Pinakozaur
Pinakozaur (Pinacosaurus) – rodzaj tyreofora z rodziny ankylozaurów (Ankylosauridae) żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Azji. Gatunek typowy rodzaju, Pinacosaurus grangeri, został opisany w 1933 roku przez amerykańskiego paleontologa Charlesa Whitneya Gilmore'a w oparciu o czaszkę, osteodermy i przednie kręgi szyjne (AMNH 6523). Jest to pierwszy nowy takson ankylozaura opisany z terenów Azji[1].
| Pinacosaurus | |||
| Gilmore, 1933 | |||
 Czaszka Pinacosaurus mephistocephalus | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
pinakozaur | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Gatunki | |||
|
| |||
Morfologia
edytujPinacosaurus był średniej wielkości ankylozaurem osiągającym około 5 m długości. U osobników dorosłych czaszka była dłuższa niż szersza. Wszystkie znane okazy Pinacosaurus wykazują cechy autapomorficzne występujące również u holotypu, w tym m.in. obecność dużych, przypominających rogi wypukłości nad oczami i co najmniej trzy pary otworów nosowych[2]. Godefroit i współpracownicy opisali skamieniałość osobnika z czterema otworami[3], a Hill, Witmer i Norell – z pięcioma[2]. Jak wszyscy przedstawiciele Ankylosauridae pinakozaur miał na ogonie charakterystyczną kostną maczugę, służącą prawdopodobnie od obrony przed napastnikami[4]. W 2023 roku odkryto w szczątkach Pinacosaurus skamieniałą krtań, która pozwalała mu wydawać odgłosy podobne do ptaków. Jego skamieniałą krtań jest pierwszą odkrytą z okresu kredy[5].
Klasyfikacja
edytuj
Pinacosaurus został początkowo zaklasyfikowany przez Gilmore'a do rodziny nodozaurów (Nodosauridae) – blisko spokrewnionej z Ankylosauridae[1]. Według przeprowadzonej przez Hilla i współpracowników analizy filogenetycznej Pinacosaurus jest ankylozaurydem bardziej zaawansowanym od Minmi, lecz bazalniejszym od Talarurus i bardziej zaawansowanych Ankylosauridae[2]. Analiza Matthew Vickaryousa, Teresy Maryańskiej i Davida Weishampela z 2004 roku przyniosła odmienne rezultaty – według niej rodzaj Pinacosaurus stanowi takson parafiletyczny; grupą siostrzaną Pinacosaurus mephistocephalus jest Tianzhenosaurus youngi, a ich grupą zewnętrzną Pinacosaurus grangeri[6].
- Uproszczony kladogram Ankylosauridae według Hilla, Witmera i Norella, 2003[2]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ a b Charles W. Gilmore. Two new dinosaurian reptiles from Mongolia with notes on some fragmentary specimens. „American Museum Novitates”. 679, s. 1–20, 1933. (ang.).
- ↑ a b c d Robert V. Hill, Lawrence W. Witmer, Mark A. Norell. A New Specimen of Pinacosaurus grangeri (Dinosauria: Ornithischia) from the Late Cretaceous of Mongolia: Ontogeny and Phylogeny of Ankylosaurs. „American Museum Novitates”. 3395, s. 1–29, 2003. (ang.).
- ↑ Pascal Godefroit, Xabier Pereda-Suberbiola, Li H., Dong Zhiming. A new species of the ankylosaurid dinosaur Pinacosaurus from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China). „Bulletin de l'Institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique”. 69(Suppl. B), s. 17–36, 1999. (ang.).
- ↑ Zdeněk V. Špinar, Philip J. Currie: Wielkie dinozaury. Dzieje ewolucji gigantów. Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy, 1994, s. 126–127. ISBN 83-85558-18-7.
- ↑ Junki Yoshida, Yoshitsugu Kobayashi, Mark A. Norell, An ankylosaur larynx provides insights for bird-like vocalization in non-avian dinosaurs, „Communications Biology”, 6 (1), 2023, s. 1–6, DOI: 10.1038/s42003-023-04513-x, ISSN 2399-3642 [dostęp 2024-01-13] (ang.).
- ↑ Matthew K. Vickaryous, Teresa Maryańska, David B. Weishampel: Ankylosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 363–392. ISBN 0-520-24209-2.