ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਪ੍ਰਮੁੁੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਅਭਿਆਸ ਨਹੀਂ ਹੈ| ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਸੂਚੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਲਈ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਲੇਖ ਦੇਖੋ:
ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]
ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਮੂਹ ਹਨ| ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਫ਼ਲਸਫ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅੰਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਕੋ ਸੱਚ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਕੁਰਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ: ਮੁਸਲਮਾਨ, ਪੁੁੁਸਤਕ ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਮੂੂੂਰਤੀ ਪੂੂੂਜਕ| ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਵਿਰੋਧ ਸੀ: ਈਸਾਈ ਸਭਿਅਤਾ ਬਨਾਮ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤਬਦੀਲੀ ਜਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ਵਾਦ. 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ, "ਮਤੰਤਰ" ਦਾ ਸਪਸ਼ਟ ਅਰਥ ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਸੀ; ਝੂਠੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਾਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਜੌਨ ਤੋਂਲੈਂਂਡ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਜਰੇਨੁਸ ਜਾਂ ਜੀਵਿਸ਼, ਗ਼ੈਰ-ਯਹੂਦੀ, ਅਤੇ ਮਹੋਮੇਤਨ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ ਜੋੋ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਲੱਗ "ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ" ਜਾਂ "ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ" ਸੱਚੀ ਏਕਤਾਵਾਦ ਦੇੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਅਬਰਾਹਾਮੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ|
ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ ਨੇ ਮੂਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੁੁਝ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕੀਤਾਹੈ: “ਧਰਮ ਰੱਬ ਦੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪੂਜਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਝੂਠੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। “19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ 1780 ਤੋਂ 1810 ਦੇ ਵਿਚ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ: "ਧਰਮ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਧਿਆਤਮਕਤਾ ਧਰਮ ਦੀ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਬਣ ਗਈ, ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਈਸਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੂਜਾ ਦੋਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿੱਚ "ਧਰਮ" ਦੇ ਬਹੁਵਚਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤੀ| ਇਸ ਲਈ, ਹੈਨਾਹ ਐਡਮਜ਼ ਦੇ ਮੁੱੱਢਲੇ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਐਨ ਅਲਫ਼ਾਬੇਟਿਕਲ ਕੋਮਪੇਂਡੀਅਮ ਆਫ਼ ਦੀ ਵੇਰੀਅਸ ਸੇਕਟ੍ਸ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਏ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਆਫ਼ ਆਲ ਰਿਲਿਜਿਅਨਸ ਡੀਨਾਮਿਨੇਸ਼ਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[2]
1838 ਵਿਚ, ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ, ਮੁਹੰਮਡਨ ਅਤੇ ਪੂਜਾਵਾਦ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਵੰਡਾਂ ਜੋਸ਼ੀਯਾਹ ਕੌਂਡਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਹੁਣ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਏਮਾਂਗ ਮੈਨਕਾਇੰਡ ਦੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਈਆਂ. ਅਜੇ ਵੀ ਕੌੌਂਂਡਰ ਦਾ ਕੰਮ ਚਾਰੇ ਵੰਡੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱੱਠਿਆਂ ਕਰ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਪੱਛਮੀ ਚਿੱਤਰ ਨਾਲ ਕਾਾਫੀ ਮਿਲਦੀ-ਜੁੁੁਲਦੀ ਸੀ: ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਡੂੂੂਜ,ਯੋਜੀਦਿਸ,ਮੰੰਦੇਸ ਅਤੇ ਇਲਾਮੀਤੇ ਸ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਭਵ ਇੱਕ ਈਸ਼ਵਰਵਾਦ ਸਮੂਹ ਸੀ ਅਤੇ "ਏਸਾਈਤ ਅਤੇ Pantheism" ਵਰਗ ਦੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੇੇ Jhoroaestrynism ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨ, "ਵੇਦ, ਪੁਰਾਨਸ,ਤੰਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ "ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ", ਬੁੱਧ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਜਪਾਨ ਦੇ ਲਾਮਾਵਾਦ ਅਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਅੰਧ-ਵਿਸਵਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ".[3]
