Edytujesz TSS Stefan Batory

{{Statek infobox
 |nazwa                      = TSS Stefan Batory
 |grafika                    = Stefan Batory.jpg
 |opis grafiki               = 
 |poprzednie nazwy           = '''Maasdam (IV)''' (1952–1968)
 |bandera                    = POL
 |wariant bandery            = PRL
 |numer IMO                  = 
 |call sign                  = SPYM
 |MMSI                       = 
 |port macierzysty           = [[Gdynia]]
 |właściciel                 = 
 |armator                    = [[Polskie Linie Oceaniczne]]
 |operator                   = 
 |towarzystwo klasyfikacyjne = 
 |typ                        = [[statek pasażerski]]
 |materiał                   = 
 |stocznia                   = NV Dok en Werf Maatschappij Wilton-Fijenoord, [[Schiedam]]
 |data budowy                = 
 |data wodowania             = 5 kwietnia [[1952]]
 |data eksploatacji          = 11 lipca 1952
 |data wycofania             = 6 kwietnia 1988, złomowanie w 2000
 |data zatonięcia            = 
 |wyporność                  = 
 |wyporność całkowita        = 
 |nośność                    = 7170 T
 |załoga                     = 331
 |pasażerowie                = 783
 |długość                    = 153,4 m
 |długość linii wodnej       = 
 |długość kadłuba            = 
 |długość po pokładzie       = 
 |szerokość                  = 21,1 m
 |zanurzenie                 = 8,8 m
 |wysokość                   = 
 |pojemność                  = brutto: 15044 RT<br>netto: 8684 [[Tona rejestrowa|RT]]
 |pojemność brutto           = 
 |pojemność netto            = 
 |pojemność TEU              = 
 |masa całkowita             = 
 |silnik                     = 2 turbiny parowe [[General Electric|GE]]
 |moc silnika                = 8500 KM
 |liczba śrub                = 1
 |prędkość                   = 16–18 [[Węzeł (jednostka prędkości)|w.]]
 |commons                    = category:Stefan Batory (ship, 1952)
}}
'''[[Lista skrótowców przed imionami statków|TSS]] Stefan Batory''' – polski [[statek pasażerski]], [[statek parowoturbinowy|o napędzie parowoturbinowym]], ostatni polski [[liniowiec]] na regularnej linii [[transatlantyk|transatlantyckiej]]. Był w latach 1968–1988 [[statek flagowy|statkiem flagowym]] [[Polskie Linie Oceaniczne|Polskich Linii Oceanicznych]]<ref name=Grajda>{{cytuj stronę| url = http://StefanBatoryOceanLiner.weebly.com | tytuł = Peter Grajda: ''TS/S Stefan Batory, Polish Ocean Liner 1968–1988'' | data dostępu = 2017-07-13 | autor = | opublikowany = StefanBatoryOceanLiner.weebly.com | data =}}</ref>. Był następcą transatlantyckiego liniowca [[MS Batory]].

== Budowa ==
Statek został zamówiony w 1948 roku przez holenderskiego armatora [[Holland America Line]] w stoczni Wilton-Fijenoord (pełna nazwa: NV Dok en Werf Maatschappij Wilton-Fijenoord) w [[Schiedam]] jako jeden z trójki nowych bliźniaczych statków towarowo-pasażerskich do obsługi linii północnoatlantyckiej. Konstrukcja statków została oparta na kadłubie amerykańskich [[frachtowiec|frachtowców]] typu C-3 o napędzie turbinowym i miały one przewozić towary oraz 60 pasażerów{{odn|Koszela|2012|s=74-76}}. Jako pierwszy i jedyny według pierwotnego projektu ukończony został „Diemerdijk” w 1950 roku, natomiast budowę dwóch pozostałych wstrzymano{{odn|Koszela|2012|s=74-76}}. Z uwagi na rosnący ruch pasażerski pomiędzy Europą a Ameryką Północną po II wojnie światowej, zwłaszcza w tańszych klasach, dyrekcja linii żeglugowych postanowiła przeprojektować jednostki i ukończyć je jako liniowce pasażerskie, dla zastąpienia dwóch starych statków „Volendam” i „Veendam”{{odn|Koszela|2012|s=74-76}}. Jako statki pasażerskie ukończone zostały: w 1951 roku „[[TSS Ryndam|Ryndam]]” (numer budowy 732), a w 1952 roku „Maasdam” (nr budowy 733), późniejszy „Stefan Batory”{{odn|Koszela|2012|s=74-76}}.

