Córki Cekropsa znajdują Erichtoniosa

*Córki Cekropsa znajdują Erichtoniosa*
De dochters van Cecrops vinden het slangenkind Erichthonius
Autor	Jacob Jordaens
Data powstania	1617
Medium	olej na płótnie
Wymiary	172 × 283 cm
	Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych w Antwerpii

Córki Cekropsa znajdują Erichtoniosa (niderl. De dochters van Cecrops vinden het slangenkind Erichthonius) – obraz olejny flamandzkiego malarza Jacoba Jordaensa.

Jeden z pierwszych obrazów Jordaensa, w którym można jeszcze zauważyć wpływy innego flamandzkiego artysty – Rubensa.

Historia Erichtoniosa opisana została w Metamorfozach Owidiusza oraz w Mitologii Apollodora. Obie wersje wspominają o pożądaniu Hefajstosa do Ateny i próby jej posiądnięcia. Gdy bogini opierała mu się, jego nasienie spadło na jej udo. Atena wytarła je kawałkiem wełny i cisnęła na ziemię. Z nasienia, które spadło na ziemię narodził się Erichtonios. Obie wersje podają następnie różne opisy dalszych wydarzeń.

Geneza

Według Apollodora, Atena zaraz po urodzeniu dziecka szybko zajęła się nim, a chcąc by dostąpiło nieśmiertelności, ukryła je w koszyku. Koszyk powierzyła najstarszej córce króla Cekropsa, Aglaurze, i nakazała by nikt do niego nie zaglądał. Siostry Aglaury nie usłuchały prośby i z ciekawości zajrzały do środka. Ujrzały węża zwiniętego obok niemowlęcia. W konsekwencji siostry utraciły życie, według jednej wersji, przez ukąszenie węża, według drugiej z powodu obłędu w jaki popadły od gniewu Ateny, rzuciły się w przepaść.

Owidiusz inaczej opisuje dalsze wydarzenia:

Kiedyś dawno temu Pallas zamknęła Eryktona stworzonego bez matki w koszyku z attackiej wikliny. Dała je trzem dziewicom, córkom dwuoblicznego Cekropsa, zastrzegając by się nie ważyły odsłonić jej tajemnicy. (...) Dwie – Herse i Pandrosa – uczciwie pilnują koszyka. Aglaura woła zatrwożone siostry i rozsuwa ręką wężowe sploty i widzi wewnątrz koszyka dziecko i rozciągniętego obok węża (Owiduiusz, Metamorfozy, 2,552-561)

Za sprzeciwienie się woli Ateny, Herse została kochanką Merkurego, a jej siostra z zazdrości zamieniła się w kamień. Sam Erichtonios został królem Aten.

Opis obrazu

Jordaens wzorował się na wersji Owidiusza, podobnie jak rok wcześniej uczynił Rubens. Przedstawił trzy nagie kobiety – dwie zakrywające swe wdzięki, siedzące bokiem do widza, i trzecią po lewej stronie przedstawioną w pełnym negliżu. Jest to Herse. Tradycyjnie na jej ramionach spoczywa szkarłatna szata. Symbolizuje ona późniejsze miłosne przygody z bogiem Merkurym. Amor stojący u jej nogi i trzymający pochodnie, ma dodatkowo zaznaczać erotyczną rolę kobiety. Po jej prawej stronie siedzą dwie pozostałe siostry Aglaura przy koszyku i Pandrosa, nieco z tyłu na niewidocznej ławie. Pomiędzy nimi do koszyka zagląda stara kobieta. Jest to motyw zaczerpnięty z dzieła Rubensa. Obaj artyści często stosowali zabieg kontrastu w postaci starej i młodej kobiety, starością a młodością. W koszu Jordaens ukazał dziecko do połowy zakryte pieluchą. Według legendy Erichtonios miał postać pół człowieka pół węża. Większość artystów tak go przedstawiała, jednakże Joardaens pozostawił tę kwestię otwartą.

Bibliografia

Patrick De Rynck: Jak czytać opowieści biblijne i mitologiczne w sztuce: rozwiązywanie zagadek dawnych mistrzów – od Giotta do Goi. Kraków: Universitas, 2009, s. 362. ISBN 978-83-242-0903-3.