19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤਕ, ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ “ਮੂਰਤੀਆਂ” ਦੇ ਪੰਥਾਂ ਨੂੰ ਮਰੀ ਹੋਈ ਪਰੰਪਰਾ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਸੀ ਜੋ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ “ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਆਖਰੀ, ਪੂਰੇ ਸ਼ਬਦ” ਨੂੰ ਵੇਖਦਾ ਸੀ. ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਤਜ਼ੁਰਬੇ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ 'ਕਾਢ' ਕੱਢੀ ਗਈ ਸੀ, ਈਸਾਈਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅਟੱਲ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਚੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਨਵੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਕੱਢ ਸਕਦੇ ਹਨ|ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸੀ, ਜੋ ਧਰਮ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ "ਸਥਾਪਿਤ" ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਈਸਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਸੀ|ਹਾਲਾਂਕਿ, 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦੀ ਜੰਗਲੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਜਾਤੀ ਨੂੰ "ਦਿ ਲੈਟਰ, ਡੈਚ ਕਿਲਥ" ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ|[4]
"ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ" ਮੁਹਾਵਰੇ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ, ਗੈਰ-ਇਸਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਈਸਾਈਆਂ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 1893 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਗੋ, ਇਲੀਨੋਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਯੂਰਪੀਅਨ ਓਰੀਐਂਟਲਿਸਟ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ 1960 ਤਕ ਇਸ ਨੂੰ "ਗੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਕ" ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਗਿਆਨ ਅੱਗੇ ਝੁਕਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਬੋਲਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵਿਦਵਾਨ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਫਿਰ ਵੀ, ਸੰਸਦ ਨੇ ਇਸ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਨਿਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫੰਡ ਕੀਤੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਾਲੇ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨਗੇ:ਵਿਲਿਅਮ ਜੇਮਜ਼, ਡੀਟੀ ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਅਤੇ ਐਲਨ ਵਾਟਸ ਵਰਗੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਧਰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ।ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:The opening <ref> tag is malformed or has a bad name
ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਵਿਸੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਚਾਲੇ ਸਵੈਇੱਛੁਕ ਵਿਛੋੜੇ ਬਾਰੇ "ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਧਰਮ" ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉੱਭਰੀ ਸੀ[5] ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ “ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਧਰਮ” ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।[6]
ਪੱਛਮੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਕਰਨ
[ਸੋਧੋ]ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਦੇਖੋ: comparative religion and sociological classifications of religious moments
ਇਤਿਹਾਸਕ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਧਰਮ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ| ਅਬਰਾਹਿਮਿਕ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ।ਪੂਰਬੀ ਧਰਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਖੇਤਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਮੂਹ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਧਰਮ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੱਧ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ|
- ਅਬਰਾਹਿਮਿਕ ਧਰਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈ, ਇਸਲਾਮ, ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ. ਅਤੇ ਬਹਿ ਦੀ ਵੋਟ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ|।ਇਬਰਾਹੀਮ ਕੁਲਪਤੀ ਤੋਂ ਇਸ ਨਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਈਸ਼ਵਰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਅੱਜ, ਲਗਭਗ 3.4 ਅਰਬ ਲੋਕ ਇਸ ਅਬਰਾਹਿਮਿਕ ਧਰਮ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦੱਖਣੀ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ| ਕਈਂਂ ਅਬਰਾਹਿਮਿਕ ਸੰਗਠਨ ਦੂਸਰੇ ਮਤਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ|
