Lima

Historyczne centrum Limy^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Peru
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV
Numer ref.	500
Region	Ameryka Łacińska i Karaiby
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1988; na 12. sesji
Dokonane zmiany	1991
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Lima
Herb	Flaga
	Dewiza: La Ciudad de los Reyes
Państwo	Peru
Region	Lima
Alkad	Jorge Muñoz (od 2019)
Powierzchnia	804,3 km²
Wysokość	110 m n.p.m.
Populacja (2013); • liczba ludności; • gęstość	; 8 258 847; 10 267 os./km²
Nr kierunkowy	1
Kod pocztowy	15001
Podział miasta	30 dzielnic
	Położenie na mapie Peru Lima
	12°02′S 77°01′W/-12,033333 -77,016667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Lima – stolica i największe miasto Peru, położone nad Oceanem Spokojnym, 12 km na wschód od portu Callao.

Dane ogólne

Dane dotyczące aglomeracji^[2]:

Powierzchnia: 894 km²
Liczba ludności: 11 150 000 (2017)
Gęstość zaludnienia: 12 500 os./km²

Historia

Miasto leży nad rzeką Rímac, położone na równinie nadbrzeżnej u podnóża Kordyliery Nadbrzeżnej (Andy). Pierwotnie Ciudad de los Reyes, czyli „Miasto Królów”. Założone w 1535 przez Francisco Pizarro, ponieważ do dalszego podboju Inków potrzebował solidniejszego zaplecza niż obozowisko. Od 1535 stolica wicekrólestwa Peru, a od 1821 republiki Peru. Miasto wielokrotnie niszczone przez trzęsienia ziemi.

Obecnie miasto jest głównym ośrodkiem przemysłowym, handlowym, finansowym, kulturalnym i naukowym kraju. Lima pomimo wielokrotnych zniszczeń posiada szereg zabytków, m.in. katedrę z XVI wieku, zespół pałacu prezydenckiego oraz kościół i klasztor św. Franciszka. Zespół urbanistyczny starego miasta został w roku 1988 wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W stolicy Peru są też: uniwersytet (zał. w 1551 r., najstarszy na kontynencie), Biblioteka Narodowa oraz muzea.

Zabytki

Plaza de Armas, centralny plac miasta, najstarsza część miasta. Na środku placu znajduje się fontanna z 1650 roku wykonana z brązu. Wokół placu położone są następujące zabytki:
- Katedra zbudowana na zlecenie Francisca Pizarra w 1535 roku. Przebudowana w stylu renesansowo-barokowym w latach 1564 do 1758. Kolejna przebudowa po zniszczeniach w wyniku trzęsienia ziemi w 1940 roku. Jest budowlą trójnawową z 10 bocznymi kaplicami. W jednej z nich, kaplicy św. Jana Chrzciciela znajduje się uważana za jedną z najpiękniejszych rzeźba Chrystusa. W innej kaplicy złożone zostały szczątki Francisca Pizarra;
- Pałac Arcybiskupa (hiszp. Palacio Arzobispal) zbudowany w 1924 roku w stylu kolonialnym;
- Pałac Rządowy (hiszp. Palacio de Gobierno), barokowy budynek, od 1937 siedziba prezydenta Peru;
Kościół św. Dominika (hiszp. Iglesia de Santo Domingo) zbudowany w XVI wieku na zlecenie dominikanina Vincenta de Valverde na ziemi podarowanej mu przez Francisca Pizarra. W podziemiach kościoła złożone są szczątki św. Róży (pierwszej świętej pochodzącej z Ameryki), św. Marcina z Porres oraz św. Jana Macias;
Klasztor św. Franciszka – kompleks budynków w skład których wchodzą: kościół, klasztor i kaplice – La Soledad i El Milagro. Pierwszy kościół został zbudowany z drewna i gliny w 1557 roku. Po jego zniszczeniu przez trzęsienie ziemi w 1656 roku został odbudowany przez portugalskiego architekta Constantina de Vasconcellosa w stylu barokowym.
Kościół św. Piotra (hiszp. Iglesia de San Pedro), zbudowany w stylu wczesnokolonialnym w 1636 roku. Jedyny kościół w Limie posiadający trzy wejścia. Wnętrze wzorowane na kościele Il Gesù w Rzymie

Muzea

Muzeum Sztuki w Limie (Museo de Arte de Lima). Gromadzi zbiory sztuki peruwiańskiej, od czasów pre-inkaskich, po inkaskie, Wicekrólestwa Peru oraz republikańskie.
Muzeum Larco.
Muzeum Katedralne.
Muzeum Klasztoru Braci Bosych (Museo de los Descalzos).

