Stęszew

Stęszew
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Stęszewie
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Stęszew
Aglomeracja	poznańska
Data założenia	1370
Burmistrz	Włodzimierz Pinczak
Powierzchnia	5,69 km²
Populacja (2024); • liczba ludności; • gęstość	; 5874; 1032 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	62-060
Tablice rejestracyjne	PZ , POZ
	Położenie na mapie Polski Stęszew
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Stęszew
	Położenie na mapie powiatu poznańskiego Stęszew
	Położenie na mapie gminy Stęszew Stęszew
	52°16′44″N 16°42′29″E/52,278889 16,708056
TERC (TERYT)	3021144
SIMC	0971494
	Hasło promocyjne: Stęszew-Tak!Naturalnie!
	Urząd miejskiul. Poznańska 11; 62-060 Stęszew
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Stęszew (niem. Stenschewo) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Stęszew, nad Samicą Stęszewską, ok. 23 km na południowy zachód od Poznania.

Prywatne miasto szlacheckie Steszew położone było w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Według danych z 1 stycznia 2024 roku miasto liczyło 5874 mieszkańców^[1].

Położenie

Stęszew leży w województwie wielkopolskim. W jego okolicach znajduje się 9 jezior, nad którymi znajdują się ośrodki wypoczynkowe. W pobliżu Stęszewa przebiega granica Wielkopolskiego Parku Narodowego.

Stęszew jest zaliczany do aglomeracji poznańskiej.

Nazwa

Miasto ma metrykę średniowieczną i jest notowane od XIV wieku. Po raz pierwszy w 1315 jako Stossewo, 1398 Stanssewo, 1432 Staschow, 1580 Steszew, a później także w formach Staszow, Stanszow, Stanszewo, Stenczewo, Stążewo, Sztąszewo^[3].

Historia

Stęszew dawniej leżał na ważnym szlaku handlowym ze Śląska. W 1370 roku król Kazimierz Wielki nadał mu prawa miejskie. W 1458 miasto wystawiło 6 żołnierzy na wyprawę na Malbork w czasie wojny trzynastoletniej z zakonem krzyżackim^[3].

Stęszew był miastem prywatnym i często zmieniał właścicieli. W latach 1373–76 właścicielem był kasztelan międzyrzecki Przedpełko ze Stęszewa, 1397–1432 Mościc ze Stęszewa kasztelan poznański, 1429-32 dziedzicem został syn Mościca Przedpełko, 1446–68 chorąży poznański Mikołaj Stęszewski z Bnina. Później dziedzicami byli kolejno: Bnińscy, Myjomscy, Dębowscy, od 1580 Gułtowscy, 1595 Pawłowscy, 1642 Manieccy, a potem Szczanieccy i Broniszowie. W 1700 Dorota Jabłonowska córka Piotra Bronisza wniosła dobra stęszewskie w wianie kasztelanowi krakowskiemu ks. Antoniemu Barnabie Jabłonowskiemu^[3].

Pierwsza miejska szkoła parafialna powstała w 1460 uposażona przez Mikołaja ze Stęszewa^[3]. W mieście rozwijał się handel i rzemiosło. Według dokumentów podatkowych z 1580 mieszkańcy płacili 6 grzywien szosu; po 24 groszy od 3 szynkarzy, po 6 gr. od 6 komorników, po 15 gr. od 3 krawców, 2 szewców, piekarzy, kołodziejów i rzeźników, a także od bednarza, kuśnierza, budowniczego, tkacza, kowala i rybaka. Opłata od 10 łanów roli miejskiej wynosiła 30 groszy. W sumie miasto płaciło 81 złotych i 21 groszy szosu oraz 273 złp. czopowego^[3].

Miasto rozwijało się dynamicznie aż do najazdu Szwedów i wojny siedmioletniej.

W 1793 roku miasto dostało się pod panowanie pruskie. W 1799 roku Dorota Jabłonowska sprzedała miasto księciu Wilhelmowi VI Orańskiemu, przyszłemu królowi zjednoczonej Holandii i Belgii, a następnie trafiło do spadkobiercy^[4].

W 1645 spalono na stosie w Poznaniu Reginę Boroszkę ze Stęszewa. Według zeznań wymuszonych torturami była ona czarownicą, która spółkowała z lokalnym diabłem Pacholicą^[5].

Miasto wymienione zostało w powiecie poznańskim w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. Znajdowały się w niej wówczas 130 domy zamieszkiwane przez 314 rodzin, w sumie 1506 mieszkańców w tym 714 mężczyzn i 792 kobiet. Pod względem wyznania 1315 katolików i 121 protestantów oraz 70 wyznawców judaizmu. Miejscowość liczyła 871 hektarów w tym 784 roli oraz 37 łąk. W mieście znajdował się kościół parafialny oraz kaplica katolicka, szkoła, szpital, urząd stanu cywilnego, apteka, 2 lekarzy oraz urząd pocztowy^[3].

Od 1922 roku Stęszew należał do powiatu poznańskiego. W okresie okupacji hitlerowskiej stęszewską ludność wywożono do robót przymusowych i do obozów koncentracyjnych. Koniec niemieckiej okupacji Stęszewa i okolic nastąpił w styczniu 1945 roku. Do 2018 roku w mieście istniała ulica 25 Stycznia, której zmieniono nazwę na Księżnej Doroty Jabłonowskiej^[6].

W czasach Polski Ludowej, do lutego 1986 roku^[7], w mieście krzyżowały się drogi państwowe nr 40^[8], będąca częścią drogi międzynarodowej E83 oraz nr 44^[8].

W latach 80. oddano do użytku obwodnicę centrum miasta, znajdującą się w ciągu ówczesnej trasy E83^[9].

