Lech Szaraniec

Lech Szaraniec (ur. 2 marca 1940 w Iwanowicach Dużych) – polski historyk, muzealnik, nauczyciel akademicki, doktor nauk humanistycznych, organizator restytuowanego w 1984 Muzeum Śląskiego w Katowicach i jego dyrektor w latach 1984–2008, autor publikacji poświęconych historii, sztuce i kulturze Katowic i Górnego Śląska.

Lech Szaraniec

Data i miejsce urodzenia	2 marca 1940 Iwanowice Duże
doktor nauk humanistycznych
Specjalność: historia
Alma Mater	Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Katowicach (1966)
Doktorat	1974 – nauki humanistyczne Uniwersytet Śląski w Katowicach
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Śląski w Katowicach
Wydział	Nauk Społecznych
Stanowisko	adiunkt
Okres zatrudn.	1975–1981
Kierownik
Wydział	Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Katowicach
Okres spraw.	1981–1984
Dyrektor
Muzeum	Śląskie w Katowicach
Okres spraw.	1 grudnia 1984–10 lutego 2008
Następca	Leszek Jodliński
Odznaczenia

Życiorys

Jest absolwentem liceum pedagogicznego (1957) oraz studiów historycznych na Wydziale Filologiczno-Historycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach (1966). Początkowo był nauczycielem w Szkole Podstawowej nr 35 w Katowicach-Ligocie. Po uzyskaniu w 1974 stopnia doktora nauk humanistycznych w zakresie historii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (rozprawa: Załoga koncernu Hohenlohe i jej walka klasowa w latach 1905–1939), pracował tam w latach 1975–1981 jako nauczyciel akademicki na stanowisku adiunkta, a następnie (w latach 1981–1984) był kierownikiem Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Katowicach. W 1984 został organizatorem i dyrektorem Muzeum Śląskiego w Katowicach, piastując to stanowisko do przejścia na emeryturę w 2008. W tym okresie dodatkowo prowadził w weekendy zajęcia dla studentów zaocznych na Uniwersytecie Śląskim. W 1988 ukończył Podyplomowe Studium Muzeologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach

Będąc organizatorem i dyrektorem Muzeum Śląskiego (1 grudnia 1984 – 10 lutego 2008) opracował program jego działalności, pozyskał fachowe kadry (organizując ich muzeologiczne kształcenie na Uniwersytecie Jagiellońskim), nadzorował adaptację na cele muzealne (w latach 1984–1992) tymczasowej siedziby w gmachu po Zakładach Drzewnych Przemysłu Węglowego przy al. Wojciecha Korfantego 3. Był również inicjatorem powołania w 1999 Komitetu Budowy Nowego Gmachu Muzeum Śląskiego. Z jego inicjatywy Muzeum Śląskie jako pierwsze w Polsce rozpoczęło stałą współpracę z Lwowską Galerią Sztuki (w 1994 podpisano umowę o współpracy kulturalnej i wymianie naukowej pomiędzy obiema instytucjami). W Katowicach zaprezentowano szereg wystaw z lwowskiej kolekcji (m.in. Twórczość Jacka Malczewskiego w 1996, Kazimierz Sichulski. Malarstwo, rysunek, grafika w 2000). Dzięki jego staraniom obrazy wypożyczane ze Lwowa poddane zostały konserwacji w muzealnej pracowni, co stanowi duży wkład w ratowanie polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. W okresie jego zarządzania Muzeum Śląskie było wielokrotnie nagradzane i wyróżniane w organizowanym przez Ministerstwo Kultury Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku – Sybilla. Lech Szaraniec był autorem m.in. cyklu wystaw z dziejów Śląska zrealizowanych w Muzeum Śląskim oraz wydawnictw poświęconych historii, sztuce i architekturze Katowic i Górnego Śląska. Przygotowywał i koordynował zakup w 2005 przez Muzeum Śląskie terenu byłej kopalni „Katowice”, ogłoszenie i przebieg międzynarodowego konkursu architektonicznego nowej siedziby placówki (rozstrzygniętego w 2007) oraz porozumienie z władzami województwa śląskiego i miasta Katowice w sprawie finansowania budowy nowego głównego gmachu (podpisane 2 listopada 2006). Doprowadził też do wpisania 7 lipca 2006 Muzeum Śląskiego do Państwowego Rejestru Muzeów i uzyskania przez nie statusu „muzeum rejestrowanego” (drugiego w województwie śląskim, po Muzeum Zamkowym w Pszczynie).