- ਭਾਰਤੀ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕਰਮ ਵਰਗੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੰਕਲਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ| ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ, ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ|
- ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈਂ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਧਰਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਓ (ਚੀਨੀ ਵਿੱਚ) ਯਾ ਡੋ (ਜਾਪਾਨੀ ਜਾਂ ਕੋਰੀਅਨ), ਭਾਵ ਕਿ ਤਾਓਵਾਦ ਅਤੇ ਉਲਝਣਵਾਦ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਧਰਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 16 ਤੋਂ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਐਟਲਾਂਟਿਕ ਗੁਲਾਮ ਵਪਾਰ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ, ਇਹ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ|
- ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲੀ ਧਰਮ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਗਠਿਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੁਆਰਾ ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕੀ ਰਵਾਇਤੀ ਧਰਮ, ਏਸ਼ੀਅਨ ਸ਼ਮਨਵਾਦ, ਮੂਲ ਨੇਟਿਵ ਅਮਰੀਕਨ ਧਰਮ, ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸੀਅਨ, ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਚੀਨੀ ਲੋਕ ਧਰਮ ਅਤੇ ਪੋਸਟਵਾਰ ਸ਼ਿੰਤੋ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਦੇ ਨਾਲ "ਪੂਜਾਵਾਦ". ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ|
- ਈਰਾਨੀ) ਧਰਮ (ਓਵਰਲੈਪ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੇਠਾਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਨਹੀਂ) ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਰਾਸਟ੍ਰਿਸਟਿਜ਼ਮ, ਯਜ਼ਦਾਨਵਾਦ ਆਹਲ ਏ ਹੱਕ ਅਤੇ ਗਨੋਸਟਿਸਿਜ਼ਮ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰੰਪਰਾ (ਮੰਡੇਸਮ, ਮੈਨਿਕਸਮ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ| ਇਹ ਅਬਰਾਹਿਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਸੂਫੀ ਮੱਤ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਲਹਿਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਬਮਤ ਅਤੇ ਬਹਾਈ ਮਤ|
- 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ, ਨਵੀਂ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਧਾਰਮਿਕ ਆਸਥਾ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਕਸਰ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਮਕਾਲੀ ਕਰ ਕੇ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਹਿੰਦੂ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ, ਏਕਾਂਂਕਰ ਅਯਵਾਜ਼ੀ ਪੈਨਟੈਕੋਸਟਲਿਜ਼ਮ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ|
ਧਾਰਮਿਕ ਜਮਹੂਰੀਅਤ
[ਸੋਧੋ]ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਦੇੇੇਖੋ: List of religious populations
ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ. ਧਰਮ ਦੁਆਰਾ ਅਬਾਦੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਣਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਸੁਮੇਲ ਰਿਪੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ (ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਂ ਫਰਾਂਸ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਇਕੱਠੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ) ਪਰ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪੱਖਪਾਤ ਨਤੀਜਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਗ਼ੈਰ ਰਸਮੀ ਜਾਂ ਗੈਰ ਸੰਗਠਿਤ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕੰਮ ਹੈ|
ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਧਰਮ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ method ਬਾਰੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਹਿਮਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ| ਕਈਂਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਹਿਲੂ ਅਣਸੁਲਝੇ ਹੋਏ ਹਨ:
- ਕੀ "ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਗਿਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ[7]
- ਕੀ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਰਮ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ "ਅਭਿਆਸ" ਕਰਦੇ ਹਨ
- ਕੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸੰਕਲਪ ਦੇ "ਪਾਲਣ" ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹਿਸਾਬ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
- ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਸਵੈ-ਪੰਥ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ
- ਸਿਰਫ ਬਾਲਗਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ.
- ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਡੇਟਾ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
- ਕੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਈ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਸਾਧਨ ਜਾਂ ਇੱਕ "ਸਰਬੋਤਮ ਸਰੋਤ" ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ ਜਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੁਆਰਾ ਰਾਏ
[ਸੋਧੋ]ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿਚ, ਧਰਮ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਥਾਨਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਕਾਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ| ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਇਸ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਧੀਵਾਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੂਸਰੇ ਦੁਆਰਾ ਵਿਵਾਦਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ| ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਕਾਓ ਦਾਈ ਸੂਚੀਬੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਆ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਨਵੀਂ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ/2} ਹੈ|
ਧਰਮ ਦੁਆਰਾ ਅਬਾਦੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਣਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਸੁਮੇਲ ਰਿਪੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ (ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਂ ਫਰਾਂਸ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਇਕੱਠੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ) ਪਰ ਸਰਵੇਖਣ, ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪੱਖਪਾਤ ਨਤੀਜਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਗ਼ੈਰ ਰਸਮੀ ਜਾਂ ਗੈਰ ਸੰਗਠਿਤ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਠਿਨ ਕੰਮ ਹੈ| ਕੁਝ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਆਪਣੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ|
ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰੰਗ ਹੈ, ਇਹ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਹੈ| ਚੀਨ ਦੀ ਜਨਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਸਤਿਕ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਲੈਨਿਨ ਅਤੇ ਮਾਓ ਦੇ ਸਮੇਂ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ| ਸਾਰੇ ਵਿਹਾਰ, ਮੰਦਰ, ਪਗੋਡਾ, ਮਸਜਿਦ ਅਤੇ ਗਿਰਜਾਘਰਾਂ ਨੂੰ ਅਧਾਰਮਿਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ| 1970 ਦੇ ਅੰਤ ਤਕ, ਇਸ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਅਰਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ| 1990 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਰੇ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਤਾਓ ਵਿਹਾਰਾਂ ਜਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 2007 ਵਿੱਚ, ਚੀਨੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਭਾਗ ਜੋੜ ਕੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤੱਤ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 50 ਤੋਂ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜਾਂ 66 ਕਰੌੜ ਤੋਂ 1.1 ਅਰਬ ਤੱਕ ਲੋਕ ਨਾਸਤਿਕ ਹੀ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਤਾਓ ਸਿਰਫ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ ਜਾਂ ਸਿਰਫ 40 ਕਰੋੜ ਹੀ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਚੀਨੀ ਦੋਵੇਂ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ| ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਨ ਵਿੱਚ 18% ਆਬਾਦੀ ਬੁੱਧ ਹੈ, ਈਸਾਈ ਚਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਕਰੋੜ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਕਰੋੜ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਰਥਾਤ ਡੇਢ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਨ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਚੁੱਪ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇੱਥੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੋਧ ਸੰਮੇਲਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ| ਚੀਨੀ ਸਰਕਾਰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅੱਧੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਬੁੱਧ ਹੈ|
