Edytujesz Przeziębienie

{{Choroba infobox
 |nazwa           = Przeziębienie
 |nazwa naukowa   = nasopharyngitis acuta
 |grafika         = Rhinovirus.PNG
 |opis grafiki    = Zobrazowanie powierzchni cząsteczki jednego z ludzkich [[rinowirusy|rinowirusów]].
 |alt grafiki     = 
 |synonimy        = 
 |specjalizacja   = 
 |objawy          = 
 |powikłania      = 
 |początek        = 
 |czas trwania    = 
 |typy            = 
 |przyczyny       = 
 |czynniki ryzyka = 
 |rozpoznanie     = 
 |różnicowanie    = 
 |zapobieganie    = 
 |leczenie        = nie
 |leki            = 
 |rokowanie       = 
 |zapadalność     = 
 |śmiertelność    = 
 |nazwa zarazka   = najczęściej [[rinowirusy]]
 |rezerwuar       = człowiek
 |droga szerzenia = droga kropelkowa
 |występowanie    = cały świat
 |zgłoszenie WHO  = nie
 |ICD11           = 
 |ICD11 nazwa     = 
 |ICD10           = J00
 |ICD10 nazwa     = 
 |DSM-5           = 
 |DSM-5 nazwa     = 
 |DSM-IV          = 
 |DSM-IV nazwa    = 
 |ICDO            = 
 |DiseasesDB      = 31088
 |OMIM            = 
 |MedlinePlus     = 000678
 |MeshID          = 
 |commons         = Category:Common cold
}}
'''Przeziębienie''' (znane także jako '''choroba przeziębieniowa'''{{Odn|Szczeklik|Gajewski|2017|s=2369}}, '''zapalenie nosogardła''', '''zapalenie błony śluzowej gardła, nosa i krtani''', '''ostry nieżyt nosa''' lub '''zaziębienie''') – wirusowa [[Choroby zakaźne|choroba zakaźna]] [[Górne drogi oddechowe|górnych dróg oddechowych]] ze szczególnie nasilonymi objawami w obrębie nosa, najpowszechniejsza choroba zakaźna występująca u ludzi. Objawami przeziębienia są: [[kaszel]], ból gardła, [[nieżyt nosa]] oraz niewielka [[gorączka]] lub stan podgorączkowy. Objawy zwykle ustępują w ciągu siedmiu dni, choć niektóre mogą utrzymywać się do trzech tygodni. Przeziębienie może być wywołane przez ponad 200 wirusów, z których najpowszechniejszymi są [[rinowirusy]].

== Objawy i przebieg ==
Do typowych objawów przeziębienia należą: [[kaszel]], [[nieżyt nosa]], niedrożność nosa i [[ból gardła]]; czasem towarzyszą im także [[mialgia|ból mięśniowy]], [[zmęczenie]], [[ból głowy]] i [[Anoreksja (objaw)|utrata apetytu]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=24}}. Ból gardła występuje u około 40% osób przeziębionych, a kaszel – u około 50%<ref name=CE11 />. Bóle mięśniowe pojawiają się w połowie przypadków<ref name=Eccles2005 />. U osób dorosłych [[gorączka]] zwykle nie występuje, jest za to częsta u niemowląt i małych dzieci<ref name="Eccles2005">{{Cytuj pismo | nazwisko = Eccles | czasopismo = Lancet Infect Dis | imię = R. | tytuł = Understanding the symptoms of the common cold and influenza. | wolumin = 5 | numer = 11 | strony = 718–725 | miesiąc = listopad | rok = 2005 | doi = 10.1016/S1473-3099(05)70270-X | pmid = 16253889}}</ref>.

Kaszel jest zazwyczaj łagodny w porównaniu z tym występującym podczas [[grypa|grypy]]<ref name=Eccles2005 />. Kaszel i gorączka u dorosłych wskazują na wyższe prawdopodobieństwo grypy, jednak między tymi dwoma stanami chorobowymi istnieje wiele podobieństw{{odn|Eccles|Weber|2009|s=26}}. Część wirusów, które wywołują przeziębienie, może również spowodować wystąpienie infekcji bezobjawowej{{odn|Eccles|Weber|2009|s=50, 129}}. Kolor [[plwocina|plwociny]] lub wydzieliny z nosa może się wahać od przezroczystego do żółtego lub zielonego i nie można na jego podstawie stwierdzić, który czynnik jest odpowiedzialny za infekcję{{odn|Eccles|Weber|2009|s=30}}.

=== Postęp choroby ===
Przeziębienie zwykle rozpoczyna się zmęczeniem, dreszczami, kichaniem i bólem głowy, po czym przez kilka dni osoba chora ma katar i kaszel{{odn|Eccles|Weber|2009|s=24}}. Objawy pojawiają się w ciągu 16&nbsp;do 72 godzin od ekspozycji<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Helms | imię = Richard A. | tytuł = Textbook of therapeutics. Drug and disease management | url = http://books.google.com/books?id=aVmRWrknaWgC&pg=PA1882 | wydanie = 8. | wydawca = Lippincott Williams & Wilkins | miejsce = Philadelphia, Pa. [u.a.] | rok = 2006 | strony = 1882 | isbn = 9780781757348 | język = en}}</ref> i nasilają się między drugim a czwartym dniem od pojawienia się infekcji<ref name=Eccles2005 /><ref>{{Cytuj książkę | autor = Helga Rübsamen-Waigmann | tytuł = Viral Infections and Treatment. | url = http://books.google.ca/books?id=AltZnmbIhbwC&pg=PA111 | wydawca = Informa Healthcare | miejsce = Hoboken | rok = 2003 | strony = 111 | isbn = 9780824756413 | język = en}}</ref>. Zazwyczaj objawy ustępują w ciągu siedmiu do dziesięciu dni, lecz w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się do trzech tygodni<ref name="Heik2003">{{Cytuj pismo | nazwisko = Heikkinen | czasopismo = Lancet | imię = T. | nazwisko2 = JĂ¤rvinen | imię2 = A. | tytuł = The common cold. | wolumin = 361 | numer = 9351 | strony = 51–59 | miesiąc = styczeń | rok = 2003 | doi = 10.1016/S0140-6736(03)12162-9 | pmid = 12517470}}</ref>. U dzieci kaszel utrzymuje się przez ponad dziesięć dni w 35–40% przypadków, a przez ponad 25 dni u 10% chorych<ref name="Goldsobel-2010">{{Cytuj pismo | nazwisko = Goldsobel | czasopismo = J Pediatr | imię = AB. | nazwisko2 = Chipps | imię2 = BE. | tytuł = Cough in the pediatric population. | wolumin = 156 | numer = 3 | strony = 352–358 | miesiąc = marzec | rok = 2010 | doi = 10.1016/j.jpeds.2009.12.004 | pmid = 20176183}}</ref>.

