Serpil SOYDAN

Tarihî dönemlere ait incelenen sözlükler, her bir döneme ait söz varlığının ortaya konulmasında ve ilgili saha ya da döneme ait metinlerin okunması ve anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir. Bu söz varlığı, o toplumun kavramlar dünyasını, dünya görüşünü, maddî ve manevî kültürünü ortaya koyar. Aynı zamanda bir dilin söz varlığı, anlatıma güç veren birçok anlam olaylarını, söz sanatlarını da yansıtır. Bu çalışmanın amacı, Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi Sözlüğünde bulunan yer ve akrabalık adlarına ilişkin söz varlığını tespit edip, tematik açıdan tasnif etmek ve Abuşka Lugâtı ile Feragî'nin Çağatay Türkçesi Sözlüğünde tanıklanıp tanıklanmadığını ortaya koymaktır. Ayrıca bu söz varlığının sözlüklerde geçen farklı anlamları da çalışmada verilmeye çalışılmıştır. Çalışmaya kaynaklık eden Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü, 1861'de İran'da yazılmıştır. Çağatay Türkçesi-Farsça bir sözlüktür. Bu eser, Lugât-ı Etrâkiyye olarak da bilinir. Bu sözlükte tespit edilen yer ve akrabalık adlarının sayısal verisi şöyledir: 1.Yer Adları: Toplam on iki (12) başlık altında yüz yirmi sekiz (128) yer adı tespit edilmiştir. En fazla (80) il, vilâyet, ülke, kent adları yer almaktadır. Irmak, nehir, pınar adları on sekiz (18) tanedir. En az (1) aş dağıtılan yer adı ve dînî yer adları ile bahçe ve eğlence yer adları (2) yer almaktadır. Lenger "Hem halka yemek dağıtılan yer hem de mezar adı.", Fergâna "Hem vilayet hem dağ adı.", Behmen "Hem pınar hem kale adı." anlamındadır. 2. Akrabalık Adları: Elli üç tanedir.

XIII. yüzyılda Anadolu'da yeni bir edebiyat dilinin doğuşunda en mühim rolü oynayanlardan biri de Yunus Emre'dir. Ayrıca şiirlerinden hareketle Yunus Emre'nin, Arapça, Farsça, İslâmî ilimler, İslam tarihi ve devrin bütün ilimlerinden haberdâr olduğunu söylemek mümkündür. İslam tasavvufunun inceliklerini sadelikle dile getirmiş mutasavvıf halk şairi Yunus Emre'dir. Bu çalışmada, Yunus Emre'nin Divân ı İlâhiyat adlı eseri kaynak eser olarak incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Divân ı İlahiyat adlı eserin sözvarlığı içerisinde yer alan astronomi, maden ve musıkî âleti terimlerini tespit etmektir. On üçüncü yüzyıla kadar ortaya konulmuş tarihî dönemlere ait eserlerde tanıklanıp tanıklanmadığı da incelemeye çalışmaktır Eser taranmış, söz varlığı içerisinde yer alan astronomi, maden, musıkî âleti terimleri tespit edilmiş, terimlerin yer aldığı beyitlerin sayfa sayısı, gazel ve beyit numarası hemen yanında gösterilmiştir. Astronomi terimleri olarak, on üç (13) terim tespit edilmiştir. Bu terimlerden sekizi (8) Arapçadır.

Deyimler, bir dilin sözvarlığını oluşturan en önemli kültürel ögelerdir. Bir milletin çağlar boyunca devam ettirdiği yaşayışını, geleneklerini, inanışlarını, hayata bakış açılarını ortaya koymaktadır. Bu sözcük öbekleri, toplumun hafızasını canlı tutan, ilgi çekici anlamlar içeren, nesillerden nesillere aktarılan ortak mirastır. Binlerce yıllık tarihimizi yansıtan, toplumun sözlü ve yazılı ifadesine akıcılık ve güç katan, anlam zenginliği ve derinliğine sahip kalıplaşmış kelime gruplarıdır. Bu çalışmada Çağatay Türkçesi dönemine ait on altı eser incelenmiştir. Çağatay Türkçesinin sözvarlığı içerisinde yer alan deyimlerin bu eserlerde de sıkça kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca bu kalıplaşmış söz öbeklerinin anlatıma zenginlik ve derinlik kattığı görülmektedir. Bu çalışmada deyimler şekil ve anlam yönünden incelenmektedir. Şekil yönünden, cümle hükmünde deyimler ve cümle hükmünde olmayan deyimler; anlam yönünden sözcükte anlam ve cümlede anlam olarak değerlendirilmiştir. Şekil yö...