ਧਰਮ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਚੇਲੇ
[ਸੋਧੋ]| ਧਾਰਮਿਕ ਵਰਗ | ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ (ਕਰੋੜ ਵਿਚ |
ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪਰੰਪਰਾ | ਸ਼ਾਮਿਲ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ਈਸਾਈ | 200 - 220 | ਅਬਰਾਹਮਿਕ ਧਰਮ | पश्चिमी दुनिया में प्रमुख (यूरोप, अमेरिका, ओशिनिया), उप सहारा अफ्रीका, फिलीपींस और दक्षिण कोरिया. दुनिया भर में अल्पसंख्यक | ਇਸਲਾਮ | 190 - 200 | [8] |
ਅਬਰਾਹਮਿਕ ਧਰਮਅਬਰਾਹਮਿਕ ਧਰਮ | |||
| हिन्दू धर्म | 82.8 - 100 | भारतीय धर्म | दक्षिण एशिया, बाली, मॉरिशस, फिजी, गुयाना, त्रिनिदाद और टोबैगो, सूरीनाम, और समुदायों के बीच प्रवासी भारतीय. | |||||||
| बुध्द धर्म | 60 - 67 | लोक धर्म | पूर्व एशिया | |||||||
| चीनी लोक धर्म (कन्फ्यूशीवाद ताविस्म और सहित) | 40 - 100 | चीनी धर्मों | पूर्व एशिया, वियतनाम, सिंगापुर और मलेशिया. | |||||||
| शिंटो | 2.7 - 6.5 | जापानी धर्म | जापान | |||||||
| सिख धर्म | 2.4 - 2.8 | भारतीय धर्म | भारतीय उपमहाद्वीप, आस्ट्रेलिया, उत्तरी अमेरिका, दक्षिण पूर्व एशिया, ब्रिटेन और पश्चिमी यूरोप. | |||||||
| यहूदी धर्म | 1.43 | [9] | अब्राहमिक धर्म | इसराइल और दुनिया भर में यहूदी प्रवासी (अधिकतर उत्तरी अमेरिका, दक्षिणी अमेरिका, यूरोप और एशिया). | ||||||
| जैन धर्म | 0.8 - 1.2 | भारतीय धर्म | भारत और पूर्वी अफ्रीका. | |||||||
| बहाई धर्म | 0.76 - 0.79 | [10] [11] |
अब्रहमिक धर्म | दुनिया भर में प्रमख रूप से फैला[12][13] लेकिन शीर्ष दस आबादी (अनुयायियों विश्वास बहाई विश्व की राशि के बारे में 60%) रहे हैं (समुदाय के आकार के क्रम में) भारत, संयुक्त राज्य अमेरिका, वियतनाम, केन्या, डॉ कांगो, फिलीपींस, जाम्बिया, दक्षिण अफ्रीका, ईरान, बोलीविया[14] | ||||||
| काओ दाई | 0.1 - 0.15 | वियतनामी धर्म | वियतनाम | |||||||
| चेनोडो मत | 0.3 | कोरियाई धर्म | कोरिया | |||||||
| तेनरिक्यो | 0.2 | जापानी धर्म | जापान, ब्राजील. | |||||||
| विक्का | 1 | नया धार्मिक आंदोलन | संयुक्त राज्य अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, यूरोप, कनाडॉ॰ | |||||||
| दुनिया की मेस्सिअनिटी चर्च | 0.1 | जापानी धर्म | जापान, ब्राज़ील | |||||||
| सिचो -नो- ले | 0.08 | जापानी धर्म | जापान, ब्राजील. | |||||||
| रस्ताफरी धार्मिक आंदोलन | 0.07 | नया धार्मिक आंदोलन है, अब्रहमिक धर्मों | जमैका, कैरिबियन, अफ्रीका. | |||||||
| एकजुट सार्वभौमिकता | 0.063 | नया धार्मिक आंदोलन | संयुक्त राज्य अमेरिका, कनाडा, यूरोप. | |||||||
ਖੇਤਰ ਤੋਂ
[ਸੋਧੋ]ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਦੇਖੋ:
ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਮੁਸਲਿਮ ਵਿਸ਼ਵ (ਦੱਖਣ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ)
- ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਮੈਕਸੀਕੋ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
- ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ
ਪਾਲਣ ਦਾ ਰੂਝਾਨ
[ਸੋਧੋ]19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ| ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਕੁਝ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸੀਹੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚਨ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ: ਵੇਖੋ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰ. ਈਸਾਈ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਾਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮੱਠਵਾਦੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਈ ਗਿਰਾਵਟ ਅਤੇ ਚਰਚ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ. ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ, ਉਪ-ਸਹਾਰਨ ਅਫਰੀਕਾ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਦਰ ਹੈ. ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਸੈਕੂਲਰ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਗਈ. ਚੀਨ, ਪੀਪਲਜ਼ ਰੀਪਬਿਲਕ ਆਫ ਚਾਈਨਾ ਵਰਗੀਆਂ ਕਮਿ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਅਸਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਮਿ ਕਮਿਊਨਿਸ਼ਿਜ਼ਮ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ, ਪੂਰਬੀ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਿਆਂ, ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਓਪਗਾਨਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਦੂਰੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਦਾਾ ਅਨੁੁਭਵ ਕੀਤਾ ਗਿਆ|[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] [ ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ]
श्रेणी:लेख जिनमें अप्रैल 2010 से स्रोतहीन कथन हैं श्रेणी:सभी लेख जिनमें स्रोतहीन कथन हैं ਹੇਠਾਂ ਵਰਲਡ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਕੁਝ ਉਪਲਬਧ ਅੰਕੜੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:[15]
| 1970–1985[16] | 1990–2000[17][18] | 2000–2005[19] |
|---|---|---|
| 3.65% - ਬਹਾਈ ਧਰਮ | 2.65% - ਜ਼ੋਰਾਸਟ੍ਰਿਸਟਿਜ਼ਮ | 1.84% - ਇਸਲਾਮ |
| 2.74% - ਇਸਲਾਮ | 2.28% - ਬਹਿ ਧਰਮ | 1.70% - ਬਹਾਈ ਧਰਮ |
| 2.34% - ਹਿੰਦੂ | 2.13% - ਇਸਲਾਮ | 1.62% - ਸਿੱਖ ਧਰਮ |
| 1.67% - ਬੁੱਧ ਧਰਮ | 1.87% - ਸਿੱਖ ਧਰਮ | 1.57% - ਹਿੰਦੂ |
| 1.64% - ਈਸਾਈ ਧਰਮ | 1.69% - ਹਿੰਦੂ | 1.32% - ਈਸਾਈ ਧਰਮ |
| 1.09% - ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ | 1.36% - ਈਸਾਈ ਧਰਮ | |
| 1.09% - ਬੁੱਧ ਧਰਮ | ||
| ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਵਾਧਾ </br> ਉਸੇ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਆਬਾਦੀ </br> 1.41% ਹੈ. |
ਸੈਂਟਰ ਰਿਸਰਚ ਬੈਂਚ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਅਮਰੀਕਾ[20] ਅਤੇ ਕੁਵੈਤ[21] ਛੱਡ ਕੇ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹਨ।
ਸਵੈ-ਪਾਲਣਾ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ
[ਸੋਧੋ]-
ਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਦੀ ਅਨੁਸਾਰੀ ਦਰਜਾ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਕਸ਼ਾ ਗੈਲਅਪ ਦੁਆਰਾ 2006–2008 ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਰਵੇਖਣ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ. -
ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋਕ ਧਰਮ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ "ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ" ਦੱਸਦੇ ਹਨ - 2002 ਦੇ ਬੈਂਚ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ -
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਧਰਮ, ਨਕਸ਼ੇ ਦੁਆਰਾ ਵੰਡੇ ਗਏ. -
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਮ, ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ -
ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ “ਅਬਰਾਹਿਮਿਕ ਧਰਮ” (ਜਾਮਨੀ) ਅਤੇ “ਭਾਰਤੀ ਧਰਮ” (ਪੀਲਾ) ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਚਲਤਤਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ। -
ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈ ਧਰਮ (ਲਾਲ) ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ (ਹਰੇ) ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ.
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ
- ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ
- ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਧਰਮ ਸੰਸਦ
- ਪੋਥੀ
- ਤਬਦੀਲੀ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Masuzawa, Tomoko (2005). The Invention of World Religions. Chicago University of Chicago Press. ISBN 978-0226509891.
{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) - ↑ 2005 मसुजावा. 49-61 पीपी
- ↑ 2005 मसुजावा, 65-6
- ↑ Daniels, L. K. (1976-01). "Rapid in-office and in-vivo desensitization of an injection phobia utilizing hypnosis". The American Journal of Clinical Hypnosis. 18 (3): 200–203. doi:10.1080/00029157.1976.10403798. ISSN 0002-9157. PMID 2005.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help) - ↑ स्टीफन आर एल क्लार्क. "विश्व धर्मों और दुनिया आदेश" . धार्मिक) अध्ययन 26.1 (1990.