== Przyczyny ==
=== Wirusy ===
[[Plik:Coronaviruses 004 lores.jpg|thumb|[[Koronawirusy]] są grupą wirusów wywołujących przeziębienie. Pod mikroskopem widać, że posiadają one otoczkę przypominającą kształtem aureolę lub koronę.]]
Przeziębienie jest infekcją wirusową górnych dróg oddechowych. Najczęściej wywołuje je [[rinowirusy|rinowirus]] (30–80%), rodzaj [[pikornawirusy|pikornawirusa]] o 99 znanych [[serotyp]]ach<ref name="Palmenberg-2009">{{Cytuj pismo | nazwisko = Palmenberg | czasopismo = Science | imię = A.C. | nazwisko2 = Spiro | imię2 = D. | nazwisko3 = Kuzmickas | imię3 = R. | nazwisko4 = Wang | imię4 = S. | nazwisko5 = Djikeng | imię5 = A. | tytuł = Sequencing and analyses of all known human rhinovirus genomes reveal structure and evolution. | wolumin = 324 | numer = 5923 | strony = 55–59 | miesiąc = kwiecień | rok = 2009 | doi = 10.1126/science.1165557 | pmid = 19213880}}</ref>{{odn|Eccles|Weber|2009|s=77}}. Innymi wirusami wywołującymi przeziębienie są: [[koronawirusy|koronawirus]] (10–15%)<ref name=Eccles2005 />, [[Wirus paragrypy|wirusy paragrypy]], [[wirus RSV]], [[Adenowirusy|adenowirus]], [[enterowirusy]] i [[metapneumowirusy]]<ref name="NIAID2006">{{Cytuj stronę | url = http://www3.niaid.nih.gov/healthscience/healthtopics/colds/ | tytuł = Common Cold | data = 27 listopada 2006 | opublikowany = [[National Institute of Allergy and Infectious Diseases]] | język = en | data dostępu = 2007-06-11 | archiwum = https://web.archive.org/web/20080906193939/http://www3.niaid.nih.gov/healthscience/healthtopics/colds | zarchiwizowano = 2008-09-06 }}</ref>. Często obecny jest więcej niż tylko jeden wirus{{odn|Eccles|Weber|2009|s=107}}. W sumie ponad 200 różnych typów wirusów jest związanych z występowaniem przeziębień<ref name=Eccles2005 />.

=== Przenoszenie ===
Wirus przeziębienia jest zazwyczaj przenoszony drogą powietrzną, przez bezpośredni kontakt z zainfekowaną wydzieliną z nosa lub materiałem zakaźnym<ref name=CE11 />{{odn|Eccles|Weber|2009|s=197}}. Nie stwierdzono, którą z tych dróg przeziębienie przenosi się najczęściej{{odn|Eccles|Weber|2009|s=211}}. Wirusy mogą przetrwać w środowisku przez długi czas, aby potem przedostać się na dłonie ludzi i następnie zostać przeniesione do oczu i nosa, gdzie następuje zarażenie{{odn|Eccles|Weber|2009|s=197}}. Przeniesienie następuje często w punktach opieki nad dzieckiem i szkole na skutek przebywania na niewielkim obszarze wielu dzieci z niską odpornością, a także często z powodu niewystarczającej higieny<ref name=Text2007 />. Infekcja zostaje potem przeniesiona do domu, gdzie wirusy mają kontakt z innymi członkami rodziny<ref name=Text2007>{{Cytuj książkę | nazwisko = Zuckerman | imię = Arie J. | tytuł = Principles and practice of clinical virology | url = http://books.google.ca/books?id=OgbcUWpUCXsC&pg=PA496 | wydanie = 6th | wydawca = Wiley | miejsce = Hoboken, N.J. | rok = 2007 | strony = 496 | isbn = 978-0-470-51799-4 | język = en}}</ref>. Nie istnieją dowody na to, że recyrkulacja powietrza podczas lotów komercyjnych jest metodą przenoszenia się wirusów wywołujących przeziębienie{{odn|Eccles|Weber|2009|s=197}}. Jednak ludzie siedzący blisko osoby zainfekowanej są bardziej narażeni na zarażenie{{odn|Eccles|Weber|2009|s=211}}. Rinowirus wywołuje przeziębienia, które są najbardziej zaraźliwe podczas pierwszych trzech dni występowania objawów; potem możliwość zarażenia się znacznie maleje<ref name="zaraźliwość">{{cytuj pismo | autor = Gwaltney JM Jr, Halstead SB | tytuł = Contagiousness of the common cold | czasopismo = Journal of the American Medical Association | wolumin = 278 | wydanie = 3 | strony = 256| rok = 1997 | miesiąc = lipiec | doi = 10.1001/jama.1997.03550030096050}}</ref>.

