Jesionik
Jesionik (cz. Jeseník, do 1947 Frývaldov, niem. Freiwaldau, pol. dawniej Frywałdów, Frywałd) – miasto w Czechach, w kraju ołomunieckim, leżące w Górach Opawskich (cz. Zlatohorská vrchovina), na pograniczu Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník) i Gór Złotych (cz. Rychlebské hory). Jesionik położony jest na Czeskim Śląsku, a historycznie na Dolnym Śląsku. Według danych z 1 stycznia 2015 powierzchnia miasta wynosiła 3823 ha, a liczba jego mieszkańców 11 524 osób[1].
Jesionik z lotu ptaka (2017) | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj | |||||
Kraina |
Śląsk | ||||
Burmistrz |
Blišťanová Zdeňka | ||||
Powierzchnia |
38,22 km² | ||||
Wysokość |
432 m n.p.m. | ||||
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
+420 | ||||
Kod pocztowy |
790 01 | ||||
Tablice rejestracyjne |
M | ||||
Położenie na mapie kraju ołomunieckiego | |||||
Położenie na mapie Czech | |||||
50°13′47″N 17°12′17″E/50,229722 17,204722 | |||||
Strona internetowa |
Historia
edytujPierwsza wzmianka o Jesioniku pochodzi z 1267, z czasów kolonizacji kraju. Już z tego okresu pochodzą informacje o poszukiwaniach górniczych rud metali. W źródłach łacińskich miasto figuruje jako Vriwald, w niemieckich jako Freiwalda.
W przeszłości Jesionik był największym miastem biskupiego księstwa nyskiego, leżącym na obecnych terenach czeskich. W czasach późniejszych rozwój miasta i okolicy związany był przede wszystkim z pierwszym na świecie zakładem wodoleczniczym, który został założony przez Vincenza Priessnitza. Stąd pochodzi czeska nazwa uzdrowiska – Priessnitzovy lázně (oficjalnie Lázně Jeseník, niem. Bad Gräfenberg), a główny pawilon nosi nazwę Priessnitzovo sanatorium. Nazwa drugiego sanatorium (pawilonu) Ripper pochodzi od nazwiska zięcia Priessnitza, który miał duży wpływ na rozwój uzdrowiska. Pawilon dziecięcy – Karolina nosi imię córeczki Priessnitza, której nie udało się wyleczyć i zmarła, kiedy miała 3 lata. Najdłuższy pawilon nazywa się Bezruč, a kolejny – Maryčka.
W 1888 miasto uzyskało połączenie kolejowe z Hanušovicami do Głuchołaz – budowa wymagała skomplikowanych rozwiązań technicznych ze względu na duże różnice wysokości na trasie biegnącej przez Przełęcz Ramzovską (cz. Ramzovské sedlo) (początkowo planowano tunel pod Červenohorskim sedlem, ale zarzucono go z powodów finansowych).
7 sierpnia 1901 odsłonięto tzw. Polski pomnik, będący wyrazem wdzięczności kuracjuszy narodowości polskiej. Podobne upamiętnienia pozostawili po sobie Anglicy, Grecy, Rumuni, Czesi, Francuzi i Rosjanie. Sam obelisk postawiono już w 1894, ale dopiero w 1900 zezwolono na przyozdobienie go wizerunkiem orła. Już wcześniej, w 1869, jednemu ze źródeł nadano nazwę „Polskiego”. W 2005 poddano je renowacji[2].
Do 1918 Jesionik był miastem zamieszkałym niemal wyłącznie przez Niemców – spis z 1910 wykazał, że dla 99,5% był on językiem ojczystym. Wśród wyznań 95,5% stanowili rzymscy katolicy[3]. W 1930 spis wykazał 8959 Niemców oraz 1281 Czechów i Słowaków;
- 9816 rzymskich katolików,
- 301 ewangelików,
- 121 husytów,
- 82 starokatolików,
- 11 prawosławnych,
- 98 żydów,
- 146 bez wyznania.
Według spisu w 2001[4] w mieście mieszkało:
i po kilkanaście osób innych narodowości. Podział religijny wyglądał następująco:
- 2471 rzymskich katolików,
- 142 ewangelików,
- 68 husytów,
- 36 prawosławnych,
- 19 Świadków Jehowy,
- 8728 bez wyznania,
- 869 nie podało.
W 2017 na rynku w Jeseniku postawiono 4-tonową figurę św. Jana Nepomucena ze śląskiego granitu. W okresie CSRS została ona przestawiona pod kościół Wniebowzięcia NMP[5].
Inną atrakcją miasta jest ogród ziołowy do aromaterapii.
Znane postacie związane z Jesionikiem
edytuj- Karl Ditters von Dittersdorf, kompozytor, starosta Jesionika,
- Vincent Priessnitz, twórca hydroterapii, założyciel uzdrowiska w Jesioniku,
- Nikołaj Gogol, pisarz, kuracjusz
- Károl Khuen-Héderváry, ban Chorwacji i premier Węgier
Znani Polacy związani z Jesionikiem
edytuj- Wincenty Krasiński, generał, kuracjusz,
- Zygmunt Krasiński, pisarz, kuracjusz.
Podział administracyjny
edytujMiasto (gmina) dzieli się na następujące części:
Demografia
edytujRok | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 | 2003 | 2015 |
---|---|---|---|---|---|---|
Liczba ludności | 9957 | 12 342 | 13 039 | 12 700 | 12 457 | 11 524 |
Źródło: Czeski Urząd Statystyczny
Religia
edytuj- Kościół Rzymskokatolicki – parafia Wniebowzięcia Panny Marii (dekanat Jesionik)
- Ewangelicki Kościół Czeskobraterski (Morawskośląski Seniorat)
- Czechosłowacki Kościół Husycki
- Kościół Prawosławny Czech i Słowacji
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
Miasta partnerskie
edytujTurystyka
edytujOddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku przyznaje Kolarską Odznakę Turystyczną w „Królestwie Pradziada” za odwiedzenie m.in. Jesionika[6].
Galeria
edytuj-
Ratusz (2017)
-
Twierdza Wodna (2017)
-
Twierdza Wodna (2013)
-
„Dom kata” (2017)
-
Kościół św. Jerzego (2017)
-
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (2017)
-
Kaplica św. Anny (2022)
-
Kościół ewangelicki (2021)
-
Węgierski pomnik (2013)
-
Pomnik Vincenza Priessnitza (2013)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Počet obyvatel v obcích České republiky k 1.1.2015 (PDF). Czso.cz. [dostęp 2015-06-26]. (cz.).
- ↑ Polskie ślady w uzdrowisku Jeseník
- ↑ Ludwig Patryn: Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien, Troppau 1912.
- ↑ Sčítaní lidu, domů a bytů 2001. [dostęp 2011-06-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-09)].
- ↑ Na rynek w Jeseniku powróciła rzeźba Nepomucena
- ↑ Regulamin Kolarskiej Odznaki Turystycznej w „Królestwie Pradziada” [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08] .