Publikacje

Lech Szaraniec jest autorem licznych publikacji propagujących wiedzę o Śląsku:

Opracowania

• Katowice. Przewodnik (1973, razem z Krystyną Szaraniec)
• Załoga koncernu Hohenlohe i jej walka klasowa w latach 1905–1939 (1976, książkowa wersja rozprawy doktorskiej)
• Katowice i okolice (1978, razem z Krystyną Szaraniec i Karolem Szarowskim)
• Osady i osiedla Katowic (1980, wyd. II zm. 1984, nowe zm. 1996, nowe poszerz. 2010)
• Paweł Steller (1980)
• Klasa robotnicza Katowic w Polsce Ludowej. Wybrane zagadnienia (1980, pod red. Lecha Szarańca i Andrzeja Topola)
• Znani i nieznani Katowiczanie. Wybór sylwetek zasłużonych dla miasta (1980, pod red. Lecha Szarańca)
• Pomniki i miejsca pamięci narodowej (1984)
• Wojciech Korfanty (1984)
• Teofil Ociepka (1984)
• Architektura Katowic (1984)
• Z dziejów ziemi górnośląskiej (1985)
• Muzeum Śląskie (1989)
• Tadeusz Dobrowolski (1899−1984). Pierwszy dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach 1927−1939 (1987)
• Tadeusz Dobrowolski 1899−1984 (1988)
• Zabytkowe ośrodki miejskie Górnego Śląska i pogranicza (1988)
• Muzeum Śląskie w Katowicach (1990)
• Zabytkowe ośrodki miejskie. Górny Śląsk, Małopolska południowo-zachodnia, północno-zachodnia, Śląsk (1992)
• Śląsk: Dolny, Górny, Opawski (1993)
• Tadeusz Dobrowolski (1899−1984) – malarz, konserwator, muzealnik, historyk sztuki. W 10 rocznicę (1994)
• Śląsk Opawski. Historia i zabytki (1995)
• Katowice w dawnej i współczesnej fotografii (1996)
• Górny Śląsk. Przewodnik (1997)
• Wojciech Korfanty. Przywódca chadecji na Górnym Śląsku w II Rzeczypospolitej (1997)
• Rozwój przemysłu hutniczego na Górnym Śląsku. Uwarunkowania polityczne i ekonomiczne (2000)
• Muzea województwa śląskiego. Informator dla Polaków – kandydatów do pracy za granicą, dla pracowników zainteresowanych pracą cudzoziemców w Polsce (2000, wstęp Lech Szaraniec)
• Kopalnia Węgla Kamiennego „Wieczorek”. Zarys monograficzny (2001)
• Muzealnictwo na Górnym Śląsku 1802−2002 (2002)
• Słownik osady i osiedla Katowic (2003)
• Sztuka Górnego Śląska (2004, pod red. Lecha Szarańca)
• Księga poległych w powstaniach śląskich 1919−1920−1921 (2005, red. Lech Szaraniec)
• Narodziny miasta Katowice (2006, razem z Andrzejem Złotym)
• Życie kulturalne na Górnym Śląsku 1902−2001. Refleksje nad przeszłością i teraźniejszością (2006, razem z Antonim Gładyszem)
• Muzeum Śląskie 1924−2005 (2006)
• Prof. zw. dr hab. Andrzej Brożek – życie i twórczość (2006, mater. do druku przygot. Rudolf Brom, Lech Szaraniec, Józef Śliwiok)
• Wielokulturowość Górnego Śląska (2007)
• Moje Katowice (części: [1] – 2014, 2 – 2015, 3 – 2018, 4 – 2019, 5 – 2022) – przedruki felietonów publikowanych od 2011 w „Dzienniku Zachodnim”

Poezja

• Powroty – wiersze z lat 1956–1964 (2006)
• Wiersze wybrane (2011)

Działalność społeczna

Jest członkiem Oddziału Górnośląskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki oraz Stowarzyszenia Muzealników Polskich, w którym pełnił funkcję prezesa Oddziału Śląskiego. Był współzałożycielem (1970) i zastępcą przewodniczącego Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, członkiem i sekretarzem generalnym (od 1994) Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk im. Walentego Roździeńskiego oraz prezesem zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Rumuńskiej. Zasiadał w Radzie Ekspertów Śląskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. W 2007 został członkiem Honorowego Komitetu Muzeum PRL-u w Rudzie Śląskiej.

Zaangażowanie polityczne

W czasie wyborów prezydenckich 2005 był członkiem Śląskiego Honorowego Komitetu Poparcia Donalda Tuska.

Ordery, odznaczenia i nagrody

Ordery i odznaczenia

• 2004 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• 2004 – Złota Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Śląskiego (za zasługi dla rozwoju i upowszechniania kultury oraz muzealnictwa w województwie śląskim)
• 2007 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (ochrona dziedzictwa)
• 2017 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (muzealnictwo)
• 2016 – Medal im. Tadeusza Dobrowolskiego (Oddział Śląski Stowarzyszenia Muzealników Polskich)

Nagrody

• 2003 – Nagroda Allianz (Katowice)
• 2005 – Złoty Laur Umiejętności i Kompetencji (Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach)
• 2007 – Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za upowszechnianie i ochronę dóbr kultury (za całokształt dokonań na rzecz muzealnictwa)
• 2007 – Nagroda „Hanysa” za popularyzację historii i kultury regionu
• 2019 – Kryształowy Laur Umiejętności i Kompetencji (wraz z żoną Krystyną) (Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach)

Życie prywatne

Jest synem Stefana Szarańca i Stefanii z domu Kowalik. Jego małżonką jest historyczka Krystyna Szaraniec (emerytowana Dyrektor Teatru Śląskiego w Katowicach), z którą ma syna Marka. Interesuje się i zajmuje m.in. fotografiką, kolekcjonowaniem kart pocztowych z okresu międzywojennego, uprawia malarstwo i pisze wiersze. Mieszka w Katowicach.

Linki zewnętrzne

• Dr Lech Szaraniec, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-03-12] .