=== Pogoda ===
Według powszechnego przekonania przeziębienia można nabawić się przez wydłużoną ekspozycję na niekorzystne warunki pogodowe, tj. deszcz czy warunki zimowe; od tego pochodzi też nazwa choroby<ref>{{cytuj pismo | autor = Zuger, Abigail | tytuł= ‘You’ll Catch Your Death!' An Old Wives’ Tale? Well.. | url = http://www.nytimes.com/2003/03/04/science/you-ll-catch-your-death-an-old-wives-tale-well.html | czasopismo = [[The New York Times]] | data = 4 marca 2003 | język = en}}</ref>. Rola wychłodzenia ciała jako czynnika zwiększającego ryzyko przeziębienia jest kontrowersyjna<ref name="Mourtzoukou">{{cytuj pismo | autor = Mourtzoukou EG, Falagas ME | tytuł = Exposure to cold and respiratory tract infections | czasopismo = The international journal of tuberculosis and lung disease: the official journal of the International Union against Tuberculosis and Lung Disease | wolumin = 11 | wydanie = 9 | strony = 938–943 | rok = 2007 | miesiąc = wrzesień | pmid = 17705968}}</ref>. Nie potwierdzono między innymi, że nagłe ochłodzenie powierzchni ciała jest czynnikiem ryzyka przeziębienia<ref>{{Cytuj |autor = R. Eccles |tytuł = Acute cooling of the body surface and the common cold |czasopismo = Rhinology |data = September 2002 |data dostępu = 2018-02-16 |issn = 0300-0729 |wolumin = 40 |numer = 3 |s = 109–114 |pmid = 12357708}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Claire Johnson, Ronald Eccles |tytuł = Acute cooling of the feet and the onset of common cold symptoms |czasopismo = Family Practice |data = December 2005 |data dostępu = 2018-02-16 |issn = 0263-2136 |wolumin = 22 |numer = 6 |s = 608–613 |doi = 10.1093/fampra/cmi072 |pmid = 16286463}}</ref>. Niektóre wirusy wywołujące przeziębienie są sezonowe i występują najczęściej podczas zimnej i mokrej pogody{{odn|Eccles|Weber|2009|s=79}}. Niektórzy twierdzą, że wzrost przeziębień w okresie jesienno-zimowym spowodowany jest głównie zwiększoną ilością czasu spędzanego w zamkniętych pomieszczeniach i blisko innych osób{{odn|Eccles|Weber|2009|s=80}}; dotyczy to szczególnie dzieci wracających do szkoły<ref name=Text2007 />. Może to być jednak także związane ze zmianami w układzie oddechowym, których skutkiem jest zwiększona podatność{{odn|Eccles|Weber|2009|s=80}}. Niska temperatura może osłabiać reakcje immunologiczną komórek układu oddechowego<ref>{{Cytuj |autor = Ellen F. Foxman, James A. Storer, Megan E. Fitzgerald, Bethany R. Wasik, Lin Hou |tytuł = Temperature-dependent innate defense against the common cold virus limits viral replication at warm temperature in mouse airway cells |czasopismo = Proceedings of the National Academy of Sciences |data = 2015-01-20 |data dostępu = 2021-03-21 |issn = 0027-8424 |wolumin = 112 |numer = 3 |s = 827–832 |doi = 10.1073/pnas.1411030112 |pmid = 25561542 |url = https://www.pnas.org/content/112/3/827 |język = en}}</ref>. Niska wilgotność zwiększa tempo przenoszenia, prawdopodobnie dlatego, że w suchym powietrzu cząsteczki wirusa mogą zostać rozproszone na większe obszary i dłużej utrzymują się w powietrzu{{odn|Eccles|Weber|2009|s=80}}.

=== Inne ===
[[Odporność grupowa]], wytworzona na podstawie uprzedniej ekspozycji na wirusy przeziębienia, odgrywa ważną rolę w ograniczaniu rozprzestrzeniania się wirusów, co widać u młodszych pokoleń, wśród których występowanie infekcji układu oddechowego jest większe{{odn|Eccles|Weber|2009|s=78}}. Słabe funkcjonowanie systemu immunologicznego jest także czynnikiem ryzyka choroby{{odn|Eccles|Weber|2009|s=78, 166}}. [[Deprywacja snu|Niedobór snu]] i [[niedożywienie]] zostały również powiązane z większym ryzykiem rozwinięcia infekcji po ekspozycji na rinowirusy; sądzi się, że ma to związek z ich wpływem na funkcje immunologiczne. Wśród osób, które śpią mniej niż 7 godzin na dobę, prawdopodobieństwo infekcji w przypadku ekspozycji na rinowirusa było trzy razy większe niż w przypadku śpiących więcej niż 8 godzin na dobę<ref>{{cytuj pismo | autor = Cohen S, Doyle WJ, Alper CM, Janicki-Deverts D, Turner RB | tytuł = Sleep habits and susceptibility to the common cold | czasopismo = Arch. Intern. Med. | wolumin = 169 | wydanie = 1 | strony = 62–67 | rok = 2009 | miesiąc = styczeń | pmid = 19139325 | pmc = 2629403 | doi = 10.1001/archinternmed.2008.505}}</ref>{{odn|Eccles|Weber|2009|s=160–165}}.

== Patofizjologia ==
[[Plik:Illu conducting passages pl.svg|thumb|Przeziębienie jest chorobą [[górne drogi oddechowe|górnych dróg oddechowych]].]]
Uważa się, że objawy przeziębienia są powiązane z [[Odpowiedź odpornościowa|odpowiedzią immunologiczną]] organizmu na wirus{{odn|Eccles|Weber|2009|s=112}}. Mechanizm tej odpowiedzi immunologicznej jest swoisty dla każdego wirusa. Na przykład zarażenie rinowirusem następuje zazwyczaj przez kontakt bezpośredni; poprzez nieznane mechanizmy przywiera on do ludzkich [[ICAM-1|receptorów ICAM-1]] co powoduje uwolnienie [[mediatory reakcji zapalnej|mediatorów reakcji zapalnej]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=112}}. Następnie mediatory te wywołują objawy przeziębienia{{odn|Eccles|Weber|2009|s=112}}. Zazwyczaj nie następuje uszkodzenie [[tkanka nabłonkowa|tkanki nabłonkowej]] nosa<ref name=Eccles2005 />. Natomiast wirusem RSV można się zarazić zarówno przez kontakt bezpośredni, jak i drogą powietrzną. Następnie wirus ulega [[Cykl replikacyjny wirusa|replikacji]] w nosie i gardle przed rozprzestrzenieniem się w [[dolne drogi oddechowe|dolnych drogach oddechowych]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=116}}. Wirus RSV przyczynia się do uszkodzenia nabłonka nosa{{odn|Eccles|Weber|2009|s=116}}. Wirus paragrypy zazwyczaj skutkuje stanem zapalnym nosa, gardła i [[oskrzela|oskrzeli]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=122}}. U małych dzieci, jeśli zainfekowana zostanie także [[tchawica]], objawy wirusa mogą przypominać objawy [[podgłośniowe zapalenie krtani|podgłośniowego zapalenia krtani]] ze względu na niewielki rozmiar dróg oddechowych{{odn|Eccles|Weber|2009|s=122}}.

