Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

George Bernard Shaw

dramaturg i prozaik irlandzki, noblista
Zobacz też: George Shaw.

George Bernard Shaw (ur. 26 lipca 1856 w Dublinie, zm. 2 listopada 1950 w Ayot St Lawrence) – irlandzki dramaturg i prozaik, przedstawiciel dramatu realistycznego. Jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1925. Z uzasadnienia Komitetu Noblowskiego: za twórczość naznaczoną idealizmem i humanizmem, za przenikliwą satyrę, która często łączy się z wyjątkowym pięknem poetyckim[1]. Jest także zdobywcą Oscara w roku 1938 za „najlepszy scenariusz adaptowany” do filmu Pigmalion, co czyni go pierwszą osobą w historii uhonorowaną Oscarem i Nagrodą Nobla (drugą został Bob Dylan w 2016 r.). Jako filozof twórca koncepcji tzw. siły życiowej (Life Force) i ewolucji twórczej (Creative Evolution).

George Bernard Shaw
Ilustracja
George Bernard Shaw (1934)
Data i miejsce urodzenia

26 lipca 1856
Dublin

Data i miejsce śmierci

2 listopada 1950
Ayot St Lawrence

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła

Pigmalion

podpis
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Indywidualność twórcza, outsider i obcokrajowiec, irlandzki obserwator, żyjący w niezgodzie ze społeczeństwem, które znaczyło dla niego mniej niż ludzie, których znał i lubił[1] (John Matthews). Znany zwłaszcza[potrzebny przypis] dzięki dramatowi Pigmalion (1913) oraz często przywoływanym aforyzmom.

Życie i twórczość

edytuj
 
George Bernard Shaw, popiersie wykonane przez Jacoba Epsteina, 1934

Jego doświadczenia jako ucznia zniechęciły go do formalnej edukacji: „Szkoły i nauczyciele”, jak później napisał, to „więzienia i dozorcy, w których przetrzymuje się dzieci, aby zapobiec im w przeszkadzaniu rodzicom i żeby rodzice nie musieli opiekować się nimi”[2]. Po skończeniu szkoły średniej w wieku lat szesnastu podjął pracę urzędniczą w agencji handlu nieruchomościami[3]. W młodości ogłosił się ateistą[4]. Był wegetarianinem[5]. Początki pisarskie Shawa były dość trudne; na długi czas jego sztuki (utrzymane głównie w tendencjach naturalizmu i realizmu) nie spotykały się z zainteresowaniem krytyki ani czytelników. Autorowi zarzucano ponadto zbyt intelektualne podejście do relacji międzyludzkich, zarzucenie psychologizmu postaci na rzecz konfliktu idei i światopoglądów, zbyt archetypiczne przedstawienie bohaterów sztuk. Pierwszym dziełem Shawa, o którym zaczęto szeroko dyskutować, był dramat Kandydy wydany w 1903.

W 1904, głównie dzięki przyjaźni z wieloma reżyserami, stworzył tzw. scenę idei w londyńskim Royal Court Theatre, który przez następnych kilka lat stał się właściwie teatrem autorskim Shawa.

Po wybuchu I wojny światowej ogłosił drukiem obszerny artykuł Wojna z punktu widzenia zdrowego rozsądku, w którym nakłaniał do pacyfizmu i z właściwym sobie ciętym dowcipem wyśmiewał ślepy patriotyzm zarówno Niemiec jak i Wielkiej Brytanii. Publikacja ta zyskała Shawowi wielu wrogów oraz spowodowała jego wykluczenie z Klubu Dramaturgów.

Ostatnie sztuki Shawa odrzuciły konwencje realistyczne i tematykę socjalną na rzecz zwrotu ku wzorcom antycznym.

Pieniądze otrzymane wraz z Nagrodą Nobla przeznaczył na angielsko-skandynawski fundusz skierowany głównie do tłumaczy dzieł Augusta Strindberga. Shaw był również gorącym zwolennikiem filozofii Friedricha Nietzschego i Henriego Bergsona.

Zmarł w wieku dziewięćdziesięciu czterech lat na niewydolność nerek spowodowaną obrażeniami odniesionymi podczas upadku podczas przycinania drzewa[6].

Koncepcja filozoficzna

edytuj

W tworzonej przez siebie filozofii autor Pigmaliona uwzględniał istnienie siły życiowej, która miała być bodźcem do osiągnięcia stanu nadczłowieczeństwa tożsamego z życiem w harmonii. Siła życiowa była przez pisarza różnie rozumiana w ciągu jego całego życia; wpierw oznaczała ona siłę woli, później pierwiastek biologicznie zapisany w człowieku, na końcu zaś element boski w jednostce ludzkiej.

