Surżyk: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez Anazarenko) i przywrócono wersję 52497033 autorstwa Ignasiak |
m drobne merytoryczne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Dopracować|więcej przypisów=2012-07}} |
{{Dopracować|więcej przypisów=2012-07}} |
||
[[Plik:SurzhykUseRu.PNG|thumb|Procentowa ilość osób używająca Surżyku na Ukrainie w 2003 roku]] |
[[Plik:SurzhykUseRu.PNG|thumb|Procentowa ilość osób używająca Surżyku na Ukrainie w 2003 roku]] |
||
'''Surżyk''' ([[język ukraiński|ukr]]. ''суржик'', od суржик – „chleb lub mąka z mieszanki różnych rodzajów ziarna”) – twór językowy w ramach [[język ukraiński|języka ukraińskiego]] pod wpływem [[język rosyjski|języka rosyjskiego]] rozpowszechniony w dużej części terytorium [[Ukraina|Ukrainy]] oraz w Mołdawii ([[Naddniestrze]]). W sąsiadujących z Ukrainą regionach [[Rosja|Rosji]] ([[obwód woroneski]], [[Obwód rostowski|rostowski]], [[Kraj Krasnodarski|kraj krasnodarski]]) zrusyfikowaną wersję miejscowych ukraińskich dialektów stepowych nazywają |
'''Surżyk''' ([[język ukraiński|ukr]]. ''суржик'', od суржик – „chleb lub mąka z mieszanki różnych rodzajów ziarna”) – twór językowy w ramach [[język ukraiński|języka ukraińskiego]] pod wpływem [[język rosyjski|języka rosyjskiego]] rozpowszechniony w dużej części terytorium [[Ukraina|Ukrainy]] oraz w Mołdawii ([[Naddniestrze]]). W sąsiadujących z Ukrainą regionach [[Rosja|Rosji]] ([[obwód woroneski]], [[Obwód rostowski|rostowski]], [[Kraj Krasnodarski|kraj krasnodarski]]) zrusyfikowaną wersję miejscowych ukraińskich dialektów stepowych nazywają „bałaczką”<ref>{{Cytuj |autor = Сергей Пикулин |tytuł = На Кубани пытаются возродить балачку |data = |data dostępu = 2018-02-16 |opublikowany = НТВ |url = http://www.ntv.ru/novosti/183673/ |język = ru}}</ref>. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Ukraińska filolog Łesia Stawycka uważa, że "surżyk jest językiem miasta, które przestało być ukraińskie, ale nie stało się do końca rosyjskim". Badaczka podkreśla, że już w połowie XIX wieku język Kijowa "wyrównał się, dostosował się do języka rosyjskiego, ale ostatecznie nie stał się rosyjskim – jednak język ukraiński został prawie całkowicie wyparty [z Kijowa] stając się cechą wsi". |
Ukraińska filolog Łesia Stawycka uważa, że "surżyk jest językiem miasta, które przestało być ukraińskie, ale nie stało się do końca rosyjskim". Badaczka podkreśla, że już w połowie XIX wieku język Kijowa "wyrównał się, dostosował się do języka rosyjskiego, ale ostatecznie nie stał się rosyjskim – jednak język ukraiński został prawie całkowicie wyparty [z Kijowa] stając się cechą wsi". |
||
Przy tym badaczka podkreśla, że surżyk nie jest zjawiskiem stricte miejskim. |
Przy tym badaczka podkreśla, że surżyk nie jest zjawiskiem stricte miejskim. „Wiejska biografia surżyka jest bardziej wyszukana i nadal jest pisana do naszych czasów. Ukraińskojęzycznej wioski do XIX wieku nie dotknęła fala totalnej rusyfikacji, dlatego, że carska Rosja nie dbała o szerzenie jakiejkolwiek kultury, w tym rosyjskiej, wśród szerokich mas ludu. Ale rozwój kapitalizmu prędzej czy później wpłynął też na wiejskie gwary”<ref>{{Cytuj |autor = Łesia Stawycka |tytuł = Пројекат Растко: Леся Ставицька : Блудний суржик. Міф, мова, стіль |data = |data dostępu = 2018-02-16 |opublikowany = www.rastko.rs |url = http://www.rastko.rs/rastko/delo/11935 |język = uk}}</ref>. |
||
== Klasyfikacja == |
== Klasyfikacja == |
||
Wersja z 13:01, 24 sty 2019
Surżyk (ukr. суржик, od суржик – „chleb lub mąka z mieszanki różnych rodzajów ziarna”) – twór językowy w ramach języka ukraińskiego pod wpływem języka rosyjskiego rozpowszechniony w dużej części terytorium Ukrainy oraz w Mołdawii (Naddniestrze). W sąsiadujących z Ukrainą regionach Rosji (obwód woroneski, rostowski, kraj krasnodarski) zrusyfikowaną wersję miejscowych ukraińskich dialektów stepowych nazywają „bałaczką”[1].