== Rozpoznanie ==
Różnicowanie pomiędzy różnymi [[Zakażenia górnych dróg oddechowych|infekcjami górnych dróg oddechowych]] wywoływanymi przez wirusy ogólnie polega na ocenie miejsca pojawienia się objawów. W przypadku przeziębienia objawy zlokalizowane są w obrębie jamy nosowej, [[Ostre zapalenie gardła|zapalenia gardła]] w obrębie gardła, a w przypadku [[ostre zapalenie oskrzeli|zapalenia oskrzeli]] w obrębie płuc<ref name=CE11 />. W dużej mierze objawy mogą na siebie nachodzić i pojawiać się w wielu obszarach<ref name=CE11 />. Przeziębienie często określane jest mianem [[nieżyt nosa|zapalenia nosogardzieli]], któremu towarzyszy stan zapalny gardła o różnym nasileniu{{odn|Eccles|Weber|2009|s=51–52}}. Przeziębienie często rozpoznawane jest przez samych chorych<ref name=Eccles2005 />. Rzadko dokonuje się oznaczenia czynnika wirusowego odpowiedzialnego za chorobę{{odn|Eccles|Weber|2009|s=51–52}}, a samo oznaczenie typu wirusa na podstawie objawów jest na ogół niemożliwe<ref name=Eccles2005 />.

== Zapobieganie ==
Wyłącznie działania fizyczne uznawane są za skuteczną metodę zapobiegającą rozprzestrzenianiu się wirusów przeziębienia{{odn|Eccles|Weber|2009|s=209}}. Działania takie obejmują przede wszystkim [[mycie rąk]] i stosowanie maseczek twarzowych; w placówkach medycznych powszechnie stosowane są fartuchy i rękawiczki jednorazowe{{odn|Eccles|Weber|2009|s=209}}. Działania takie jak [[Kwarantanna (medycyna)|kwarantanna]] nie są możliwe ze względu na powszechność infekcji i ich nieswoiste objawy. [[Szczepionka|Szczepienia ochronne]] są trudne do przeprowadzenia, gdyż w procesie chorobowym uczestniczy zbyt wiele wirusów, które szybko [[Mutacja|mutują]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=209}}. Stworzenie szczepionki skutecznej{{r|simancas}} na szerszą skalę jest zatem mało prawdopodobne<ref>{{cytuj pismo | autor = Lawrence, D.M | tytuł = Gene studies shed light on rhinovirus diversity | czasopismo = Lancet Infect Dis | wolumin = 9 | wydanie = 5 | strony = 278| rok = 2009 | miesiąc = maj | doi = 10.1016/S1473-3099(09)70123-9}}</ref>.

Regularne mycie rąk jest skuteczną metodą ograniczania rozprzestrzeniania wirusów przeziębienia, zwłaszcza wśród dzieci<ref name=CochP11>{{cytuj pismo | autor = Jefferson T. (red.), Del Mar C.B., Dooley L., Ferroni E., Al-Ansary L.A., Bawazeer G.A., van Driel M.L., Nair S., Jones M.A., Thorning S., Conly J.M | tytuł = Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews | wolumin = | wydanie = 7 | strony = CD006207 | rok = 2011 | miesiąc = lipiec | pmid = 21735402 | doi = 10.1002/14651858.CD006207.pub4}}</ref>{{Odn|Szczeklik|Gajewski|2017|s=2370}}. Nie wiadomo, czy, poza myciem rąk, podawanie [[leki przeciwwirusowe|leków przeciwwirusowych]] lub [[Antybiotyki|przeciwbakteryjnych]] zmniejsza ryzyko infekcji<ref name=CochP11 />. Korzystne może być noszenie maseczki twarzowej w środowisku, w którym przebywają osoby zakażone; niemniej dane dotyczące korzyści płynących z zachowania większego [[Dystanse personalne|dystansu społecznego]] są niewystarczające do wyciągnięcia jednoznacznych wniosków<ref name=CochP11 />. Suplementacja [[Cynk#rola biologiczna|cynkiem]] może przyczynić się do zmniejszenia częstości zachorowań<ref name=Zinc11>{{cytuj pismo | autor = Singh M. (red.), Das R.R | tytuł = Zinc for the common cold | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews | wolumin = | wydanie = 2 | strony = CD001364| rok = 2011 | miesiąc = luty | pmid = 21328251 | doi = 10.1002/14651858.CD001364.pub3}}</ref>. Standardowa suplementacja [[Kwas askorbinowy|witaminą C]] nie obniża ryzyka wystąpienia przeziębienia<ref name="Hemilä2010" />.

Innymi metodami zapobiegania przeziębieniu jest przyjmowanie przez okres 8–12 tygodni preparatów zawierających jeżówkę, a także regularne ćwiczenia fizyczne{{Odn|Szczeklik|Gajewski|2017|s=2370}}.

== Postępowanie z chorymi ==
[[Plik:Pneumonia strikes like a man eating shark.jpg|thumb|Plakat zachęcający pacjentów do zapytania lekarza o sposoby leczenia przeziębienia]]
Obecnie nie są dostępne leki lub preparaty roślinne, których skuteczność w skracaniu czasu infekcji została w jednoznaczny sposób potwierdzona<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.mayoclinic.com/health/common-cold/DS00056/DSECTION=treatments-and-drugs | tytuł = Common Cold: Treatments and Drugs | opublikowany = Mayo Clinic | język = en | data dostępu = 2010-01-09 | archiwum = https://web.archive.org/web/20131209004737/http://www.mayoclinic.com/health/common-cold/DS00056/DSECTION=treatments-and-drugs | zarchiwizowano = 2013-12-09 }}</ref>. Leczenie polega zatem na łagodzeniu objawów<ref name=AFP07 />. Do metod leczenia zachowawczego, które uznaje się za zasadne, zalicza się odpoczynek, przyjmowanie płynów w celu utrzymania odpowiedniego nawodnienia organizmu oraz [[przepłukiwanie gardła]] ciepłą i słoną wodą<ref name="NIAID2006" />. W dużej mierze efekt terapeutyczny i korzyści wynikające z takiego działania przypisuje się [[Placebo|efektowi placebo]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=261}}.

