Jan Kocik
Jan Kanty Kocik (ur. 18 października 1900 w Herten w Westfalii, zm. 1 czerwca 1992 w Złotowie) - przed II wojną światową działacz polonijny Związku Polaków w Niemczech, dyrektor Banku Ludowego w Złotowie, potem w latach 1945-1948 burmistrz miasta Złotowa.
Syn kowala, polskiego emigranta do Westfalii, który pod koniec XIX wyjechał w poszukiwaniu chleba z Wielkopolski do ośrodka przemysłowo-górniczego w Niemczech. Ojciec Jana znalazł pracę najpierw w kopalni węgla Zollverein w Katernbergu[1], a po roku wyjechał do miasta Herten, gdzie istniało już spore skupisko polskich emigrantów. Tam znalazł pracę w kopalni Ewald, w której pracował do 1923. Był członkiem Związku Zawodowego Górników Polskich w Westfalii i polskiego Towarzystwa św. Barbary w Herten.
Jan miał pięcioro młodszego rodzeństwa, wszyscy urodzeni w Herten i wszyscy wychowywani w duchu polskości. Korzystali z polskich bibliotek, w domu uczyli się pisać i czytać po polsku, rozmawiali w domu także tylko po polsku.
Jan Kocik od 1907 do 1915 uczęszczał do szkoły powszechnej w Herten, był tam uczniem - wg jego własnych słów - przodującym. Rodzina nie miała jednak pieniędzy na dalszą jego naukę, toteż nazajutrz po ukończeniu szkoły 31 marca 1915, już 1 kwietnia rozpoczą pracę w kopalni jako uczeń kowalski. Wkrótce został ślusarzem, i po roku pracy dwóch zakładach remontowych zatrudnił się jako ślusarz remontowy w fabryce chemicznej Pluto Wilhelm w Wanne. Pracował tam od 1917 do 1919, po czym wrócił do rodziny do Herten, gdzie w kopalni Ewald zatrudnił się jako dołowy ślusarz remontowy. Równolegle z pracą zawodową kontynuował naukę zarówno w zakresie fachowym, jak i ogólnym; ukończył kursy techniczne, a potem przez dwa i pół roku uczęszczał prywatnie na lekcje u profesorów gimnazjum. 7 i 8 kwietnia 1924 jako ekstern zdał w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym w Recklinghausen tzw. "małą maturę". Pogorszenie się sytuacji ekonomicznej w Niemczech w tym okresie spowodowało, że przez trzy miesiące był bezrobotny i musiał zrezygnować z dalszej nauki. Potem przez pewien czas pracował jako pomocnik górnika.
W 1924 centrala Związku Polaków w Niemczech zatrudniła Kocika w biurze wydziału prasowego w Berlinie, a po dwóch miesiącach skierowała go do Sztumu, skąd po kolejnym miesiącu wrócił do Berlina. Tam, po ustaleniach poczynionych z sekretarzem generalnym Związku Polaków w Niemczech dr. Janem Kaczmarkiem, Kocik jako podopieczny Związku Obrony Kresów Zachodnich wyjechał do Poznania. Pomimo, że młody Kocik chciał zostać inżynierem, to jednak uczył się tam - tak jak to uzgodnił z dr. Kaczmarkiem - zagadnień z zakresu bankowości[2]. Pracował na różnych stanowiskach od stycznia 1925 do lipca 1927, najpierw w spółdzielczym Banku Pożyczkowym w Poznaniu, potem w Poznańskim Banku Ziemian, a następnie w Związku Spółdzielni Zarobkowych i Gospodarczych w Poznaniu. Z końcem lipca 1927 Związek Polaków w Niemczech, uznając fachowe przygotowanie Kocika do pracy na samodzielnym stanowisku w banku za wystarczające skierował go do Banku Ludowego w Złotowie na stanowisko kierownika, zwolnione z powodu nagłego zgonu dotychczasowego kierownika, Pawła Panglisza.
Prezesem rady nadzorczej tego banku był ksiądz profesor Bolesław Domański z pobliskiego Zakrzewa. Po spotkaniu Kocika z księdzem Domańskim ten ostatni zarekomendował 6 sierpnia 1927 radzie nadzorczej Banku Ludowego w Złotowie zatrudnienie młodego bankowca na stanowisku kierownika. Jednocześnie Kocik zobowiązał się do opracowania broszury mającej na celu odbudowę nadwątlonej wielkim kryzysem gospodarczym i niedawną hiperinflacją w Niemczech reputacji banku[3]. Rok później Kocik przyczynił się do utworzenia w 1928 w tym mieście Polskiego Klubu Sportowego "Sparta"[4], którego został prezesem. Klub ten miał wówczas tylko jedną sekcję - piłki nożnej[5].
Podczas II wojny światowej Kocik był przez prawie 6 lat więźniem obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Przetrwał obóz i wrócił do Złotowa: w 1945 został tam burmistrzem i przyczynił się do powstawania pierwszych powojennych struktur umożliwiających funkcjonowanie miasta po włączeniu go w granice Polski: pierwszej w mieście spółdzielni[6], a także straży pożarnej, Powiatowej Biblioteki Publicznej[7] i innych.
Także w następnych latach był aktywnym działaczem społecznym, co znalazło swoje uznanie m.in. w fakcie, iż jedna z ulic w Złotowie ma dziś Jana Kocika za swego patrona.
Autor nagrodzonych w 1986 przez Główną Komisję Badania przeciwko Narodowi Polskiemu - IPN i Związek Bojowników o Wolność i Demokrację w konkursie "Losy narodu polskiego podczas okupacji" prac pt. "Moje wspomnienia z obozu koncentracyjnego" oraz "Wspomnienia o mojej pracy społecznej i zawodowej w bankowości", a także paru innych, m.in. "Rola książki i prasy polskiej na Ziemi Złotowskiej w latach 1923-1939" i wydanej w 1962 pt. "60 lat Banku Ludowego w Złotowie".
- ↑ dziś północna dzielnica Essen
- ↑ warunkiem skierowania go na naukę do Poznania był późniejszy powrót do Niemiec i podjęcie pracy w jednej z placówek polskiej bankowości spółdzielczej w Niemczech
- ↑ broszura ta ukazała się pt. "Pismo pamiątkowe 25-letniego jubileuszu – Bank Ludowy Złotów 1902-1927" jeszcze w tym samym roku wydana przez "Gazetę Olsztyńską" i rozdana została bezpłatnie polskiej ludności
- ↑ wskutek nacisków władz niemieckich klub zakończył działalność w 1931; reaktywowany po wojnie działa do dziś pod nazwą Miejski Ludowy Klub Sportowy "Sparta"
- ↑ dziś prócz futbolu juniorów i seniorów działają w nim sekcje tenisa stołowego, bokserska, i siatkówki, a w przeszłości także lekkiej atletyki, badmintona, koszykówki, kajakarstwa i badmintona
- ↑ spółdzielnia "Jedność" utworzona 28 czerwca 1945, później włączona w struktury spółdzielni "Społem"
- ↑ wg informacji Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Cypriana Norwida w Złotowie jej pierwszy księgozbiór, przekazany z Powiatowej Centrali Bibliotecznej, liczył 449 książek
Źródła
- Edmund Osmańczyk; Niezłomny proboszcz z Zakrzewa, rzecz o Księdzu Patronie Bolesławie Domańskim; Warszawa 1989; ISBN 83-07-01992-3
