Jacob Jordaens

Jacob Jordaens
	; Autoportret (ok. 1615)
Data i miejsce urodzenia	19 maja 1593 ; Antwerpia
Data i miejsce śmierci	18 października 1678 ; Antwerpia
Narodowość	flamandzka
Dziedzina sztuki	malarstwo, rysunek
Epoka	barok
	Ważne dzieła
	Satyr i wieśniak; Król pije; Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jacob Jordaens (ur. 19 maja 1593 w Antwerpii, zm. 18 października 1678 tamże^[1]) – flamandzki malarz, projektant tapiserii i rysownik, najwybitniejszy, obok Petera Paula Rubensa i Antoona van Dycka, przedstawiciel flamandzkiego malarstwa barokowego.

Życiorys

Był najstarszym synem kupca bławatnego Jacoba Jordaensa. Przez całe życie związany był ze swym rodzinnym miastem. Jesienią 1607 wstąpił do pracowni antwerpskiego mistrza Adama van Noorta, który później został jego teściem. W 1615 został przyjęty do cechu św. Łukasza. W 1616 poślubił Catharinę, najstarszą córkę Adama van Noorta, z którą miał troje dzieci: Elisabeth, Jacoba i Annę Catharinę. W 1618 przeprowadził się do własnego domu. Wkrótce otworzył własną pracownię, w której zatrudniał dużą grupę współpracowników. W 1621 został mianowany starszym cechu św. Łukasza. W 1633 zmarła matka Jacoba, w 1659 – żona Catharina. Około 1655 zmienił wyznanie, przeszedł na kalwinizm. Zmarł w wieku 85 lat podczas szalejącej w Antwerpii epidemii. Należał do najbogatszych obywateli miasta, posiadał kilka domów. Realizował liczne zamówienia z całej Europy m.in. królowej Szwecji Krystyny, króla Hiszpanii Filipa IV, królowej angielskiej Henrietty Marii, króla szwedzkiego Karola Gustawa.

Tworzył portrety, sceny rodzajowe, mitologiczne, alegoryczne i religijne. Wykonywał także dekoracje malarskie wnętrz (pałac Huis ten Bosch koło Hagi) oraz kartony do tapiserii.

W swojej twórczości przejawiał skłonność do realistycznego traktowania postaci, podkreślaną jędrnym, wyrazistym modelunkiem i jaskrawą kolorystyką oraz zamiłowanie do wypełnienia całej powierzchni obrazu dużymi i licznymi figurami. W późniejszych jego dziełach kompozycja stała się mniej stłoczona, a koloryt bardziej zharmonizowany. Początkowo stosował w swoich pracach efekty luministyczne Caravaggia, w późniejszym okresie pozostawał pod silnym wpływem Petera Paula Rubensa, z którym współpracował.

Z upodobaniem malował liczne wersje trzech tematów: Satyr i wieśniak (epizod z bajki Ezopa), Koncert rodzinny (ilustracja flamandzkiego przysłowia „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają” – odpowiednik polskiego „Jaki ojciec, taki syn”) oraz Król pije lub Fasolowy król (temat z tradycji ludowej, przedstawiający święto króla fasoli, które we Flandrii obchodzono w dzień Trzech Króli, ilustrujący tezę: „Nikt nie jest bardziej podobny wariatowi niż pijany”). Twórczość Jordaensa związana była silnie z tradycją rodzimą. Sceny religijne i mityczne często przedstawiał jako wydarzenia współczesne, których bohaterem był lud flamandzki. Jego indywidualność najlepiej ukazują obrazy będące pochwałą flamandzkiej żywiołowej radości życia.

Wybrane dzieła

Z tym tematem związana jest kategoria: Obrazy Jacoba Jordaensa.