[[Stępka|Położenie stępki]] pod „Maasdam” miało miejsce 19 grudnia 1950 roku<ref>Arnold Kludas: ''Die großen Passagierschiffe der Welt'', tom IV</ref>. Pierwotnie miał on nosić nazwę „Dinteldyk”{{odn|Koszela|2013|s=73}}. Statek [[Wodowanie|zwodowano]] 5 kwietnia 1952 roku i ukończono 11 lipca 1952 roku{{odn|Koszela|2013|s=73}}. Był czwartym transatlantykiem HAL, który otrzymał nazwę „Maasdam”.

== Eksploatacja ==
„Maasdam” oddano do służby 10 sierpnia 1952 roku i następnego dnia wyruszył w dziewiczy rejs z [[Rotterdam]]u do [[Montreal]]u i [[Nowy Jork|Nowego Jorku]]{{odn|Koszela|2013|s=73}}. Statek był ekonomiczny w eksploatacji – szczególnie jego udany i niezawodny napęd, i pomimo średniej wielkości i braku zbytniego luksusu, cieszył się dużą frekwencją pasażerów, podobnie jak bliźniaczy „Ryndam”{{odn|Koszela|2012|s=74-76}}. Były one reklamowane jako „ekonomiczne bliźniaki”, będąc odpowiednim środkiem transportu dla osób poszukujących stosunkowo taniego środka transportu przez Atlantyk{{odn|Koszela|2013|s=73}}. Początkowo zabierały one 854 pasażerów w klasie turystycznej i tylko 39 w I klasie{{odn|Koszela|2012|s=74-76}}. Oba statki pływały także do Montrealu oraz z rejsami wycieczkowymi na Karaiby{{odn|Koszela|2012|s=77}}. W 1955 roku „Maasdam” został wyposażony w stabilizatory przeciwprzechyłowe, zwiększające komfort{{odn|Koszela|2013|s=74}}. W 1961 roku statek został zmodernizowany, zmniejszono przy tym liczbę miejsc w klasie turystycznej do 822, lecz część kabin wyposażono w oddzielne toalety i prysznice{{odn|Koszela|2013|s=74}}.

W holenderskiej służbie „Maasdam” był mniej szczęśliwym statkiem od swojego bliźniaka. 10 grudnia 1952 roku wychodząc z Rotterdamu zderzył się z małym zbiornikowcem niemieckim „Ellen”, który zatonął z 6 osobami załogi; sam nie poniósł większych szkód{{odn|Koszela|2013|s=74}}. 3 października 1954 roku płynąc z Nowego Jorku zderzył się we mgle z francuskim statkiem „Tofevo”, chociaż bez poważniejszych następstw, po czym w Rotterdamie uderzył dziobem w nabrzeże, co spowodowało konieczność remontu{{odn|Koszela|2013|s=74}}. 15 lutego 1963 roku, podczas inauguracji nowej trasy do Nowego Jorku przez Bremerhaven i Halifax,  „Maasdam” wpadł u ujścia [[Wezera|Wezery]] na wrak brytyjskiego statku „Harborough”, nabierając wody i osiągając ponad 12-stopniowy przechył. Statek jednak nie zatonął i został odholowany do stoczni{{odn|Koszela|2013|s=74}}.

W latach 60. liczba pasażerów na statkach zaczęła spadać na rzecz transportu lotniczego, osiągając w 1964 roku tylko 15–20% zapełnienia{{odn|Koszela|2013|s=74}}. Oprócz mniej licznych rejsów liniowych, od 1965 statek został przeniesiony na linię wokółziemską z Rotterdamu przez m.in. Southampton, Port Said, Kolombo, Australię, Los Angeles, [[Acapulco]], [[Kingston]], Nowy Jork{{odn|Koszela|2013|s=74}}. Rejsy te jednak były niedochodowe i po trzech latach ich zaprzestano. Statek pływał także w [[czarter]]ze. W końcu w 1968 roku został wystawiony przez armatora na sprzedaż{{odn|Koszela|2013|s=74}}.