Był zwolennikiem eugeniki. Cytat z DNA: tajemnica życia autorstwa Jamesa D. Watsona oraz Andrew Barry’ego: „Do grona jej gorących zwolenników należał też George Bernard Shaw, który napisał: «obecnie nie istnieje żadna rozsądna wymówka, by nie zaakceptować faktu, że nic—poza religią eugeniki—nie jest w stanie uratować naszej cywilizacji»”.

Kontrowersje

edytuj

Był jednym z dziennikarzy, którzy brali udział w tuszowaniu sprawy Wielkiego Głodu w mediach zachodnich[7].

Jedną z długotrwałych obsesji Shawa były masowe morderstwa przy użyciu trującego gazu. Podczas wykładu z 1910 r. przed Eugenics Education Society powiedział: „Powinniśmy być zaangażowani w zabijanie bardzo wielu ludzi, których teraz zostawiamy przy życiu (...) Część polityki eugenicznej ostatecznie doprowadziłaby nas do szerokiego wykorzystania komory śmiercionośnej. Bardzo wielu ludzi musiałoby zostać wyeliminowanych po prostu dlatego, że marnuje to czas innych ludzi, aby się nimi opiekować.”[8]

W tygodniku BBC z 1933 r. Shaw wystosował apel do chemików „Aby odkryli humanitarny gaz, który zabija natychmiast i bezboleśnie. Śmiertelnie jak najbardziej, ale humanitarny nie okrutny…”[9][10][11] Jego apel wkrótce doszedł do skutku w nazistowskich Niemczech. Jak zauważa Robert Jay Lifton w The Nazi Doctors, „Użycie trującego gazu – najpierw tlenku węgla, a następnie Cyklonu B – było osiągnięciem technologicznym umożliwiającym „humanitarne zabijanie”[12].

Po ataku Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku pisał w liście do Lady Astor – " Stalin ją ocalii. Czy pamiętasz naszą podróż po Polsce wśród dojrzewających zbóż, wśród wąskich poletek karłowatych gospodarstw? Wyglądało to prześlicznie; ale czy wiedziałaś, jak ja wiedziałem, że gospodarka karłowata oznacza biedę i ciemnotę, dzikość, brud i wszy? Nie mówiąc już o obszarnictwie. No, a teraz Stalin zamieni te poletka w kolektywne farmy i Polak przestanie być dzikusem."[13]

Dzieła

edytuj

Ekranizacje

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów George’a Bernarda Shawa.

Odniesienia w kulturze

edytuj

Liczne anegdoty dotyczące George’a Bernarda Shawa, a także bogata korespondencja, jaką pozostawił, spowodowały, że stał się bohaterem sztuk pisanych przez innych autorów:

Pojawił się na okładce płyty zespołu The Beatles "Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band"[14].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Literacka Nagroda Nobla – George Bernard Shaw. noblisci.bnet.pl. [dostęp 2007-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-16)]. (pol.).
  2. ↑ Shaw, Bernard (1949). "Biographers' Blunders Corrected". Sixteen Self Sketches. London: Constable. OCLC 185519922. s. 89-90.
  3. ↑ George Bernard Shaw, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2024-09-06].
  4. ↑ Sloan, Gary (Autumn 2004). "The Religion of George Bernard Shaw: When is an Atheist?". American Atheist. Retrieved 18 February 2016.
  5. ↑ Moda na... sałatę! Vege - hit czy kit? [online], Noizz, 2 lutego 2016 [dostęp 2024-09-16] (pol.).
  6. ↑ Holroyd, Michael (1993). Bernard Shaw, Volume 3: 1918–1950: The Lure of Fantasy. London: Penguin. ISBN 978-0-14-012443-9. s. 508–511.
  7. ↑ Anna Reid, Pogranicze – Podróż przez historię Ukrainy 988-2015.
  8. ↑ Dan Stone, Breeding Superman: Nietzsche, Race and Eugenics in Edwardian and Interwar Britain, Liverpool University Press, 2002, ISBN 978-0-85323-997-0 [dostęp 2021-05-09] (ang.).
  9. ↑ The Listener (Londyn), 7 lutego 1934.
  10. ↑ 'The Revolutionary Holocaust: Live Free or Die' [online], Fox News, 25 marca 2015 [dostęp 2021-05-09] (ang.).
  11. ↑ George Bernard Shaw and the 'humane gas'. [dostęp 2021-05-09].
  12. ↑ Robert Jay Lifton, The Nazi Doctors: Medical Killing and the Psychology of Genocide, „Basic Books”, 1986, s. 453, ISBN 0-465-04905-2.
  13. ↑ Wiadomości Polskie, [w:] Retro Press, Londyn, 24 stycznia 1943.
  14. ↑ George Bernard Shaw - Trivia [online], IMDb [dostęp 2024-09-06] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=George_Bernard_Shaw&oldid=74772483”