Adam i Ewa – 1 poł. XVII w., olej na płótnie, 112,5 × 154 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Apostoł Paweł i Barnaba w Listrze – 1616, olej na płótnie, 151 × 233 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Artysta i jego rodzina w ogrodzie – ok. 1621, olej na płótnie, 181 × 187 cm, Prado, Madryt
Alegoria płodności – 1625-1628, olej na płótnie, 197 × 225,4 cm, Wallace Collection, Londyn
Alegoria płodności ziemi – ok. 1623, olej na płótnie, 180 × 214 cm, Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
Apostoł Paweł i Barnaba w Listrze – 1645, olej na płótnie, 172 × 242 cm, Akademie der Bildenden Kuenste, Wiedeń
Autoportret z rodzicami, bratem i siostrą – 1615, olej na płótnie, Ermitaż, Sankt Petersburg
Chrystus jako ogrodnik spotyka trzy Marie – (ok. 1616), olej na desce, 107 × 90,5 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Córki Cekropsa znajdują Erichtoniosa – 1617, olej na płótnie, 172 × 283 cm, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
Czterej Ewangeliści – 1620-1625, olej na płótnie, 133 × 118 cm, Luwr, Paryż
Diana i Akteon – ok. 1640, olej na płótnie, 53,5 × 75,5 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Diogenes z latarnią – ok. 1642, olej na płótnie, 233 × 349 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Głowa starej kobiety – 1620, olej na desce, Musée des Beaux-Arts, Nancy
Hiob – ok. 1620, olej na desce, 107 × 92 cm, Institute of Arts, Dietroit
Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają lub Koncert rodzinny – 1638-1640, olej na płótnie, 153 × 290 cm, Musée des Braux-Arts, Valenciennes
Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają lub Koncert rodzinny – 1640-1645, olej na płótnie, 145,5 × 218 cm, National Gallery of Canada, Ottawa
Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają lub Koncert rodzinny – olej na płótnie, 168,5 × 205 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają lub Koncert rodzinny – 1638, olej na płótnie, 128 × 192 cm, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają lub Koncert rodzinny – 1638-1640, olej na płótnie, 154 × 208 cm, Luwr, Paryż
Jezus wypędzający kupców ze świątyni – ok. 1650, olej na płótnie, 288 × 436 cm, Luwr, Paryż
Król pije lub Fasolowy król – 1638, olej na płótnie, 157 × 211 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Król pije lub Fasolowy król – 1638-1640, olej na płótnie, 152 × 204 cm, Luwr, Paryż
Król pije lub Fasolowy król – ok. 1640, olej na płótnie, 156 × 210 cm, Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
Król pije lub Fasolowy król – 1635-1655, olej na płótnie, 243 × 373 cm, Staatliche Museum, Kassel
Król pije lub Fasolowy król – ok. 1655, olej na płótnie, 242 × 300 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
Kupidyn i śpiąca nimfa – olej na płótnie, 167 × 161cm, Muzeum Sztuki Zachodu i Wschodu, Kijów
Kuszenie Marii Magdaleny – 1618-1620, olej na desce, 125 × 97 cm, Musée des Beaux-Arts, Lille
Madonna z Dzieciątkiem, małym św. Janem i jego rodzicami – 1616-1617, olej na płótnie, 114 × 153 cm, National Gallery w Londynie
Madonna z Dzieciątkiem w girlandzie kwiatów – ok. 1618, olej na płótnie, Ermitaż, Sankt Petersburg
Meleager i Atalanta – 1618, olej na płótnie, 152 × 120 cm, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
Merkury i Argus – ok. 1620, olej na płótnie, 202 × 241 cm, Musée des Beaux-Arts, Lyon
Odpoczynek Diany – 1640, olej na płótnie, 150 × 200 cm, Luwr, Paryż
Odyseusz i Kirke – 1630-1635, olej na płótnie, 86 × 105,5 cm, Muzeum Sztuki w Bazylei
Ofiara dla Ceres – ok. 1619, olej na płótnie, 165 × 112 cm, Prado, Madryt
Ofiara Izaaka – 1625-1630, olej na płótnie, 242 × 155 cm, Pinacoteca di Brera, Mediolan
Pan i Syrinks – 1625, olej na płótnie, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
Portret damy – ok. 1660, olej na płótnie, 68 × 50 cm, Uffizi, Florencja
Portret mężczyzny – 1624, olej na desce, 105,5 × 73,5 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
Portret starego mężczyzny – ok. 1637, olej na płótnie, 154 × 118,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Portret 73-letniego mężczyzny – 1641, olej na płótnie, Thyssen-Bornemisza Collection, Lugano-Castagnola
Porwanie Europy – 1615-1516, olej na płótnie, 273 × 235 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Porwanie Europy – 1643, olej na płótnie, 172.1 × 190 cm, Musée des Beaux-Arts, Lille
Powrót Świętej Rodziny z Egiptu – 1616, olej na dębie, 63 × 50 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Prom do Antwerpii – 1623, olej na płótnie. Statens Museum for Kunst, Kopenhaga
Prometeusz w okowach – ok. 1640, olej na płótnie, 245 × 178 cm, Wallraf-Richartz-Museum, Kolonia
Pieta – 1650-1660, olej na płótnie, 221 × 169 cm, Prado, Madryt
Mały Jowisz karmiony mlekiem Amaltei – 1630-1635, olej na płótnie, 150 × 203 cm, Luwr, Paryż
Merkury i Argus – ok. 1640, olej na płótnie, 121,3 × 184,8 cm, Norton Simon Museum, Pasadena
Myśliwy z psami – 1635, olej na płótnie, 79 × 120 cm, Musée des Beaux-Arts, Lille
Neptun stwarzający konia – 1640-1650, olej na płótnie, 67 × 131 cm, Galleria Palatina, Florencja
Satyr u chłopów – 1620, olej na płótnie, 123 × 205 cm, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie
Satyr u chłopów – ok. 1620, olej na płótnie, 188 × 168 cm, Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
Satyr u chłopów – ok. 1620, olej na płótnie, 171 × 194 cm, Staatliche Museum, Kassel
Satyr u chłopów – 1620, olej na płótnie, 125 × 96 cm, Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie
Satyr u chłopów – 1620-1621, olej na płótnie, 174 × 203,5 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
Satyr u chłopów – ok. 1625, olej na płótnie, Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt
Satyr i wieśniak – 1640-1645, olej na płótnie, 130 × 172 cm, Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela
Satyr grający na fujarce – 1620-1621, olej na płótnie, 64,3 × 49,3 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Sąd Ostateczny – 1653, olej na płótnie, 391 × 300 cm, Luwr, Paryż
Studium dziecka – 1626, olej na płótnie, 38,3 × 28,3 cm Muzeum Narodowe – Oddział Sztuki Dawnej, Gdańsk
Studium pięciu krów – ok. 1625, olej na płótnie, 66 × 82 cm. Musée des Beaux-Arts, Lille
Syn marnotrawny – ok. 1640, olej na płótnie, 326 × 369 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Święta Rodzina w otoczeniu aniołów – 1616-1617, olej na płótnie, 106 × 222 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Święta Rodzina z aniołem – 1618-1628, olej na płótnie, 90 × 103 cm, Muzeum Thyssen-Bornemisza, Madryt
Święta Rodzina z małym św. Janem – 1620-1625, olej na płótnie, 123 × 93,9 cm, National Gallery w Londynie
Św. Iwon, patron adwokatów – 1645, olej na płótnie, 103 × 129,5 cm, Musées Royaux des Braux-Arts, Bruksela
Święty Iwo, patron prawników – olej na płótnie, Muzeum Narodowe we Wrocławiu^[2]
Triumf księcia Fryderyka Henryka Orańskiego – 1651, olej na płótnie, 110 × 117,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Triumf Eucharystii – ok. 1630, olej na płótnie, 285 × 235,1 cm, Narodowa Galeria Irlandii, Dublin
Wieczerza w Emaus – 1645-65, olej na płótnie, 198,5 × 211,5 cm, Narodowa Galeria Irlandii, Dublin
Uczta Kleopatry – 1653, olej na płótnie, 156,4 × 149,3 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Ulisses w jaskini Polifema – 1630, olej na płótnie, 76 × 96 cm, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie

Zobacz też

Frans Hals – porównaj zupełnie odmienny sposób portretowania u współczesnego Jordaensowi malarza – Fransa Halsa (który w przeciwieństwie do opisywanego artysty nie stosował metafor i alegorii, nawiązań mitologicznych i religijnych)

Przypisy

↑ Allgemeine deutsche Biographie, Bd.: 14, Jetzer - Kähler. Leipzig: 1881. [dostęp 2013-05-18].
↑ Zaginiony obraz Jacoba Jordaensa wrócił do Wrocławia. www.mnwr.art.pl, 2015-02-13. [dostęp 2015-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-05)]. (pol.).

Bibliografia

Andrée Boudier, Jacob Jordaens, Wrocław: Eaglemoss Polska, 2001 (Wielcy Malarze ; nr 152)
Robert Genaille, Sztuka flamandzka i belgijska, Warszawa: WAiF, 1976 s. 220–223.
Robert Genaille, Maciej Monkiewicz, Antoni Ziemba: Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wyd. Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-221-0686-6.
Historia sztuki świata, t. 5, Warszawa: Muza SA, 2000. ISBN 83-7227-661-7.
Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992. ISBN 83-7079-076-3.
Malarstwo flamandzkie doby Rubensa, van Dycka i Jordaensa 1608-1678, red. Antoni Ziemba, Warszawa: Muzeum Narodowe, 2007. ISBN 978-83-7100-801-6.
Maciej Monkiewicz, Jordaens Jacob, [w:] Religia, t. 5, Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, 2002. ISBN 83-01-13812-2.
Bożena Noworyta-Kuklińska, Jordaens Jacob, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 8, Lublin: Tow. Nauk. KUL, 2000. ISBN 83-87703-87-7.
Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007. ISBN 978-3-8331-2131-9.
Sztuka świata, t. 12, Leksykon A-K, Warszawa: Arkady, 1998. ISBN 83-213-4088-1.
Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 2, Warszawa: HPS, 2006. ISBN 83-60688-16-8.

Linki zewnętrzne

Światowa galeria, gdzie można znaleźć obrazy Jordaensa (eng)
Obrazy Jordaensa w Rijksmuseum (deautsch). rijksmuseum.nl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-20)].

[1] Allgemeine deutsche Biographie, Bd.: 14, Jetzer - Kähler. Leipzig: 1881. [dostęp 2013-05-18].

[2] Zaginiony obraz Jacoba Jordaensa wrócił do Wrocławia. www.mnwr.art.pl, 2015-02-13. [dostęp 2015-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-05)]. (pol.).

[1]

[2]