Czerniaków
Czerniaków – dawna wieś, współcześnie część dzielnicy Mokotów[3] i obszar MSI w Warszawie[1], leżący między skarpą warszawską a korytem Wisły.
| obszar MSI[1] Warszawy | |
 Kościół i klasztor franciszkanów-bernardynów na Czerniakowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Warszawy |
1 kwietnia 1916[2] |
| SIMC |
0918169 |
| Tablice rejestracyjne |
WE |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
 52°12′27″N 21°03′04″E/52,207383 21,051089
| |
| Strona internetowa | |
Od północy graniczy z Ujazdowem, od południa z Sadybą. Główną arterią Czerniakowa jest ul. Czerniakowska. Na przedwojennych mapach lokalizowany był w okolicach placu Bernardyńskiego (gdzie znajdował się historyczny środek wsi Czerniaków), z czasem jednak przyjęło się określać tym mianem także tereny na wschód od ulicy Czerniakowskiej – obszar przyporządkowywany do tej pory Siekierkom – uwzględniono to w podziale MSI – niemniej północna część włączona została do rejonu MSI Ujazdów i częściowo Solec (północny fragment Cypla Czerniakowskiego).
Na jego terenie znajduje się między innymi Jeziorko Czerniakowskie. Poza granicami MSI Czerniaków znajdują się:
- Szpital Czerniakowski (w granicach obszaru MSI Sielce),
- Cypel Czerniakowski (rejon MSI Ujazdów i fragmentarycznie w rejonie MSI Solec),
- Port Czerniakowski (rejon MSI Ujazdów),
- zbiornik osadnikowy i Stacja Pomp Rzecznych Czerniakowska (rejon MSI Ujazdów),
- Cmentarz Czerniakowski (rejon MSI Sadyba).
Opis
edytujWieś Czerniakowo istniała na tych terenach od średniowiecza i wchodziła w skład parafii soleckiej. Od XIII w. prawdopodobnie znalazła się w obrębie parafii jazdowskiej. Na podstawie niewielkiej powierzchni wsi historycy sądzą, że Czerniakowo wraz z Czarnowem (obecnie Siekierki) i Siedlcami (dzisiejsze Sielce) stanowiły kiedyś całość.
Od Czerniakowa nazwisko rodowe wzięli potomkowie podkomorzego warszawskiego za księcia Janusza Starszego, Hinczy Cedlica, z racji pochodzenia zwanego Ślązakiem (Silesitą). W 1502 roku jego spadkobierca, Hincza Czerniakowski, sprzedał je sąsiadowi, Mikołajowi Milanowskiemu. Areał Czerniakowa wynosił w 1528 roku 6 łanów chełmińskich (włók). W drugiej połowie XVI wieku pracował tam jednokołowy młyn wodny, a Jeziorko Czerniakowskie było wykorzystywane do rybołówstwa.
Czerniaków był wsią szlachecką, która w 1580 znajdowała się w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[4].
W XVII wieku wieś stała się własnością wojewody mazowieckiego, Andrzeja Górskiego. Po jego śmierci w 1626 roku należała z kolei do jego spadkobierców oraz do króla, aż w 1683 znalazła się w rękach marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, który m.in. postawił tu szpital (obecny Szpital Czerniakowski). Historia Czerniakowa została zbadana przez XIX-wiecznego historyka, Jana Warmińskiego (Liedera) i opisana w wydanej w 1861 roku książeczce pt: Pamiątka z Czerniakowa, zawierającej m.in. opis popularnych dawniej wśród warszawiaków majowych odpustów czerniakowskich, historii wsi oraz budowy kościoła bernardynów pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy[5].
W drugiej połowie XIX wieku Czerniaków należał do gminy Mokotów w powiecie warszawskim, zaś w strukturze kościoła katolickiego stanowił część parafii Wilanów[6]. W 1904 klasztor czerniakowski został siedzibą filii parafii wilanowskiej, odpowiedzialnej między innymi za prowadzenie ksiąg stanu cywilnego mieszkańców Czerniakowa i okolicznych wsi[7][8]. W 1909 Czerniaków został wyłączony z gminy Mokotów i włączony w skład gminy Wilanów[9].