Klimat

Klimat Limy, mimo jej położenia w strefie tropikalnej, jest dość łagodny. Jest to klimat subtropikalny pustynny, jednak dzięki specyficznemu mikroklimatowi charakteryzuje się także dużą wilgotnością przez cały rok. Średnie temperatury dzienne to od 12 do 19 °C zimą i od 19 do 29 °C latem. W okresach oddziaływania El Niño, gdy wody wokół wybrzeża zwiększają temperaturę ze zwyczajowych 17–19 °C do nawet 26 °C (1998), zachodzą wahania klimatyczne, a temperatura powietrza wzrasta nawet o kilka stopni.

Wilgotność względna jest zawsze bardzo wysoka, zwłaszcza rano, co przyczynia się do powstawania porannej mgły w okresie od czerwca do grudnia, a stale utrzymujących się niskich chmur w okresie od maja do listopada. Słoneczne, mniej wilgotne i ciepłe lata trwają od grudnia do kwietnia, a po nich następują pochmurne, wilgotne i łagodne zimy (od czerwca do października). Najniższa odnotowana temperatura w obszarze metropolitarnym wyniosła 8 °C. Lima ma 1284 godziny słoneczne w ciągu roku, 28,6 godziny w lipcu i 179,1 godziny w styczniu. Są to wartości wyjątkowo niskie, biorąc pod uwagę jej położenie geograficzne^[3].

Opady deszczu są bardzo niskie – 100–600 mm/rok – i występują głównie w miesiącach zimowych. Ma to wpływ na zasoby wody w mieście. Letnie deszcze występują w formie odosobnionych, lekkich, popołudniowych lub wieczornych opadów, będących pozostałością popołudniowych burz nad Andami. Szczyt opadów ma miejsce zimą, kiedy to występują nocne i poranne mżawki, zwane camanchacas lub garua^{[potrzebny przypis]}.

Taka charakterystyka klimatu jest skutkiem występowania zjawiska upwellingu oceanicznego oraz Prądu Humboldta u wybrzeża.

Gospodarka

Wielki ośrodek przemysłowy, m.in. zakłady przemysłu ciężkiego, farmaceutyczne, chemiczne, tworzyw sztucznych, włókiennicze, spożywcze, samochodowe, skórzane oraz rafineria ropy naftowej.

Transport

Największy ośrodek komunikacyjny kraju. Lima posiada dobrze rozbudowaną sieć drogową. Ważny węzeł kolejowy; tu zaczyna się najwyżej położona linia kolejowa w Andach, pierwsza też linia kolejowa zbudowana w Ameryce Południowej. Miasto posiada międzynarodowy port lotniczy im. Jorge Cháveza.

Edukacja

Uniwersytety

W Limie znajdują się następujące uniwersytety: Universidad Nacional Mayor de San Marcos, Universidad Nacional de Ingeniería, Papieski Uniwersytet Katolicki w Peru, Universidad de Lima(inne języki), Universidad Antonio Ruiz de Montoya(inne języki), Universidad Peruana Cayetano Heredia(inne języki), Universidad Ricardo Palma i jeszcze wiele innych.

Demografia

Populacja mieszkańców miasta przyrasta gwałtownie w niekontrolowany sposób. Wszelkie dane mają charakter szacunkowy. Ocenia się, że ponad 4 miliony mieszkańców zamieszkuje dzielnice nędzy lub prymitywne domy zbudowane na plaży. Rząd Peru podejmuje starania w celu ograniczenia migracji z górskich terenów do miasta, lecz nie przynosi to spodziewanych efektów.