Öz: Çatı, öznenin eyleyen, eyleten, karşılıklı ya da birlikte yapma, etkilenen biçimleri ile yüklem arasındaki ilişkileri belirleyen, fiilden fiil yapım ekleri alarak anlam değişmelerine uğrayan yeni biçimleridir. Geçişsiz fiillerin, ettirgenlik ekleri olarak bilinen-Ar- ,-DIr- ,-Ir- ,-(I)t-gibi fiilden fiil yapım ekleri alarak öznenin işi kendi yaptığı ya da öznenin nesne üzerinde doğrudan etkili olduğu çatı türü oldurgan çatı olarak tanımlanmaktadır. Fiil çatısı konusu dil bilimi alanının çözüme ulaştırılması gereken en önemli konularından biridir. Ayrıca Çağatay Türkçesi döneminde de fiilde çatı konusu incelenmemiştir Bu konu üzerinde gramer konusunu ele alan araştırmacılar tarafından fikir birliği sağlanamamıştır. Türkçenin tarihî lehçeleri üzerinde yapılan çalışmalarda bu konu sadece yapı açısından incelenmiş, anlam bilimi konusuna değinilmemiştir. Dolayısıyla çalışma, çatı konusunda anlam bilimi bakımından yaşanan eksiklere dikkati çekecektir. Çağatay Türkçesinde çatı eki alan fiillerin hangi anlamlarda kullanıldığı ortaya konulacaktır. Bu makalede Çağatay Türkçesinde Anlam ve Fonksiyon Açısından Fiilde Çatı konulu doktora tez çalışmasında oldurgan, ettirgen, edilgen, meçhul, dönüşlü, işteş çatı olmak üzere altı başlık altında incelenen fiilde çatı konusundan sadece oldurgan çatı ele alınmıştır. Oldurgan çatı bölümünde, anlam ve yapı bakımından değerlendirilmiş bazı fiil örneklerine yer verilmiştir. Oldurgan çatı tasnifinde yapı bölümünde, fiillerin aldığı ekler, anlam bölümünde fiillerin aldığı çatı eklerine göre üstlendiği fonksiyonlar dikkate alınarak tasnif yapılmıştır. Abstract: Voice is related to which roles subjects take in relation to verbs in sentences: whether subjects are agents or causers; whether subjects perform the verb of the sentence or perform it with another person mutually: or subjects are influenced by the verb of the sentence. In other words what is the relationship between subjects and verbs of sentences verbs is the main topic of voice.Besides, verbs may take derivational affixes which are for making verbs from verbs thus they gain new forms and meanings. Transitivized voice is defined as the voice type in which intransitive verbs take causative suffixes like "-Ar- ,-DIr- ,-Ir- ,-(I)t-" to determine whether subjects are agents or they influence the object of sentences. Voice in verbs is one of the most important topics which should be analyzed soon. The topic is not also analyzed during Chagatai Turkısh Period. There has been no consensus among the researchers of the field of grammer on the topıc of voıce.Among the works done on Turkısh dialects, voice is analyzed just from a structural perspective but not from semantic. In this article

Ca g atay Turkcesi, 15. yuzyilin baslarindan 20.yuzyilin baslarina kadar hem yazi dili hem de konusma dilinde kullanilmistir. Karadeniz, Kafkas da g lari, Hazar Denizi ile Iran’in kuzey ve do g usuna kadar uzanan genis bir alana yayilan Cagatay Turkcesi, Turk dili calismalarina kaynaklik edecek zengin dil malzemelerini icerisinde barindirmaktadir. Bu zengin dil malzemesinin icerisinde yer alan ikilemeler, dilin takip edilebilen diger donemlerinde oldugu gibi Cagatay Turkcesi doneminde de anlatim gucunu artirmak, pekistirmek, kavrami zenginlestirmek amaciyla kullanildigi gorulmektedir. Calismanin amaci, Cagatay Turkcesi donemi eserlerinde kullanilan ikilemelerin tur, yapi, anlam ve koken bakimindan nasil kullanildigini tespit etmektir. Bu calismada Ali Şir Nevâi’nin divan ve mesnevileri ile Huseyin Baykara’nin Divan’i taranarak ikilemeler sozcuk turu, anlam, yapi ve kurulus bakimindan incelenmeye calisilmistir. Ikilemeler, sozcuk turu acisindan ; isim, fiil, sifat, zamir, zarf, edat;...