Statkiem zainteresowały się [[Polskie Linie Oceaniczne]], poszukujące stosunkowo niedrogiej jednostki, która zastąpiłaby na najbliższe  kilka lat starzejący się transatlantyk [[MS Batory|„Batory”]], do czasu przewidywanego zbudowania nowego statku, co ostatecznie nie nastąpiło{{odn|Koszela|2013|s=74-75}}. 15 maja 1968 roku statek został kupiony za 2,97 miliona [[Dolar amerykański|USD]]{{odn|Koszela|2013|s=75}}. Odbył jeszcze cztery rejsy liniowe pod banderą holenderską, podczas których zapoznawali się z nim polscy specjaliści. 8 października 1968 roku został przejęty przez polską załogę i przyprowadzony do Gdyni, a 13 października wstawiony do Gdańskiej Stoczni Remontowej{{odn|Koszela|2013|s=75-76}}. Przy okazji remontu statek został przebudowany i unowocześniono jego wygląd oraz wyposażenie. Zmianom uległy między innymi: dźwigi pokładowe, maszty, sterówka i komin{{odn|Koszela|2013|s=76}}. Zamiast dwóch ciężkich masztów połączonych z przestarzałymi [[bom]]ami ładunkowymi, otrzymał dwa nowoczesne dźwigi hydrauliczne produkcji szwedzkiej oraz lekki pochylony maszt na dachu sterówki, z antenami urządzeń nawigacyjnych{{odn|Koszela|2013|s=76}}. Zmieniono też konfigurację pokładów na rufie oraz poprawiono sylwetkę przez dodanie estetycznych [[nadburcie|nadburci]]{{odn|Koszela|2013|s=76}}. 10 kwietnia 1969 roku ukończono remont{{odn|Koszela|2013|s=78}}.

11 kwietnia 1969 roku „Stefan Batory” wyruszył w inauguracyjną podróż z Gdyni do Montrealu, gdzie dotarł 23 kwietnia, z 669 pasażerami{{odn|Koszela|2013|s=78}}. 6 maja powrócił do Gdyni{{odn|Koszela|2013|s=78}}.

Opuszczenie bandery polskiej miało miejsce 6 kwietnia 1988 roku w Gdyni{{odn|Koszela|2013|s=80}}.

=== Po 1988 ===
* Zmiana nazwy na [[Stefan (schip, 1952)|TSS Stefan]] w 1990 r.
** w posiadaniu: [[Stena Line]]
* [[Hulk (okręt)|Hulk]] mieszkalny dla szukających azylu w [[Göteborg]]u w Szwecji: 1990–1992
* Wycofany i w rezerwie: 1992–2000
* Złomowanie w [[stocznia złomowa|stoczni złomowej]] [[Aliağa]] w Turcji: od 22 marca 2000

== Dane techniczne ==
* [[Port macierzysty]]: [[Gdynia]]
* [[Znak wywoławczy]]: SPYM
* [[Tonaż]]: brutto 15044 [[tona rejestrowa|RT]], netto 8684 RT, nośność 7170 ton
* Wymiary: długość całkowita 153,4 m, [[długość między pionami]] 144,8 m, szerokość 21,1 m, zanurzenie maks. 8,8 m
* Wysokość do pokładu słonecznego: 26 m
[[Plik:Stefan Batory promenada.jpg|thumb|420px|[[Promenada (żegluga)|Promenady]] (otwarta na pokładzie łodziowym i osłonięta na spacerowym)]]
* [[pokład statku|Pokłady]] od góry:
# słoneczny
# nawigacyjny
# łodziowy
# spacerowy
# główny
# A
# B
# C
# D
# E
* Miejsc pasażerskich: 783 (pierwsza klasa 45, druga klasa 734)
* Załoga: 331 (hotelowa 251, oficerowie i mechanicy 80)
* Szybkość: 16 [[Węzeł (jednostka prędkości)|węzłów]] (maks. 18 węzłów)
* Zasięg: 10300 [[Mila morska|mil morskich]]
* Napęd: 2 [[Kocioł wodnorurkowy|kotły wodnorurkowe]] [[Foster Wheeler]], 2 [[turbina parowa|turbiny parowe]] (wysokiego i niskiego ciśnienia) o mocy 8500 [[Koń mechaniczny|KM]] [[General Electric]] (numer turbiny: 1195 z 1945 roku), 1 [[śruba napędowa|śruba]]
* Paliwo: 1787 ton [[olej napędowy|oleju napędowego]]
* Wyposażenie specjalne: [[echosonda]], urządzenie do odnajdywania pozycji i kierunku, [[radar]], [[kompas żyroskopowy|żyrokompas]], [[radiostacja]] ([[fale średnie]], [[Fale krótkie|krótkie]], [[radiotelefon]]y [[fale metrowe|UKF]]), [[stabilizator (okrętownictwo)|stabilizator]] aktywny płetwowy firmy [[Denny Brown]]
* Inne dane: 1533 tony wodnego balastu z głębokim zbiornikiem w dziobie (168 ton), 2 ładownie, trzy chłodnie, dwa dźwigi towarowe o udźwigu 3 ton każdy