- ↑ योएल ई. तिश्कें. "जातीय बनाम इंजील धर्म: दृष्टिकोण धर्म से परे शिक्षण विश्व" . इतिहास 33.3 टीचर (2000).
- ↑ Norris, Pippa. (2004). Sacred and secular: religion and politics worldwide. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-511-23105-9. OCLC 229991054.
- ↑ "Mapping the Global Muslim Population". Archived from the original on 2010-04-27. Retrieved 8 अक्टूबर 2009.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help) - ↑ "World Jewish Population 2015". Retrieved 8 August 2016.
- ↑ "World Religions (2005)". QuickLists > The World > Religions. The Association of Religion Data Archives. 2005. Archived from the original on 2009-05-01. Retrieved 4 जुलाई 2009.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "World: People: Religions". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. 2007. ISSN 1553-8133. Archived from the original on 2010-01-05. Retrieved 6 सितंबर 2009.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Encyclopædia Britannica (2002). "Worldwide Adherents of All Religions by Six Continental Areas, Mid-2002". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica. ISBN 0852295553.
- ↑ MacEoin, Denis (2000). "Baha'i Faith". In Hinnells, John R. (ed.). The New Penguin Handbook of Living Religions: Second Edition. Penguin. ISBN 0140514805.
- ↑ "Most Baha'i Nations (2005)". QuickLists > Compare Nations > Religions >. The Association of Religion Data Archives. 2005. Archived from the original on 2015-12-09. Retrieved 4 जुलाई 2009.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ परिणामों का अध्ययन किया गया है और पाया गया कि डेटा स्रोत एक दूसरे के साथ अत्यधिक सहसंबद्ध हैं, "लेकिन लगातार सेट करने के लिए राष्ट्रीय डेटा अन्य की तुलना में ईसाई डेटा का प्रतिशत उच्च है।" Hsu, Becky; Reynolds, Amy; Hackett, Conrad; Gibbon, James (9 जुलाई 2008). "Estimating the Religious Composition of All Nations" (PDF). Journal for the Scientific Study of Religion. Archived from the original (pdf) on 2010-03-26. Retrieved 2020-05-13.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ International Community, Bahá'í (1992). "How many Bahá'ís are there?". The Bahá'ís. p. 14. Archived from the original on 2011-05-22. Retrieved 2020-05-13.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) . - ↑ Barrett, David A. (2001). World Christian Encyclopedia. p. 4. ISBN 0195079639.
- ↑ Barrett, David; Johnson, Todd (2001). "Global adherents of the World's 19 distinct major religions" (PDF). William Carey Library. Archived from the original (PDF) on 2008-02-28. Retrieved 12 अक्टूबर 2006.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Staff (May 2007). "The List: The World's Fastest-Growing Religions". Foreign Policy. Carnegie Endowment for International Peace. Archived from the original on 2007-05-21.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Pew Research Center (19 दिसंबर 2002). "Among Wealthy Nations U.S. Stands Alone in its Embrace of Religion". Pew Research Center. Archived from the original on 2011-08-22. Retrieved 12 अक्टूबर 2006.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|date=(help) - ↑ Pew Research Center (1 जनवरी 2008). "Income and Religiosity". Retrieved 14 सितंबर 2009.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|date=(help)
- ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ ਐਨੀਮੇਟਡ ਇਤਿਹਾਸ - "ਬੀਬੀਸੀ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ" ਵੈਬਸਾਈਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ, ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ ਫੈਲਣ ਦੀ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਐਨੀਮੇਟਿਡ ਦਰਸ਼ਣ (ਫਲੈਸ਼ ਪਲੱਗ-ਇਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ).
- ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਬੀਬੀਸੀ ਏ ਜੇਡ
- ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ Archived 2011-05-28 at the Wayback Machine.
- ਅੰਤਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਲਈ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੌਂਸਲ Archived 2019-04-05 at the Wayback Machine.
- ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਮਾਮ ਸੰਗਠਨ Archived 2019-07-10 at the Wayback Machine.