Mental fiiller, algilarimizi, duygularimizi, idraklerimizi ifade eden fiillerdir. Zihinle ilgili fiillerdir. Mental fiiller, algilama, idrak ve duygu fiilleri olmak uzere uc ture ayrilir. Bu calismada, mental fiillerin bir grubu olan idrak fiilleri (kognitif fiilleri) incelenmistir. Bir surec ve sonuc iceren, zihinsel islem olarak ifade edilen idrak, anlamlama ve anlamlandirma cabasidir. Dusunmek, karar vermek, anlamak, bilmek, istemek gibi kavramlar idrak surecinde degerlendirilen kavramlardir. Idrak fiilleri, bilgiye dayali fiiller olarak da degerlendirilir. Calismada, Cagatay Turkcesi donemine ait Lisânu’t- Tayr adli eser taranmistir. Lisânu’t- Tayr’da kirk sekiz (48) idrak fiili tespit edilmistir. Isim + yardimci eylemle olusan 37, kok hâlinde 6, yapim eki almis 1, deyimlesmis 2, 1 kuralli birlesik fiil tespit edilmistir. Idrak fiillerinden en cok sayida kullanilanlar;  Niyet, istek, heves, tasarlama, arzu etme: 12, Bilme ve tanima: 6, Dusunme: 6, Karar verme, anlasma: 4. Idrak ...

Kutadgu Bilig’de tespit edilen duygu fiilleri; tema bakimindan; izdirap-aci ifade eden fiiller, kaygi- endise-telas ifade eden fiiller, kibirlenme ve ovunme ifade eden fiiller, korkma- urkme-cekinme ifade eden fiiller olmak uzere dort baslik altinda incelenmistir. Yapi bakimindan, kok, govde ve birlesik fiiller olmak uzere uc baslikta tasnif edilmistir.

Dil, insanlar arasinda anlasmayi saglayan dogal bir arac, kurallari olan canli bir varlik, nesillerden nesillere aktarilan kulturel bir mirastir. Bu kulturel miras icerisinde pek cok alinti ve verinti kelimeler de yer almaktadir. Bu calismada, Turkce Verintiler Sozlugu’nde yer alan ve diger dillere gecen baklagiller, kuru yemisler, baharatlar ve bitki isimleri degerlendirilmeye calisilmistir. Turkce Verintiler Sozlugu, Turkcenin degisik lehcelerinden sozleri barindirmaktadir. Turkceden baska dile bilgi aktarmis, gectigi dilin anlam alaninda yerlesmis sozluk birimlerinin yer aldigi eserdir.Calismada Turkce Verintiler Sozlugu’nde, 12 adet baklagiller, 5 adet sifali ve icecek olarak kullanilan bitki, 11 adet tedavi amacli, 6 adet dokumacilikta ve boya yapiminda kullanilan bitki, 7 adet kuru yemis, 5 adet baharat isminin diger dillere gectigi tespit edilmistir. Diger dillere en fazla sayida gecen baklagiller sirasiyla, arpa (9) ve misir (8), bakla, cavdar, nohut, pirinc (6) ve bugdaydir...

Dil, insanlarin duygu ve dusuncelerini aktarmaya yarayan en gelismis bir bildirim seklidir. Bu bildirim sekli icinde yer alan kelimeler, insan ruhunu yansitan gostergelerdir. Bu gostergelerden biri de sayi isimleridir. Sayi isimleri, milletlerin inanislarini, gecmisten gunumuze aktarilan tarihi birikimlerini, yasadiklari cografi bolgelerdeki olusturduklari ve etkilendikleri kulturlerini yansitan kelimelerdir. Eski Turk inanisi olan Şamanizm’den baslayarak Islami ve Islamiyet sonrasi donemde Turk kulturunde ve Turk inanisinda sayilarin onemli oldugu gorulmektedir. Turk mitolojisinde bazi sayilarin kutsal bir ozellik tasidigi ve cesitli ozel anlamlarinin bulundugu ifade edilmektedir. Ozel anlamlar yuklenen ve kutlu sayilan sayilar arasinda “bir, uc, dort, bes, yedi, dokuz, kirk vb.” yaygin olanlardir. Ayni zamanda sayilar ve sayi sistemleri bir dili ana dil yapan olcutler arasinda yer almaktadir. Bu calismada Cagatay Turkcesi donemi eserlerinde tespit edilen bir, iki, uc, dort, yitti,...