Rok	Liczba ludności
1614	26 400
1791	56 600
1812	63 900
1820	64 000
1827	60 000
1839	55 100
1850	80 000
1861	100 000
1877	101 500
1890	103 900
1896	113 000
1900	103 900
1908	140 900
1920	176 500

Rok	Liczba ludności
1925	260 000
1927	200 000
1931	373 900
1940	533 600
1945	657 800
1951	835 000
1953	964 000
1961	1 262 100
1969	2 541 300
1981	3 573 227
1993	5 363 270
1997	5 930 318
2000	6 271 430
2005	6 867 951

Imprezy, wydarzenia

Co roku w maju odbywa się Festiwal Filmów Europy Środkowej i Wschodniej Na wschód od Limy (Al este de Lima).
Co roku w lipcu odbywają się Międzynarodowe Targi Książki (FIL).
Co roku w sierpniu odbywa się Limeński Festiwal Filmowy (Festival de Cine de Lima).
Co roku w październiku odbywa się Festiwal Kina Europejskiego (Festival de Cine Europeo).
Pod koniec każdego roku odbywają się Targi Książki Ricardo Palma w dzielnicy Miraflores.

Sport

Najpopularniejszym sportem w peruwiańskiej stolicy jest piłka nożna. Tutejsze kluby piłkarskie należą do najlepszych w kraju, m.in. Universitario Lima (24-krotnie mistrz kraju i finalista Copa Libertadores 1972), Alianza Lima (22-krotnie mistrz kraju), Club Sporting Cristal (15-krotnie mistrz), Municipal Lima (4-krotnie mistrz).

Największe stadiony w mieście to: mogący pomieścić ponad 80 tys. widzów Estadio Monumental „U” (Estadio Teodoro Fernández), Estadio Universidad San Marcos (ok. 65 tys. miejsc), Estadio Nacional José Díaz (ok. 45 tys. miejsc) i Estadio Alejandro Villanueva (ok. 35 tys. miejsc).

Miasto było gospodarzem XVIII Igrzysk Panamerykańskich w 2019 r.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Cmentarz księdza Maestro

Przypisy

↑ Jorge Muñoz, alcalde de Lima [online], manoalzada.pe [dostęp 2019-01-19] (hiszp.).
↑ Oliver Hartwich: World urban areas. Demographia, 04 2017. s. 18. [dostęp 2017-06-13]. (ang.).
↑ Lima, un clima de desierto litoral. | Capel Molina | Anales de Geografía de la Universidad Complutense. revistas.ucm.es. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-29)].

Bibliografia

Praca zbiorowa: Podróże Marzeń – Peru. Wyd. I. Warszawa: Mediaprofit sp. z o.o., 2006, s. 149–162. ISBN 83-60174-25-3.
Praca zbiorowa: Lonely Planet Peru. Lonely Planet, 2010, s. 87–101. ISBN 978-1-74179-014-6.
Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia – Peru. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2009, s. 62–68. ISBN 978-83-7575-642-5.

[2] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[3] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[1] Jorge Muñoz, alcalde de Lima [online], manoalzada.pe [dostęp 2019-01-19] (hiszp.).

[4] Oliver Hartwich: World urban areas. Demographia, 04 2017. s. 18. [dostęp 2017-06-13]. (ang.).

[5] Lima, un clima de desierto litoral. | Capel Molina | Anales de Geografía de la Universidad Complutense. revistas.ucm.es. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-29)].

[6] Wspólnie z Argentyną, Boliwią, Chile, Ekwadorem i Kolumbią.

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[A]

Kulturowe	Miasto Cuzco Stanowisko archeologiczne Chavin Zespół zabytkowy w Limie Stare miasto w Arequipie Święte miasto Caral-Supe Qhapac Ñan – system dróg andyjskich^[A]
Przyrodnicze	Park Narodowy Huascarán Strefa archeologiczna Chan Chan Park Narodowy Manú
Mieszane	Zabytkowe sanktuarium Machu Picchu Park Narodowy Rio Abiseo Linie i rysunki naziemne pustyni Nazca i Pampas de Jumana