=== Leczenie objawowe ===
Sposoby leczenia, które mogą doprowadzić do złagodzenia objawów, obejmują podawanie niezłożonych [[Analgetyki|analgetyków]] i [[Leki przeciwgorączkowe|leków o działaniu przeciwgorączkowym]] takich jak [[ibuprofen]]<ref>{{cytuj pismo | autor = Kim S.Y. (red.), Chang Y.J., Cho H.M., Hwang Y.W., Moon Y.S | tytuł = Non-steroidal anti-inflammatory drugs for the common cold | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wolumin = | wydanie = 3 | strony = CD006362| rok = 2009 | pmid = 19588387 | doi = 10.1002/14651858.CD006362.pub2}}</ref> i [[paracetamol]]<ref>{{cytuj pismo | autor = Eccles R | tytuł = Efficacy and safety of over-the-counter analgesics in the treatment of common cold and flu | czasopismo = Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics | wolumin = 31 | wydanie = 4 | strony = 309–319 | rok = 2006 | pmid = 16882099 | doi = 10.1111/j.1365-2710.2006.00754.x}}</ref>. Zgromadzone dane nie pozwalają stwierdzić, czy [[leki przeciwkaszlowe]] są skuteczniejsze od prostych leków przeciwbólowych<ref>{{cytuj pismo | autor = Smith S.M. (red.), Schroeder K., Fahey T | tytuł = Over-the-counter (OTC) medications for acute cough in children and adults in ambulatory settings | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wolumin = | wydanie = 1 | strony = CD001831 | rok = 2008 | pmid = 18253996 | doi = 10.1002/14651858.CD001831.pub3}}</ref> i nie zaleca się ich stosowania u dzieci ze względu na brak dowodów na ich skuteczność oraz potencjalne szkody związane z ich stosowaniem<ref name=CFP09>{{cytuj pismo | autor = Shefrin A.E., Goldman R.D | tytuł = Use of over-the-counter cough and cold medications in children |url = http://www.cfp.ca/content/55/11/1081.full.pdf| czasopismo = Can Fam Physician | wolumin = 55 | wydanie = 11 | strony = 1081–1083 | rok = 2009 | miesiąc = listopad | pmid = 19910592 | pmc = 2776795}}</ref><ref>{{cytuj pismo | autor = Vassilev ZP, Kabadi S, Villa R | tytuł = Safety and efficacy of over-the-counter cough and cold medicines for use in children | czasopismo = Expert opinion on drug safety | wolumin = 9 | wydanie = 2 | strony = 233–242 | rok = 2010 | miesiąc = marzec | pmid = 20001764 | doi = 10.1517/14740330903496410}}</ref>. W roku 2009 w Kanadzie ograniczono stosowanie leków przeciwkaszlowych i na przeziębienie [[Leki dostępne bez recepty lekarskiej|wydawanych bez recepty]] wskazanych do leczenia dzieci w wieku poniżej szóstego roku życia w związku z potencjalnym ryzykiem i nieudowodnionymi korzyściami z ich stosowania<ref name=CFP09 />. Nadużywanie [[dekstrometorfan]]u (leku wydawanego bez recepty) doprowadziło do zakazu stosowania tego preparatu w wielu krajach{{odn|Eccles|Weber|2009|s=246}}.

U osób dorosłych objawy takie, jak [[katar]] można łagodzić przy pomocy [[Antagonisty receptora H1#Leki przeciwhistaminowe I generacji|leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji]]; stosowanie tych leków wiąże się jednak z występowaniem zdarzeń niepożądanych w postaci np. zwiększonej senności<ref name=AFP07 />. Inne preparaty o działaniu [[udrażnianie|udrażniającym]], np. [[pseudoefedryna]], również są skuteczne w populacji pacjentów dorosłych<ref>{{cytuj pismo | autor = Taverner D., Latte G.J. (red.) | tytuł = Nasal decongestants for the common cold | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wolumin = | wydanie = 1 | strony = CD001953 | rok = 2007 | pmid = 17253470 | doi = 10.1002/14651858.CD001953.pub3}}</ref>. Aerozol do nosa z [[Bromek ipratropiowy|bromkiem ipratropium]] również może ograniczać objawy kataru, jednak jego działanie udrażniające jest niewielkie<ref>{{cytuj pismo | autor = Albalawi Z.H. (red.), Othman S.S., Alfaleh K | tytuł = Intranasal ipratropium bromide for the common cold | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews | wolumin = | wydanie = 7 | strony = CD008231 | rok = 2011 | miesiąc = lipiec | pmid = 21735425 | doi = 10.1002/14651858.CD008231.pub2}}</ref>. Z drugiej strony [[Antagonisty receptora H1#Leki przeciwhistaminowe II generacji|leki przeciwhistaminowe drugiej generacji]] nie wydają się skuteczne<ref>{{cytuj pismo | autor = Pratter M.R | tytuł = Cough and the common cold: ACCP evidence-based clinical practice guidelines | czasopismo = Chest | wolumin = 129 | wydanie = 1 Suppl | strony = 72S–74S | rok = 2006 | miesiąc = styczeń | pmid = 16428695 | doi = 10.1378/chest.129.1_suppl.72S}}</ref>.