Historia
Ukraińska filolog Łesia Stawycka uważa, że "surżyk jest językiem miasta, które przestało być ukraińskie, ale nie stało się do końca rosyjskim". Badaczka podkreśla, że już w połowie XIX wieku język Kijowa "wyrównał się, dostosował się do języka rosyjskiego, ale ostatecznie nie stał się rosyjskim – jednak język ukraiński został prawie całkowicie wyparty [z Kijowa] stając się cechą wsi".
Przy tym badaczka podkreśla, że surżyk nie jest zjawiskiem stricte miejskim. „Wiejska biografia surżyka jest bardziej wyszukana i nadal jest pisana do naszych czasów. Ukraińskojęzycznej wioski do XIX wieku nie dotknęła fala totalnej rusyfikacji, dlatego, że carska Rosja nie dbała o szerzenie jakiejkolwiek kultury, w tym rosyjskiej, wśród szerokich mas ludu. Ale rozwój kapitalizmu prędzej czy później wpłynął też na wiejskie gwary”[2].
Klasyfikacja
Trudno go klasyfikować jako język kreolski, bowiem te powstają w wyniku przyswojenia przez miejscową ludność języka handlowców/kolonizatorów (pidżinu). Nie jest również pidżynem jako takim, bowiem języki pidżinowe z racji swojej prymitywności nie zapewniają pełnego porozumienia międzyludzkiego i dlatego nie są dla nikogo językiem macierzystym.
Najprędzej można go uznać za język mieszany (por. Ponaschemu), powstały wśród ludności podmiejskiej w rezultacie wymieszania języka ukraińskiego z rosyjskim. Gramatyka i wymowa pozostają ukraińskimi, podczas gdy znaczna część słownictwa jest zapożyczona z języka rosyjskiego (liczba zapożyczeń zależna jest od wykształcenia i życiowego doświadczenia użytkownika – w ramach surżyku wyróżnia się wiele wariantów).
Surżyk można również traktować jako gwarę miejską, powstałą w wyniku napływu ukraińskiej ludności wiejskiej do rosyjskojęzycznych miast; w takim ujęciu stanowiłby socjolekt[3].
Według badań socjologicznych, surżykiem posługuje się 15–20% ludności Ukrainy, przede wszystkim w obwodach dniepropetrowskim, połtawskim, sumskim i czernihowskim.
Cechy
Surżyk istnieje w różnych formach. Niektórzy badacze wyróżniają surżyk "na podstawie języka ukraińskiego" i surżyk "na podstawie języka rosyjskiego", w zależności od koncentracji naruszeń standardu języka ukraińskiego lub rosyjskiego[4].
Surżyk w kulturze
Niektóre utwory współczesnych ukraińskich pisarzy Bogdana Żołdaka czy Łesia Poderewjańskiego były napisane w surżyku, by osiągnąć komiczny efekt. Znany aktor i piosenkarz ukraiński Andrij Danyłko (znany jak Wierka Serdiuczka) wykorzystuje połtawski surżyk[5].
Analogiczne zjawiska w innych językach
Analogiczne zjawisko w języku białoruskim to tzw. trasianka, w języku francuskim (Kanada) to joual.
Przypisy
- ↑ Сергей Пикулин, На Кубани пытаются возродить балачку [online], НТВ [dostęp 2018-02-16] (ros.).
- ↑ Łesia Stawycka, Пројекат Растко: Леся Ставицька : Блудний суржик. Міф, мова, стіль [online], www.rastko.rs [dostęp 2018-02-16] (ukr.).
- ↑ Тарас Рудаков: Суржик - друга мова. / Доповіді міжнародної конференції «Сучасна українська мова в українсько-російськім суспільстві». Луганськ, 15-18 березня 2009. Луганськ: 2009, s. 85-87. (ukr.).
- ↑ Історія Краснокутчини, Суржик [online], www.krasnokutsk.org [dostęp 2018-02-16] (ukr.).
- ↑ Полтавський суржик: тема для дослідження мовознавців чи хвороба мови,. телеканал «Місто». [dostęp 2018-02-16]. (ukr.).