Michael Sata

Michael Sata

Data i miejsce urodzenia	6 lipca 1937 Mwikulu, Mpika
Data i miejsce śmierci	28 października 2014 Londyn
5. Prezydent Zambii
Okres	od 23 września 2011 do 28 października 2014
Przynależność polityczna	Front Patriotyczny
Poprzednik	Rupiah Banda
Następca	Guy Scott (p.o.)

Michael Chilufya Sata (ur. 6 lipca 1937 w Mwikulu, Mpika, zm. 28 października 2014 w Londynie) – zambijski polityk, przywódca opozycyjnego Frontu Patriotycznego (PF, Patriotic Front) i lider opozycji w latach 2001–2011, kandydat w wyborach prezydenckich w 2001, w 2006 oraz w 2008. Zwycięzca wyborów prezydenckich w 2011 i prezydent Zambii od 23 września 2011 do 28 października 2014 roku.

Kariera polityczna

Sata urodził się i dorastał w mieście Mpika, w Prowincji Północnej w Zambii. Przed zaangażowaniem się w działalność polityczną w 1963, pracował jako oficer policji oraz kolejarz. Był członkiem związków zawodowych, a następnie wstąpił do UNIP (United National Independence Party) – Zjednoczonej Narodowej Partii Niepodległości. Partia ta rządziła Zambią od czasu jej niepodległości do początku lat 90. W jej szeregach Sata piął się po szczeblach partyjnych stanowisk, aż w 1985 został gubernatorem Lusaki. Jako gubernator dał się poznać jako sprawny zarządca, sprzątający ulice i naprawiający drogi i mosty. W rezultacie, dzięki uzyskanemu poparciu, dostał się następnie do parlamentu.

W 1990 Michael Sata wstąpił do utworzonego Ruchu na rzecz Wielopartyjnej Demokracji (MMD, Movement for Multiparty Democracy), partii której celem było wprowadzenie w kraju demokracji i przeprowadzenie wolnych wyborów. W pierwszych wolnych wyborach w Zambii w październiku 1991 zwyciężył kandydat MMD, Frederick Chiluba. W jego rządzie Sata pełnił funkcję ministra rządu lokalnego, ministra pracy oraz przez krótki czas ministra zdrowia. W 1995 został mianowany ministrem bez teki.

W 2001, gdy prezydent Chiluba, mianował Leviego Mwanawasę kandydatem MMD w wyborach prezydenckich w 2001, Sata opuścił partię i utworzył własne ugrupowanie, Front Patriotyczny (PF, Patriotic Front). Wziął udział w wyborach prezydenckich w grudniu 2001, zdobywając jednak tylko 3,35% głosów. Front Patriotyczny uzyskał natomiast 1 mandat w parlamencie.

Wybory prezydenckie 2006

Michael Sata ponownie wziął udział w wyborach prezydenckich we wrześniu 2006. W kampanii wyborczej prezentował się jako kandydat o pokroju populistycznym, reprezentujący interesy biednych i kontestujący skutki reform ekonomicznych prezydenta Mwanawasy. Zyskał wówczas przydomek King Kobra („król kobra”). Na jednym z wieców wyborczych zasłynął z darcia kapusty, czyniąc aluzję do wady wymowy Mwanawasy, który był jego głównym rywalem. Oskarżał go o „zaprzedanie” Zambii zagranicznym interesom. W sprawach polityki zagranicznej, określał Hongkong i Tajwan jako suwerenne państwa, czym spowodował reakcję Chin, grożących zerwaniem stosunków dyplomatycznych w razie jego zwycięstwa.

Początkowe rezultaty głosowania z 28 września 2006, dawały Sacie przewagę nad Mwanawasą. Z powodu kolejnych komunikatów, które wskazywały na zajęcie przez Satę dopiero trzeciego miejsca, doszło w Lusace do zamieszek, wywołanych przez jego zwolenników. 2 października 2006 komisja wyborcza ogłosiła wyniki wyborów, które ostatecznie wygrał urzędujący prezydent Levy Mwanawasa z 43% głosami poparcia, a drugie miejsce zajął Michael Sata z 29,4% głosów.

Na początku grudnia 2006 Michael Sata został aresztowany pod zarzutem sfałszowania deklaracji majątkowej w czasie kampanii wyborczej. Sata zaprzeczył temu i uznał zatrzymanie za politycznie motywowane. Został zwolniony za kaucją, a 14 grudnia 2006 zarzuty oddalono, argumentując iż deklaracja majątku nie została złożona pod przysięgą.

15 marca 2007 Sata został deportowany z Malawi, niedługo po przybyciu do tego państwa. Oświadczył, że udał się tam na spotkanie z lokalnym biznesem i oskarżył władze Zambii o wywarcie wpływu na władze Malawi w sprawie jego deportacji oraz o rozsiewanie plotek o jego rzekomej pomocy i wsparciu dla byłego prezydenta Malawi Bakili Muluzi.

25 kwietnia 2008 przeszedł atak serca i został hospitalizowany w Johannesburgu w Południowej Afryce.

Wybory prezydenckie 2008

29 czerwca 2008 prezydent Zambii Levy Mwanawasa doznał udaru mózgu i został przetransportowany do szpitala w Paryżu. Z powodu braku dokładnych informacji na temat jego zdrowia, 15 lipca Michael Sata zaproponował powołanie przez rząd specjalnego zespołu lekarzy i wysłania go do Francji w celu dokładnego zbadania i ocenienia stanu zdrowia prezydenta. 19 sierpnia 2008 prezydent Mwanawasa zmarł, co oznaczało przeprowadzenie nowych wyborów w ciągu 90 dni.

