Rod (pierwiastek)

Rod (Rh, łac. rhodium, od gr. rhodon – róża) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym (triada platynowców lekkich), metal szlachetny.

Rod

ruten ← rod → pallad
Co ↑ Rh ↓ Ir 45 Rh
Wygląd
srebrzystobiały
Widmo emisyjne rodu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	rod, Rh, 45 (łac. rhodium)
Grupa, okres, blok	9 (VIIIB), 5, d
Stopień utlenienia	I, II, III, IV, V, VI
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	amfoteryczne
Masa atomowa	102,91 ± 0,01
Stan skupienia	stały
Gęstość	12460 kg/m³
Temperatura topnienia	1964 °C
Temperatura wrzenia	3695 °C
Numer CAS	7440-16-6
PubChem	23948
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 135 (obl. 173) pm 135 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]4d85s1 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 16, 1 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 2,28 1,45 Potencjały jonizacyjne I 719,7 kJ/mol II 1740 kJ/mol III 2997 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 493 kJ/mol Ciepło topnienia 21,5 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 0,633 Pa (2239 K) Konduktywność 21,1×106 S/m Ciepło właściwe 243 J/(kg·K) Przewodność cieplna 150 W/(m·K) Układ krystalograficzny regularny ściennie centrowany Twardość • w skali Mohsa 6 Prędkość dźwięku 4700 m/s (293,15 K) Objętość molowa 8,28×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 99Rh {syn.} 16,1 dni β+ 99Ru 101Rh {syn.} 3,3 lat w.e. 0,542 101Ru 102Rh {syn.} 2,9 lat w.e. 2,464 102Ru 103Rh 100% stabilny izotop z 58 neutronami
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-05] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H228 Zwroty P P210 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 0 0 3   Numer RTECS VI9069000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Pierwiastek ten został odkryty w 1803 r. w południowoamerykańskiej rudzie platyny przez Williama Hyde’a Wollastona w Wielkiej Brytanii. Nazwę zapożyczył on od greckiego słowa rhodon (róża), gdyż roztwory soli rodu mają barwę różową.

W skorupie ziemskiej występuje w śladowych ilościach rzędu 10⁻⁴ ppm. Otrzymuje się go z niektórych rud miedzi i niklu, w których występuje ok. 0,1% tego pierwiastka. Rod ma 34 izotopy z przedziału mas 94–112. Trwały jest tylko izotop 103, który stanowi 100% naturalnego składu izotopowego tego pierwiastka.

Kompleksy karbonylkowe, chlorkowe i fluorkowe rodu są stosowane w przemyśle jako katalizatory polimeryzacji polietylenu oraz w metatezie olefin.

Znaczenie biologiczne – żadne. Kompleksy karbonylkowe są toksyczne i prawdopodobnie rakotwórcze.

W postaci czystej jest lśniącym, srebrzystoszarym metalem. Nie reaguje z wodą, powietrzem i kwasami, natomiast ulega reakcji z mocnymi zasadami. Stosowany jest do wyrobu tygli, narzędzi chirurgicznych oraz powłok refleksyjnych w reflektorach, ze względu na wysoką cenę, rzadko jest wykorzystywany w postaci metalicznej. Jego cena w lipcu 2009 roku (w przeliczeniu na gram) wynosiła 46,20 USD, dla porównania platyna kosztowała 37,65 USD, a złoto 30,59 USD (stan na 22.07.2009).