Edebiyatin konusunu olusturan ve duygulari anlatmanin bir yolu olan bitkiler, hayatin her alaninda bulunmaktadir. Bitkilerin rengi, kokusu ve goruntusuyle tabiata sagladigi faydalar coktur. Her dilde, bircok bitkiye dogadaki nesnelerle benzerliklerine dayanilarak ad verildigi gorulmektedir. Bazi bitki adlarinda dogadaki nesnelerden bitkiye yonelik adlandirmalar vardir. Bitki adlandirmalarinda; hayvan adlari, organ adlari, esya ve nesne adlari, yer adlari gibi adlandirmalardan yararlanilmistir. Bu calismada Turkce Verintiler Sozlugunde, bitki adlarindan, cicek ve sus bitkileri degerlendirilmistir. Turkce Verintiler Sozlugu, Turkcenin degisik lehcelerinden sozleri barindirmaktadir. Turkceden baska dile bilgi aktarmis, gectigi dilin anlam alaninda yerlesmis sozluk birimlerinin yer aldigi eserdir. Turkce Verintiler Sozlugunde bitki adlarindan 23 tane cicek ve sus bitkileri ismi tespit edilmistir. Turkceden diger dillere gecen cicek ve sus bitkilerinden, en fazla sayida cicek ismi (10)  ...

The Orhon Inscriptions have been found in southern Siberia and around the Yenisey River. It is a history written on the first Turkish texts and stones that the Turkish name passed through. State accounts and calculation of the nation is explained. The runic script used in these books was resolved in 1893 by the Danish linguist Vilhelm Thomsen. In these inscriptions there is an advanced language presence and the art of oratory. In this study, the words used in positive and negative terms which are included in the developed language existence were tried to be examined. The Orhon Inscriptions of Erhan Aydın (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), Orhon Turkısh Grammar of Talat Tekin and Orhon Inscriptions of Talat Tekin were utilized in determining the words used in the Orhon texts in positive and negative terms. These words, which are determined in terms of structure, have negative meanings in terms of structure and they are used in terms of positive or negative meaning, used in the negative sense in addition to the positive meaning in the case of the root have been examined words used in the positive meaning in spite of the negation particle. The purpose of the work is to try to identify the changes that have taken place in the meaning of words that take inflexional suffix and derivative words from noun or verb base, compound verbs compose with auxiliary verb in the Orhon Inscriptions.

Öz Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan doğal bir araç, kuralları olan canlı bir varlık, nesiller-den nesillere aktarılan kültürel bir mirastır. Bu kültürel miras içerisinde pek çok alıntı ve verin-ti kelimeler de yer almaktadır. Bu çalışmada, Türkçe Verintiler Sözlüğü'nde yer alan ve diğer dillere geçen baklagiller, kuru yemişler, baharatlar ve bitki isimleri değerlendirilmeye çalışıl-mıştır. Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türkçenin değişik lehçelerinden sözleri barındırmaktadır. Türkçeden başka dile bilgi aktarmış, geçtiği dilin anlam alanında yerleşmiş sözlük birimlerinin yer aldığı eserdir.Çalışmada Türkçe Verintiler Sözlüğü'nde, 12 adet baklagiller, 5 adet şifalı ve içecek olarak kullanılan bitki, 11 adet tedavi amaçlı, 6 adet dokumacılıkta ve boya yapımında kullanılan bitki, 7 adet kuru yemiş, 5 adet baharat isminin diğer dillere geçtiği tespit edilmiştir. Diğer dillere en fazla sayıda geçen baklagiller sırasıyla, arpa (9) ve mısır (8), bakla, çavdar, nohut, pirinç (6) ve buğdaydır (4). Tedavi amaçlı, dokumacılıkta ve boya yapımında kullanılan bitkilerden diğer dillere en çok sayıda geçen bitkiler ise sırasıyla pamuk (12), keten (6), kenevir (5), pelin (4), mürverdir (3). Diğer dillere en çok sayıda geçen kuru yemiş isimleri fıstık (8), badem (8), ceviz (5); en az sayıda geçen ise fındık (3), Şam fıstığı (2), çağla ve Antep fıstığıdır (1). Baharat olarak en çok sayıda olanlar susam (8), sumak (5) ve isottur (3). Abstract Language is a natural instrument that provides agreement between people, a living being with rules, a cultural heritage passed on from generations to generations. In this cultural heritage, there are many borrowings and lendings words. In this study, the leguminous, dried nuts, spices and plant names mentioned in Turkish Lendings Dictionary and other languages have been tried to be evaluated. Turkish Lendings Dictionary contains words from different dialects of Tur-kic. The work contains the dictionary units that are located in the meaning area of the language they pass through. In this study, in the Turkish Lendings Dictionary was determined that were used twelve legumes, five medicinal herbs and beverage used plants, eleven treatment plants, six weaving and dyeing plants, seven nuts and five spices. The highest number of legumes in other languages are barley (nine) and corn (eight), broad bean, rye, chickpea, rice (six) and wheat (four), respectively. When the plants which are used for treatment, weaving and dyeing in other languages are sorted numerically, cotton (twelve), flax (six), hemp (five), absinthe (four), elder-berry (three) is. The highest number of nuts in the other languages, peanut and almond (eight), walnut (five); the least number of passes are hazelnut (three), Damascus peanut (two), cagla and pistachio (one). The most used spices are sesame (eight), sumac (five) and isot (three).