Ze względu na brak badań nie można stwierdzić, czy zwiększone przyjmowanie płynów może mieć korzystny wpływ na objawy lub skrócić przebieg nieżytu dróg oddechowych<ref>{{cytuj pismo | autor = Guppy M.P. (red.), Mickan S.M., Del Mar C.B., Thorning S., Rack A | tytuł = Advising patients to increase fluid intake for treating acute respiratory infections | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews| wolumin = | wydanie = 2 | strony = CD004419 | rok = 2011 | miesiąc = luty | pmid = 21328268 | doi = 10.1002/14651858.CD004419.pub3}}</ref>, podobnie jak w przypadku podgrzanego nawilżonego powietrza<ref>{{cytuj pismo | autor = Singh M. (red.), Singh M | tytuł = Heated, humidified air for the common cold | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews | wolumin = | wydanie = 5 | strony = CD001728 | rok = 2011 | miesiąc = maj | pmid = 21563130 | doi = 10.1002/14651858.CD001728.pub4}}</ref>. W jednym badaniu wykazano skuteczność wcierania substancji na bazie [[olejek eteryczny|olejków eterycznych]] w łagodzeniu takich objawów, jak kaszel nocny, niedrożność nosa i zaburzenia snu<ref>{{cytuj pismo | autor = Paul I.M., Beiler J.S., King T.S., Clapp E.R., Vallati J., Berlin C.M | tytuł = Vapor rub, petrolatum, and no treatment for children with nocturnal cough and cold symptoms | czasopismo = Pediatrics | wolumin = 126 | wydanie = 6 | strony = 1092–1099 | rok = 2010 | miesiąc = grudzień | pmid = 21059712 | doi = 10.1542/peds.2010-1601}}</ref>.

=== Antybiotyki i leki przeciwwirusowe ===
[[Antybiotyki]] nie są skuteczne w przypadku zakażeń wirusowych, a zatem nie mają żadnego wpływu na wirusy powodujące przeziębienie<ref name=CochraneAR2005>{{cytuj pismo | autor = Arroll B. (red.), Kenealy T | tytuł = Antibiotics for the common cold and acute purulent rhinitis | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wolumin = | wydanie = 3 | strony = CD000247 | rok = 2005 | pmid = 16034850 | doi = 10.1002/14651858.CD000247.pub2}}</ref>. Ze względu na możliwe zdarzenia niepożądane podawanie antybiotyków przynosi szkody; niemniej są one powszechnie przepisywane pacjentom<ref name=CochraneAR2005 />{{odn|Eccles|Weber|2009|s=238}}. Częstymi przyczynami powszechnego przepisywania antybiotyków są między innymi: oczekiwania pacjentów, że zostanie im przepisany antybiotyk, chęć lekarza do zrobienia czegoś dla pacjenta oraz trudności w wykazaniu związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zdarzeniami niepożądanymi a antybiotykami{{odn|Eccles|Weber|2009|s=234}}. Obecnie nie są dostępne skuteczne [[leki przeciwwirusowe]] do leczenia przeziębienia, chociaż dane wstępne wskazują na istnienie korzyści<ref name=AFP07 />{{odn|Eccles|Weber|2009|s=218}}.

=== Alternatywne sposoby leczenia ===
Choć istnieje wiele [[Medycyna niekonwencjonalna|alternatywnych sposobów leczenia przeziębienia]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Sposoby na przeziębienie |data = 2019-11-29 |data dostępu = 2019-12-04 |opublikowany = Synergiczni |url = https://synergiczni.pl/sposoby-na-przeziebienie |język = pl-PL}}</ref>, nie udało się uzyskać dowodów świadczących o skuteczności któregoś z nich<ref name=AFP07 />. Zgodnie ze stanem wiedzy na 2010 rok nie udało się dowieść skuteczności lub szkodliwości terapii [[Miód|miodem]] ani [[Przepłukiwanie nosa|przepłukiwania nosa]]<ref>{{cytuj pismo | autor = Oduwole O. (red.), Meremikwu M.M., Oyo-Ita A., Udoh E.E | tytuł = Honey for acute cough in children | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews | wolumin = | wydanie = 1 | strony = CD007094 | rok = 2010 | miesiąc = styczeń | pmid = 20091616 | doi = 10.1002/14651858.CD007094.pub2}}</ref><ref>{{cytuj pismo | autor = Kassel J.C., King D. (red.), Spurling G.K | tytuł = Saline nasal irrigation for acute upper respiratory tract infections | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews | wolumin = | wydanie = 3 | strony = CD006821 | rok = 2010 | miesiąc = marzec | pmid = 20238351 | doi = 10.1002/14651858.CD006821.pub2}}</ref>. Badania wykazały, że przyjmowanie dużych dawek [[cynk]]u w postaci tabletek do ssania pozwala skrócić czas trwania objawów przeziębienia<ref name=Zinc11 />{{Odn|Szczeklik|Gajewski|2017|s=2370}}. W związku ze znacznymi różnicami w zakresie badań konieczne jest przeprowadzenie kolejnych badań dotyczących skuteczności działania cynku<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.nhs.uk/news/2011/02February/Pages/zinc-for-the-common-cold.aspx | tytuł = Zinc for the common cold&nbsp;–Health News&nbsp;– NHS Choices | nazwisko = | imię = | praca = nhs.uk | rok = 2012 [ostatnia aktualizacja] | cytat = In this review, there was a high level of heterogeneity between the studies that were pooled to determine the effect of zinc on the duration of cold symptoms. This may suggest that it was inappropriate to pool them. It certainly makes this particular finding less conclusive. | język = en | data dostępu = 2012-02-24}}</ref>. Okazało się również, że [[Kwas askorbinowy|witamina C]] jest nieskuteczna w leczeniu przeziębienia mimo przeprowadzonych badań – z wyjątkiem specyficznych przypadków, np. osób, które ćwiczyły fizycznie w niskich temperaturach<ref name="Hemilä2010">{{cytuj pismo | autor = Hemilä H. (red.), Chalker E., Douglas B., Hemilä H | tytuł = Vitamin C for preventing and treating the common cold | czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews | wolumin = | wydanie = 3 | strony = CD000980 | rok = 2007 | pmid = 17636648 | doi = 10.1002/14651858.CD000980.pub3}}</ref>{{Odn|Szczeklik|Gajewski|2017|s=2370}}<ref name="Heimer2009">{{cytuj pismo | autor = Heiner K.A., Hart A.M., Martin L.G., Rubio-Wallace S | tytuł = Examining the evidence for the use of vitamin C in the prophylaxis and treatment of the common cold | czasopismo = Journal of the American Academy of Nurse Practitioners | wolumin = 21 | wydanie = 5 | strony = 295–300 | rok = 2009 | pmid = 19432914 | doi = 10.1111/j.1745-7599.2009.00409.x}}</ref>. Przyjmowanie preparatów zawierających [[Jeżówka purpurowa|jeżówkę]] skraca czas trwania objawów{{Odn|Szczeklik|Gajewski|2017|s=2370}}. Skuteczność suplementów na bazie jeżówki może różnić się w zależności od ich rodzaju<ref name="CochE06">{{cytuj pismo |autor=Linde K. (red.), Barrett B., Wölkart K., Bauer R., Melchart D |tytuł=Echinacea for preventing and treating the common cold |czasopismo=Cochrane Database Syst Rev |wolumin= |wydanie=1 |strony=CD000530 |rok=2006 |doi=10.1002/14651858.CD000530.pub2 |pmid=16437427}}</ref>. Nie udało się potwierdzić skuteczności [[czosnek|czosnku]]<ref>{{cytuj pismo |autor = Lissiman E. (red.), Bhasale A.L., Cohen M | tytuł = Garlic for the common cold | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wolumin = 3 | wydanie = | strony = CD006206 | rok = 2012 | pmid = 22419312 | doi = 10.1002/14651858.CD006206.pub3}}</ref>. Pojedyncza próba w zakresie stosowania [[witamina D|witaminy D]] nie wykazała pozytywnego działania<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Murdoch | imię = David R. | tytuł = Effect of Vitamin D<sub>3</sub> Supplementation on Upper Respiratory Tract Infections in Healthy Adults. The VIDARIS Randomized Controlled Trial. Vitamin D<sub>3</sub> and Upper Respiratory Tract Infections| czasopismo = JAMA: the Journal of the American Medical Association | data = 3 października 2012 | wolumin = 308 | wydanie = 13 | strony = 1333 | doi=10.1001/jama.2012.12505}}</ref>.