30 czerwca 2013 roku w parku przy ulicy Poznańskiej odsłonięto tablicę umieszczoną na obelisku upamiętniającą istnienie w tym miejscu ewangelickiego kościoła św. Zofii. Umieszczono na niej tekst: „W tym miejscu w latach 1900-1961 stał kościół ewangelicki pw. Św. Zofii. Wzniesiony był według projektu prof. A.F. Bindera z Fundacji wielkiej księżnej Zofii – ówczesnej właścicielki Stęszewa. Uszkodzony podczas wojny w 1945 roku. Rzym-Kat. parafia pw. Św. Trójcy”^[10].

Transport

Drogi

W pobliżu miasta biegnie droga ekspresowa S5 (E261) Poznań – Wrocław^[11] oraz rozpoczyna się droga krajowa nr 32 do Zielonej Góry^[11]. Przez Stęszew przebiegają także drogi wojewódzkie nr 306 z Dymaczewa Nowego przez Buk do Lipnicy i 311^[12] z okolic Czempinia do Komornik i autostradowej obwodnicy Poznania.

Transport publiczny

Na obszarze miasta znajduje się stacja kolejowa Stęszew, położona w ciągu linii kolejowej nr 357 z Poznania do Wolsztyna. Stęszew posiada także połączenia autobusowe realizowane przez PKS Poznań^[13].

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 5596 mieszkańców^[14].

Piramida wieku mieszkańców Stęszewa w 2014 roku.

Atrakcje turystyczne

Kościół farny Trójcy Świętej

Sanktuarium Matki Bożej Stęszewskiej – wybudowane w 1905 w miejscu spalonego kościoła. W budynku znajduje się figurka Maryi Panny.
Kościół farny Trójcy Świętej – pochodzący z XV wieku kościół. Świątynia wzniesiona w stylu barokowym. Posiada renesansowe ołtarze boczne.
Pańska Góra - grodzisko średniowieczne.
Muzeum Regionalne
Ścieżka edukacyjno-przyrodniczo-kulturowa „Wokół Stęszewa”
Trasa rowerowa do „Źródełka Żarnowiec”
Szlak turystyczny Stęszew - Szreniawa
Szlak turystyczny Iłowiec - Otusz

Gminy partnerskie

Zahna – Niemcy
Pleine-Fougères – Francja

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. [dostęp 2024-11-12]. (pol.).
↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 55.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XI, hasło "Stęszew". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1890. s. 337. [dostęp 2019-05-21].
↑ Stęszew, powiat poznański, województwo Wielkopolskie, gmina Stęszew. infopolska.com.pl. [dostęp 2019-02-18].
↑ Barbara i Adam Podgórscy, Encyklopedia demonów, Wydawnictwo Astrum, Wrocław, 2000, s.287, ISBN 83-7249-035-X
↑ Zarządzenie zastępcze nr KN-I.4102.11.2018.5 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 stycznia 2018 r. w sprawie nadania ulicy 25 Stycznia położonej w miejscowości Stęszew nazwy Księżnej Doroty Jabłonowskiej. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego. [dostęp 2020-09-25]. (pol.).
↑ Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16)
↑ ^a ^b Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962 .
↑ Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. IX. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1984, s. 69.
↑ Stęszew. Upamiętniony kościół ewangelicki FOT [online], Grodzisk Wielkopolski Nasze Miasto, 3 lipca 2013 [dostęp 2022-02-15] (pol.).
↑ ^a ^b Polska 2020/2021: mapa samochodowa 1:700 000, Grupa PWN, 2020, ISBN 978-83-65808-36-3 .
↑ Zarządzenie nr 31 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie nadania numerów drogom wojewódzkim. [dostęp 2021-12-31].
↑ SCHEMAT SIECI POŁĄCZEŃ AUTOBUSOWYCH PKS POZNAŃ SA [PDF] [online], PKS Poznań [dostęp 2021-12-31] (pol.).
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 105. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].

Linki zewnętrzne

Stęszew al. Stęszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 337 .
Stęszewo w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”

[Population_2024-1] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. [dostęp 2024-11-12]. (pol.).

[2] Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 55.

[SgKP-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XI, hasło "Stęszew". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1890. s. 337. [dostęp 2019-05-21].

[4] Stęszew, powiat poznański, województwo Wielkopolskie, gmina Stęszew. infopolska.com.pl. [dostęp 2019-02-18].

[5] Barbara i Adam Podgórscy, Encyklopedia demonów, Wydawnictwo Astrum, Wrocław, 2000, s.287, ISBN 83-7249-035-X

[6] Zarządzenie zastępcze nr KN-I.4102.11.2018.5 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 stycznia 2018 r. w sprawie nadania ulicy 25 Stycznia położonej w miejscowości Stęszew nazwy Księżnej Doroty Jabłonowskiej. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego. [dostęp 2020-09-25]. (pol.).

[7] Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16)

[ppwk62-8] Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962 .

[ppwk84-9] Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. IX. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1984, s. 69.

[10] Stęszew. Upamiętniony kościół ewangelicki FOT [online], Grodzisk Wielkopolski Nasze Miasto, 3 lipca 2013 [dostęp 2022-02-15] (pol.).

[kompas2020-11] Polska 2020/2021: mapa samochodowa 1:700 000, Grupa PWN, 2020, ISBN 978-83-65808-36-3 .

[12] Zarządzenie nr 31 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie nadania numerów drogom wojewódzkim. [dostęp 2021-12-31].

[13] SCHEMAT SIECI POŁĄCZEŃ AUTOBUSOWYCH PKS POZNAŃ SA [PDF] [online], PKS Poznań [dostęp 2021-12-31] (pol.).

[14] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 105. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]