distria de las maquinas.

Sociologia

• L'analisi sociologic e l'intervencion sociala utilizan tanben fòrça la nocion d’autonomia per definir dins un sens restrench l'aptitud d'una persona a s'integrar de biais individual dins la societat per oposicion a la situacion d'assistança de la part de terces e dels poders publics: autonomia de las personas d’edats, de las personas en situacion d’andicap, de las personas en situacion precària, etc.

Al vejaire de l'analisi social, lo tèrme d'autonomia correspond a la capacitat de s'autosufire dins lo sens estricte o a poder s'autogerir dins lo sens corrent. Atal quand se parla d'autonomia per una persona andicapada, se pausa l'idèa plan admesa de dependéncia. Una persona andicapada es dicha autonòma del moment que pòt passar aquesta dependéncia, « s'arrengar d’esprese » sens avoir aver de biais sistematic aver besonh de l'ajuda d'altrú. Aquò es tanben valable per una persona valida, que siá es situacion d’andicap (estres, pena, dolor, solitud, depression...) o non. Amb per diferéncia per una persona valida, l'imaginari collectiu atribuís automaticament una autonomia. Se plaça pas en avant l'autonomia d'una persona valida que « aquò va sens dire ». Pasmens, levadas aquestas consideracions e al gaitar stricto sensu, pas degun es veraiment n'est autonòma. L'èsser uman, èsser social de tria, a sepre besonh d'altrú per s'exprimir, se realizar, se comparar, se comprene, s'identificar... E una persona andicapat dicha autonòma l’es sonque amb d’"ajudas exteriorass": de tecnicas apresas, d’ensenhaments e de lecturas, de luòcs ont encontrar sola l'informacion desirada.

Annèxas

Bibliografia

• Kant, Critica de la rason practica,

L'autonomia de la color design, en pintura la capacitat de la color a se sufire d’esprela sens aver a se referir a autra causa. La pintura venent atal lo subjècte del quadre. L'autonomia de la color s'opausa al ton local que reprodusís l'exacta color reala dels elements represetats.

Articles connèxes

• Quatorze besonhs fondamentals segon Virginia Henderson, Piramida dels besonhs

Ligams extèrnes

• (fr) Paul Lafargue, L'Autonomie, L'Égalité, 25 décembre 1881.
• (fr) Pierre Besnard, L’Autonomie (ou savoir différencier « autonomie » et « indépendance »), dans l’Encyclopédie anarchiste de Sébastien Faure.