ÖZET Zamirler, tek başlarına anlamları olmayan nesneleri temsil ya da işaret yoluyla karşılayan kelimelerdir. Nesnelerin isimleri değildirler ve geçici olarak o isimlerin yerini tutarlar. Zamirler, kendilerinden sonra gelen kelime ya da kelime gruplarına ilgi hâli eki alarak bağlanırlar. Çağatay Türkçesi döneminde kullanılan şahıs zamirleri, min, sin, biz, siz; işaret zamirleri, bu, ol' dur. Çağatay Türkçesinde üçüncü şahsı ifade eden şahıs zamiri yoktur; yerine işaret zamiri ol kullanılmaktadır. Şahıs zamirlerinin ilgi hâli eki almış şekilleri mening / mining; sening/ sining; bizning, sizning; işaret zamirlerinin ilgi hâli eki almış şekilleri munıng / munung, anıng / alarnıng'dır.

Öz: Çağatay Türkçesi, 15. yüzyılın başlarından 20.yüzyılın başlarına kadar hem yazı hem de konuşma dilinde kullanılmıştır. Karadeniz, Kafkas Dağları, Hazar Denizi ile İran'ın kuzey ve doğusuna kadar uzanan geniş bir alana yayılan Çağatay Türkçesi, Türk dili çalışmalarına kaynaklık edecek zengin dil malzemelerini içerisinde barındırmaktadır. Bu zengin dil malzemesinin içerisinde yer alan ikilemelerin, dilin takip edilebilen diğer dönemlerinde olduğu gibi Çağatay Türkçesi Döneminde de anlatım gücünü artırmak amacıyla kullanıldığı görülmektedir. Çalışmanın amacı, Çağatay Türkçesi dönemi eserlerinde kullanılan ikilemelerin köken, yapı, anlam, gö-rev ve işlev bakımından nasıl kullanıldığını tespit etmektir. Bu çalışmada Ali Şir Nevâî'nin divan ve mes-nevileri ile Hüseyin Baykara'nın divanı taranarak ikilemeler incelenmeye çalışılmıştır. İkilemeler; köken, anlam, yapı, görev, işlev açısından değerlendirilmiştir. İkilemelerin anlamlarını verebilmek için beyit açık-lamasına da yer verilmiştir. İkileme konusunda yapılan önceki çalışmalar, Yeni Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Türkiye Türkçesi Dönemlerine ait eserlerin incelenmesidir. Bu çalışma ile Çağatay Türkçesi Dönemi eserlerinde ikileme türündeki dil malzemesi ortaya konulmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: İkilemeler, Çağatay Türkçesi, yapı, anlam, işlev. Abstract: Chagatai Turkish was used in both written and oral language from 15 th century to the beginning of 20 th century. Chagatai Turkish which was used in many regions like the Black-Sea region, the Caucasus Mountains, Caspian Sea Region and northern and eastern part of Iran has made up of many important features that can shed a light on Turkish language. Handiadyoins are one of those important features which were used to emphasize meaning in Chagatai Turkish Period as in the other periods. This study aims to find out the origin, structure, meaning, duty, function of handiadyoins used in Cha-gatai Turkish poetical works. With this aim, the masnavi and divan of Ali Şir Nevâî and the divan of Hüseyin Baykara were analysed in this study. Handiadyoins have been evaluated in terms of origin, structure, meaning, duty and function. It was also given samples from couplest to give the meaning of the handiadyoins. The previous studies on handiadyoins were selected from different Turkish languages like New Uighur Turkich Language, Karakhanid Turkic Language, Khorezmian Turkic Language and Turkish used in Turkey. With this study, handiadyoins type language material will be tried to be revealed in Çağatay Turkish period works.