== Rokowanie ==
Przeziębienie charakteryzuje się najczęściej łagodnym przebiegiem, a jego objawy są ograniczone i mijają w ciągu tygodnia<ref name=CE11 />. Do poważnych powikłań dochodzi, jeżeli w ogóle, u osób bardzo starych, młodych lub z [[Immunosupresja|immunosupresją]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=1}}. Wtórne zakażenie bakteryjne może być przyczyną [[Zapalenie zatok przynosowych|zapalenia zatok]], [[Ostre zapalenie gardła|zapalenia gardła]] lub [[Zapalenie ucha środkowego|zapalenia ucha]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=76}}. Uważa się, że do zapalenia zatok dochodzi u 8% chorych, natomiast do zapalenia ucha – u 30% chorych{{odn|Eccles|Weber|2009|s=90}}.

== Epidemiologia ==
Przeziębienie jest najczęściej spotykaną ludzką [[Choroba|chorobą]]{{odn|Eccles|Weber|2009|s=1}} i cierpią na nią osoby mieszkające we wszystkich częściach świata<ref name=Text2007 />. Osoby dorosłe przeziębiają się zazwyczaj od dwóch do pięciu razy rocznie<ref name=CE11>{{cytuj pismo |autor = Arroll B | tytuł = Common cold | czasopismo = Clinical evidence | wolumin = 2011 | wydanie = 3 | strony = | rok = 2011 | miesiąc = marzec | pmid = 21406124 |pmc=3275147}}</ref><ref name=Eccles2005 />, natomiast u dzieci może dochodzić do przeziębienia od sześciu do dziesięciu razy rocznie (nawet do dwunastu razy rocznie w przypadku dzieci chodzących do szkoły)<ref name="AFP07">{{Cytuj pismo | nazwisko = Simasek | czasopismo = Am Fam Physician | imię = M. | nazwisko2 = Blandino | imię2 = DA. | tytuł = Treatment of the common cold. | wolumin = 75 | numer = 4 | strony = 515–520 | miesiąc = luty | rok = 2007 | pmid = 17323712}}</ref>. Odsetek zapaleń objawowych jest większy u osób starszych, co wiąże się z osłabieniem systemu odpornościowego{{odn|Eccles|Weber|2009|s=78}}.

== Historia ==
Choć przyczyny przeziębienia nie udało się ustalić aż do lat 50. XX w., do przeziębień dochodziło już w starożytności{{odn|Eccles|Weber|2009|s=3}}. Objawy i leczenie przeziębienia zostały opisane w egipskim [[Papirus Ebersa|papirusie Ebersa]], najstarszym pisemnym źródle medycznym, który został spisany przed XVI w. p.n.e.{{odn|Eccles|Weber|2009|s=6}} Nazwa „przeziębienie” została wprowadzona w XVI w., ponieważ objawy choroby były podobne do objawów, do jakich dochodziło u osób wystawionych na działanie zimna<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=cold | tytuł = Cold | opublikowany = Online Etymology Dictionary | data dostępu = 2008-01-12}}}</ref>.

W 1946 r. w Wielkiej Brytanii [[Medical Research Council (UK)|Medical Research Council]] (Rada Badań Medycznych) założyła [[Common Cold Unit]] (Instytut ds. Przeziębienia), w którym w 1956 roku odkryto rinowirusa{{odn|Eccles|Weber|2009|s=20}}. W latach 70. XX w. pracownicy CCU udowodnili, że stosowanie [[Interferony|interferonu]] w czasie fazy inkubacyjnej rinowirusa pozwala uchronić się w pewnym stopniu przed chorobą<ref name="pmid2438740">{{Cytuj pismo | nazwisko = Tyrrell | czasopismo = Rev Infect Dis | imię = DA. | tytuł = Interferons and their clinical value | wolumin = 9 | numer = 2 | strony = 243–249 | rok = | pmid = 2438740}}</ref>, ale nie udało się opracować dokładnej metody leczenia. Instytut został rozwiązany w 1989 r., dwa lata po tym, jak jego pracownikom udało się zakończyć badania w zakresie pastylek zawierających [[glukonian cynku]] stosowanych w ramach działań [[Profilaktyka zdrowotna|profilaktycznych]] oraz leczenia przeziębień związanych z rinowirusem, które to metody stanowiły jedyne skuteczne sposoby leczenia opracowane w instytucie<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Al-Nakib | imię = W. | nazwisko2 = Higgins | imię2 = P.G.| nazwisko3 = Barrow| imię3 = I. | nazwisko4 = Batstone | imię4 = G. | nazwisko5 = Tyrrell | imię5 = D.A.J. | tytuł = Prophylaxis and treatment of rhinovirus colds with zinc gluconate lozenges | url = | czasopismo = J Antimicrob Chemother. | wolumin = 20 | wydanie = 6 | strony = 893–901 | rok = 1987 | miesiąc = grudzień | doi = 10.1093/jac/20.6.893| pmid = 3440773 | język = en}}</ref>.