8 kwietnia 1916 generał-gubernator Hans Hartwig von Beseler wydał rozporządzenie włączające z mocą wsteczną od 1 kwietnia 1916 miejscowość Czerniaków, położoną w tamtym czasie w gminie Wilanów, do Warszawy[2][10]. 16 listopada 1916 Czerniaków został wyłączony z katolickiej parafii Wilanów i wszedł w skład nowej parafii św. Bonifacego z siedzibą w klasztorze czerniakowskim[11].
24 grudnia 1922 oddano do użytku linię tramwajową łączącą Czerniaków z Wójtówką na Sielcach, zakończoną pętlą na placu Bernardyńskim, stanowiącą przedłużenie dotychczasowej trasy prowadzącej z placu Trzech Krzyży na Wójtówkę[12][13]. 18 grudnia 1927 linia została ponownie przedłużona na południe do krańca Miasto-Ogród Czerniaków, położonego na terenie powstającej od 1921 osady[14][15].
Przed 1939 Czerniaków był jedną z najbiedniejszych części miasta[16]. W gwarze czerniakowskiej Czerniaków i Powiśle były określane jako „Dół”, gdyż aby wydostać się stamtąd do miasta trzeba było iść do góry[17]. Popularyzatorem przedwojennego folkloru czerniakowskiego był Stanisław Grzesiuk.
Ważniejsze obiekty
edytuj- Rezerwat przyrody Jeziorko Czerniakowskie
- osiedle Czerniakowska Wschodnia
- Kościół św. Antoniego z Padwy
- Kopiec Powstania Warszawskiego
- XIX-wieczny drewniany dworek, ul. Bernardyńska 1[18][19]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Obszary MSI. Dzielnica Mokotów. [w:] Zarząd Dróg Miejskich [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ a b Rozporządzenie dotyczące rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy z dnia 8 kwietnia 1916 r., „Dziennik rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego” (nr 29, poz. 79), Warszawa, 17 kwietnia 1916, s. 1–4.
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-04-30].
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 262.
- ↑ Jan Warmiński: Pamiątka z Czerniakowa. Warszawa: Drukarnia Jana Jaworskiego, 1861, s. 1–47.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.). T. 1. Warszawa: Druk „Wieku”, 1880, s. 818.
- ↑ Historia – Bernardyni na Czerniakowie. Rzymskokatolicka Parafia św. Bonifacego. [dostęp 2024-04-02]. (pol.).
- ↑ Katalog zasobów metrykalnych. Polskie Towarzystwo Genealogiczne. [dostęp 2024-04-02]. (pol.).
- ↑ Kronika. Zmiana gminy. „Wiadomości Codzienne”. 76, s. 3, 1909-04-03. Warszawa.
- ↑ Maria Nietyksza, Witold Pruss: Zmiany w układzie przestrzennym Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 43, s. 1973.
- ↑ Warszawa. Św. Bonifacego. Archidiecezja Warszawska. [dostęp 2024-04-02]. (pol.).
- ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 16. ISBN 83-907574-00.
- ↑ Linia tramwajowa zwykła 2. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-04-02]. (pol.).
- ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 18. ISBN 83-907574-00.
- ↑ Linia tramwajowa zwykła 2A. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-04-02]. (pol.).
- ↑ Bronisław Wieczorkiewicz: Folklor Mokotowa [w:Dzieje Mokotowa]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 148.
- ↑ Bronisław Wieczorkiewicz: Folklor Mokotowa [w:Dzieje Mokotowa]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 149.
- ↑ O historii dworku i folwarku czerniakowskiego [1]
- ↑ M. Karpiński W małym dworku na Czerniakowie, "Stolica" nr 3/2012
Linki zewnętrzne
edytuj- Czerniaków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 818.
- Pełny tekst książeczki Pamiątka z Czerniakowa z 1861 roku, zawierającej m.in. opis historii Czerniakowa.