Tirania
Una tirania es un tèrme que designava a l'origina un regime politic grèc antic dirigit per un individü que dispausava d'un poder absolut aquistat d'un biais illegitim.
Aqueu tipe de regime apareguèt per lo premier còp au sègle VIII av. JC. Foguèt caracteristic dau periòde de transicion dei sègles VII e VI av. JC que veguèt l'anciana aristocracia terrenc perdre lo poder au profiech d'oligarchias pus largas ò, pus rarament, de regimes democratics. D'efèct, lei tirans aprofichèron sovent lei conflictes entre l'aristocracia e lo pòble per prendre lo poder (pus sovent per engana que per fòrça) e adoptèron de politica d'amaisament permetent de restablir l'equilibri economic de la ciutat. Dins aquò, lei tiranias resistiguèron gaire ai problemas de succession (manca de competéncias dau successor dau fondator) e ais aspiracions de l'oligarchia ò dau pòble de participar dirèctament a la vida politica. Au sègle V, èran vengudas fòrça raras car tant Atenas qu'Esparta i èran ostilas. Pasmens, ais sègle IV e III av. JC, conoguèron un novelum en causa de la crisi dau mond grèc que favorizèt la formacion de regimes autoritaris coma, per exemple, aqueu de Nabis en Esparta.
Rapidament, lo mòt tirania prenguèt un sens pejoratiu, especialament a Atenas, en causa de la natura arbitrària dau poder dau tiran, qu'èra una violacion de l'idèa d'egalitat dei ciutadans de la ciutat grèga, e deis abüs de certanei tirans. Aqueu sens s'impausèt dins lo corrent dei sègles seguents e, uei, lo tèrme tirania pòu s'aplicar a tot tipe de regimes autoritaris abusant de son poder.