Öz: Çatı, öznenin eyleyen, eyleten, karşılıklı ya da birlikte yapma, etkilenen biçimleri ile yüklem arasındaki ilişkileri belirleyen, fiilden fiil yapım ekleri alarak anlam değişmelerine uğrayan yeni biçimleridir. Geçişsiz fiillerin, ettirgenlik ekleri olarak bilinen-Ar- ,-DIr- ,-Ir- ,-(I)t-gibi fiilden fiil yapım ekleri alarak öznenin işi kendi yaptığı ya da öznenin nesne üzerinde doğrudan etkili olduğu çatı türü oldurgan çatı olarak tanımlanmaktadır. Fiil çatısı konusu dil bilimi alanının çözüme ulaştırılması gereken en önemli konularından biridir. Ayrıca Çağatay Türkçesi döneminde de fiilde çatı konusu incelenmemiştir Bu konu üzerinde gramer konusunu ele alan araştırmacılar tarafından fikir birliği sağlanamamıştır. Türkçenin tarihî lehçeleri üzerinde yapılan çalışmalarda bu konu sadece yapı açısından incelenmiş, anlam bilimi konusuna değinilmemiştir. Dolayısıyla çalışma, çatı konusunda anlam bilimi bakımından yaşanan eksiklere dikkati çekecektir. Çağatay Türkçesinde çatı eki alan fiillerin hangi anlamlarda kullanıldığı ortaya konulacaktır. Bu makalede Çağatay Türkçesinde Anlam ve Fonksiyon Açısından Fiilde Çatı konulu doktora tez çalışmasında oldurgan, ettirgen, edilgen, meçhul, dönüşlü, işteş çatı olmak üzere altı başlık altında incelenen fiilde çatı konusundan sadece oldurgan çatı ele alınmıştır. Oldurgan çatı bölümünde, anlam ve yapı bakımından değerlendirilmiş bazı fiil örneklerine yer verilmiştir. Oldurgan çatı tasnifinde yapı bölümünde, fiillerin aldığı ekler, anlam bölümünde fiillerin aldığı çatı eklerine göre üstlendiği fonksiyonlar dikkate alınarak tasnif yapılmıştır. Abstract: Voice is related to which roles subjects take in relation to verbs in sentences: whether subjects are agents or causers; whether subjects perform the verb of the sentence or perform it with another person mutually: or subjects are influenced by the verb of the sentence. In other words what is the relationship between subjects and verbs of sentences verbs is the main topic of voice.Besides, verbs may take derivational affixes which are for making verbs from verbs thus they gain new forms and meanings. Transitivized voice is defined as the voice type in which intransitive verbs take causative suffixes like "-Ar- ,-DIr- ,-Ir- ,-(I)t-" to determine whether subjects are agents or they influence the object of sentences. Voice in verbs is one of the most important topics which should be analyzed soon. The topic is not also analyzed during Chagatai Turkısh Period. There has been no consensus among the researchers of the field of grammer on the topıc of voıce.Among the works done on Turkısh dialects, voice is analyzed just from a structural perspective but not from semantic. In this article

According to traditional description, metaphor, is the substitution of one of two concepts that have similarity. The metaphor is an action that exist in thought before from language according to Conceptual Metaphors Theory. A metaphor is understood with another concept domain of a consept domain. Metaphors are not arbitrary, arbitrarily used language expressions. It is words in language that situated in the thought systematically and consciously and facilitate the concept and meaning. There is a concept that is a target with a concept that is a resource in metaphors. The idea of facilitating the understanding with evokation, the desire to learn and to teach, the creative thinking power that exists in the mind of the person constitute these language expressions.In this study, ıt was examined the metaphors used in the Divan of Hüseyin Baykara and Ali Şir Nevâyî's Divan. It is aimed to examine the systematic status of the concepts of Çağatay Turkic and some metaphors living in Chagatai Turkısh Turkic and to determine in part which type of metaphor is preferred. Metaphors were evaluated under the those headings: I.General