== Wpływ na gospodarkę ==
[[Plik:The Cost Of The Common Cold & Influenza.jpg|thumb|Brytyjski plakat z czasów II wojny światowej przedstawiający koszty związane z przeziębieniem i grypą<ref>{{cytuj stronę |url=https://www.iwm.org.uk/collections/item/object/31960 |tytuł=The Cost of the Common Cold and Influenza |praca=Imperial War Museum: Posters of Conflict |opublikowany=vads}}</ref>]]
Wpływ przeziębienia na ekonomię większej części świata pozostaje niejasny{{odn|Eccles|Weber|2009|s=90}}. W USA przeziębienie jest co roku przyczyną 75–100 milionów wizyt w gabinetach lekarskich, co nawet przy ostrożnej kalkulacji może oznaczać koszt wysokości 7,7 miliardów dolarów rocznie. Amerykanie wydają 2,9 miliarda dolarów na leki dostępne bez recepty i kolejne 400 milionów USD na leki działające objawowo, wydawane na receptę<ref name=Frend03>{{cytuj pismo | autor = Fendrick A.M., Monto A.S., Nightengale B., Sarnes M | tytuł = The economic burden of non-influenza-related viral respiratory tract infection in the United States| czasopismo = Arch. Intern. Med. | wolumin = 163 | wydanie = 4 | strony = 487–494 | rok = 2003 | pmid = 12588210 | doi = 10.1001/archinte.163.4.487}}</ref>. Ponad jedna trzecia osób, które udają się do lekarza, otrzymuje receptę na antybiotyk, co może mieć związek z [[Oporność na antybiotyki|opornością na antybiotyki]]<ref name=Frend03 />. Przeziębieni uczniowie opuszczają 22–189 milionów dni szkolnych. W związku z tym rodzice opuszczają 126 milionów dni roboczych, żeby opiekować się dziećmi w domu. Po zsumowaniu ze 150 milionami dni roboczych opuszczanych przez pracowników w efekcie przeziębienia przeziębienie może oznaczać dla gospodarki straty w wysokości 20 miliardów dolarów rocznie<ref name="NIAID2006" /><ref name=Frend03 />. Stanowi to tym samym 40% strat związanych z czasem pracy odnotowywanych w USA<ref>{{cytuj pismo | autor = Kirkpatrick GL | tytuł = The common cold | czasopismo = Prim. Care | wolumin = 23 | wydanie = 4 | strony = 657–675 | rok = 1996 | miesiąc = grudzień | pmid = 8890137 | doi = 10.1016/S0095-4543(05)70355-9}}</ref>.

== Badania ==
W czasie badań związanych z przeziębieniem przebadano wiele środków przeciwwirusowych; jednak zgodnie ze stanem wiedzy na 2009 r., żaden środek nie został uznany za skuteczny i dopuszczony do sprzedaży{{odn|Eccles|Weber|2009|s=218}}. Prowadzone są badania leku przeciwwirusowego znanego jako [[pleconaril]], który wydawał się być bardzo obiecujący w zwalczaniu [[Pikornawirusy|pikornawirusów]], a także próby BTA-798.{{odn|Eccles|Weber|2009|s=226}} Doustnie podawany pleconaril powodował znaczne zagrożenia; trwają badania nad lekiem w formie aerozolu{{odn|Eccles|Weber|2009|s=226}}.

Naukowcy z [[Uniwersytet Marylandu w College Park|University of Maryland, College Park]] oraz [[Uniwersytet Wisconsin w Madison|University of Wisconsin-Madison]] odtworzyli [[genom]] wszystkich znanych szczepów wirusowych odpowiedzialnych za przeziębienie<ref name="CTgov">{{cytuj stronę | url = http://www.cnn.com/2009/HEALTH/02/12/cold.genome/ | tytuł = Genetic map of cold virus a step toward cure, scientists say | autor = Val Willingham | data = 12 lutego 2009 | opublikowany = CNN | język = en | data dostępu = 2009-04-28}}</ref>.{{Clear}}

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|przeziębienie}}
* [[chłód]]
* [[grypa]]
* [[choroby zakaźne]]

== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="simancas">{{Cytuj | autor =
Daniel Simancas-Racines, Juan VA Franco, Claudia V Guerra, Maria L Felix, Ricardo Hidalgo, Maria José Martinez-Zapata | tytuł =Vaccines for the common cold | czasopismo =Cochrane Database Syst Rev| data=18 maja 2017| doi =10.1002/14651858.CD002190.pub5}}</ref>
}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | nazwisko=Eccles (red.) | imię=Ronald | nazwisko2=Weber (red.) | imię2=Olaf | tytuł = Common cold | rok = 2009 | wydawca = Birkhäuser | miejsce = Basel | isbn=978-3-7643-9894-1 | język = en | odn={{odn/id|Eccles|Weber|2009}} }}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Szczeklik |imię=Andrzej |tytuł=Interna Szczeklika 2017 |rok=2017 |wydawca=Wydawnictwo Medycyna Praktyczna |miejsce=Kraków |imię2=Piotr |nazwisko2=Gajewski |strony=2369–2370 |isbn=978-83-7430-517-4 |odn=tak}}

{{Zastrzeżenia|Medycyna}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Choroby układu oddechowego]]
[[Kategoria:Choroby wirusowe]]