25 sierpnia 2008 Sata próbował wziąć udział w uroczystościach pogrzebowych w mieście Chipata na wschodzie kraju. Został jednak usunięty przez ochronę z miejsca ceremonii, na prośbę wdowy po prezydencie Maureen Mwanawasę, która zarzuciła mu upolitycznianie śmierci jej męża.

30 sierpnia 2008 został wybrany kandydatem Frontu Patriotycznego w wyborach prezydenckich. Akceptując tę nominację, wyraził potrzebę „oczyszczenia kraju”. W czasie kampanii wyborczej porzucił antychińską retorykę sprzed dwóch lat i wyraził poparcie dla chińskich inwestycji w Zambii. Opowiadał się także za wsparciem krajowego biznesu. W tym celu zapowiedział cofnięcie licencji zagranicznym inwestorom, w przypadku nie przekazania przez nich 25% udziałów w swoich firmach lokalnym, krajowym inwestorom.

Wybory prezydenckie odbyły się w Zambii 30 października 2008 roku. 2 listopada zostały ogłoszone ich wyniki. Zwycięstwo odniósł w nich Rupiah Banda z rządzącej partii MMD, zdobywając 40,1% głosów. Michael Sata zajął drugie miejsce z wynikiem 38,1% głosów. Trzecie miejsce zajął Hakainde Hichilema (19,7%).

Początkowe wyniki wyborów wskazywały na przewagę Michaela Saty. Jednak w miarę napływu wyników z pozostałych okręgów wyborczych szala zwycięstwa zaczęła się przesuwać na korzyść Bandy. Sata 1 listopada 2008 zakwestionował wyniki wyborów, twierdząc że "banda złodziei" próbuje mu ukraść zwycięstwo. Zmiana lidera w czasie zliczania głosów doprowadziła także do wybuchu zamieszek z policją zainicjowanych przez zwolenników Saty w Lusace i w Kitwe. Wybory zostały jednak uznane przez międzynarodowych obserwatorów i Unię Afrykańską za wolne i demokratyczne. 2 listopada 2008 Rupiah Banda został zaprzysiężony na stanowisku prezydenta Zambii.

Wybory prezydenckie 2011 i prezydentura

Zgodnie z prawem Banda objął urząd na czas pozostały do końca konstytucyjnej kadencji prezydenta Mwanawasy, co oznaczało konieczność przeprowadzenia wyborów w 2011. W wyborach tych Sata został po raz czwarty kandydatem Frontu Patriotycznego. Jego głównym rywalem był, podobnie jak trzy lata wcześniej, urzędujący prezydent Rupiah Banda.

W sierpniu 2011, półtora miesiąca przed wyborami, Front Patriotyczny skierował do sądu wniosek zabraniający Bandzie startu w wyborach prezydenckich, argumentując, że jego ojciec urodził się w sąsiednim Malawi, podczas gdy według przepisów konstytucyjnych o urząd szefa państwa może ubiegać się wyłącznie osoba, którego rodzice byli obywatelami Zambii z urodzenia bądź pochodzenia. Sąd odrzucił jednakże twierdzenia opozycji i dopuścił Bandę do udziału w wyborach.

W czasie kampanii wyborczej Sata krytykował politykę rządzącego MMD, w tym jego zdaniem zbyt ekspansywne inwestycje ze strony Chin w sektorze wydobywczym. Zarzucał rządzącym brak zainteresowania złym warunkom pracy w chińskich przedsiębiorstwach. Zapowiadał przywrócenie zniesionego przez Bandę 25-procentowego podatku dochodowego dla firm górniczych oraz obiecywał redystrybucję dochodów pośród najbiedniejszych.

Głosowanie w dniu 20 września 2011, zdaniem obserwatorów z Unii Europejskiej odbyło się w pokojowej atmosferze, a naruszenia porządku miały charakter odosobniony. Do udziału w wyborach uprawnionych było 5,2 mln obywateli, z czego prawie milion zarejestrowanych zostało po raz pierwszy. Podczas gdy bastionami poparcia dla Bandy była prowincja i tereny wiejskie, Sata największe poparcie posiadał w ośrodkach miejskich.

Od początku zliczania głosów, w publikowanych cząstkowych wynikach Sata posiadał przewagę nad Bandą. 22 września 2011 w miastach na północy kraju (Ndola i Kitwe) doszło do zamieszek i protestów wywołanych przez zwolenników Saty, domagających się szybszego zliczania głosów i ogłoszenia ostatecznego zwycięzcy. W celu uspokojenia sytuacji w kraju rozlokowano dodatkowe siły policji oraz zakazano publikacji wszelkich wyników wyborów nieautoryzowanych przez komisję wyborczą. Misja obserwacyjna UE stwierdziła, że wybory zostały właściwie zorganizowane i odbyły się w sposób przejrzysty i wiarygodny. Podkreśliła jednak przypadki wybuchu przemocy, opóźnień i problemów logistycznych oraz skrytykowała rządzący MMD za wykorzystywanie środków publicznych i publicznych mediów w czasie kampanii wyborczej.

23 września 2011 komisja wyborcza ogłosiła ostateczne wyniki wyborów. Michael Sata zdobył 43% głosów poparcia (1,15 mln), wygrywając z Rupiahem Bandą, który uzyskał 36,1% głosów poparcia (961,8 tys.). Trzecie miejsce z wynikiem 18,5% zajął Hakainde Hichilema. Banda zaakceptował swoją przegraną, a Michael Sata został jeszcze tego samego dnia zaprzysiężony na urząd prezydenta Zambii.

Linki zewnętrzne

• Strona Frontu Patriotycznego