== Dodatkowe informacje ==
TSS „Stefan Batory” miał największą [[pojemność rejestrowa|pojemność]] spośród transatlantyków, na jakich kiedykolwiek podniesiono polską banderę handlową. W odróżnieniu od starszego i mniejszego (mimo większego [[gabaryt]]u) MS „Batory”, miał jeden komin i jedną śrubę oraz służył na jednej linii regularnej. Przebudowany w [[Gdańska Stocznia „Remontowa”|Gdańskiej Stoczni Remontowej]], przy pierwszym swoim zawinięciu do [[Port morski Rotterdam|portu Rotterdam]], dawny liniowiec HAL wzbudził zachwyt swoich dawnych właścicieli, którzy nawet wyrazili chęć odkupienia tak odnowionego statku<ref name="g1">{{Cytuj stronę | url = https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,25810560,kawalek-innego-swiata-w-prl-jak-holendrzy-zobaczyli-statek.html#s=BoxOpImg9 | tytuł = Kawałek innego świata w PRL. "Jak Holendrzy zobaczyli statek po remoncie, to chcieli go odkupić" | data = 22.03.2020 | opublikowany = tokfm.pl | język = pl | data dostępu = 2020-03-23}}</ref>. Pod koniec swojej służby „Stefan Batory” był jedynym z dwóch pasażerskich liniowców pływających przez [[Ocean Atlantycki]]. Odbył 140 okrężnych [[podróż]]y przez ocean. Odbywał też liczne rejsy wycieczkowe, zarówno po Bałtyku, jak i w inne rejony.

Co najmniej dwukrotnie pojawił się w polskich filmach fabularnych: akcja filmu ''[[Spotkanie na Atlantyku]]'' w reżyserii [[Jerzy Kawalerowicz|Jerzego Kawalerowicza]] w całości dzieje się na statku. Pamiętany jest też z filmu ''[[Kochaj albo rzuć]]'' w reżyserii [[Sylwester Chęciński|Sylwestra Chęcińskiego]] (od 16'34'' do 30'24''). Ekipa filmowa sfilmowała wtedy autentyczne pożegnanie i wyjście statku oraz fragmenty autentycznej podróży, łącznie ze [[sztorm]]em na [[Morze Północne|Morzu Północnym]].

Mocną stroną polskich transatlantyków były orkiestry, kierowane przez Jerzego Kowalewskiego, Czesława Słabolepszego, Pawła Laskowskiego i Bronisława Dyszkiewicza, w składzie których występowali m.in. [[Alojzy Musiał]] i [[Janusz Popławski (gitarzysta)|Janusz Popławski]]. Oktet grał przedpołudniowe koncerty symfoniczne oraz na wieczornych balach w dużym salonie, a kwartet umilał gościom czas po południu. Ponadto mniejszy skład grywał podczas kolacji i nocnych dancingów w małym salonie (od godz. 21 do 2 rano).

Około 1983 został wybity medal upamiętniający o treści ''Polskie Linie Oceaniczne TS/S Stefan Batory'', wydany przez Mennicę Państwową, a zaprojektowany przez [[Wacław Kowalik|Wacława Kowalika]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Andrzej Romaniak]] | tytuł = Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów | wydawca = [[Muzeum Historyczne w Sanoku]] | miejsce = Sanok | data = 2005 | strony = 93 | isbn = 83-919305-8-0}}</ref>.

== Zobacz też ==
* [[MS Batory]]
* [[TSS Ryndam|Ryndam]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* [[Jan Piwowoński]]: ''Flota spod biało-czerwonej'', Nasza Księgarnia, Warszawa 1989, {{ISBN|83-10-08902-3}}, s. 204–205.
* J. Drzemczewski, T. Ślebiod: ''Transatlantyki polskie'', POWR 2006. {{ISBN|83-912007-8-7}}
* {{Cytuj pismo |nazwisko=Koszela|imię=Witold| tytuł =Królewski statek Stefan Batory| czasopismo = [[Morze, Statki i Okręty]] | wolumin =XVIII |wydanie=133| oznaczenie = nr 4/2013 | miesiąc=kwiecień| rok= 2013| wydawca = Magnum X| miejsce = Warszawa|odn=tak}}
* {{Cytuj pismo |nazwisko=Koszela|imię=Witold| tytuł =Ryndam – zapomniany bliźniak Stefana Batorego| czasopismo = [[Morze, Statki i Okręty]] | wolumin =XVII |wydanie=123| oznaczenie = nr 5/2012 | miesiąc=maj| rok= 2012| wydawca = Magnum X| miejsce = Warszawa |odn=tak}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.ssmaritime.com/rijndam-maasdam.htm Historia statków „Maasdam” i bliźniaczego „Rijndam”]

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Stefan Batory}}
[[Kategoria:Parowce]]
[[Kategoria:Polskie statki pasażerskie]]
[[Kategoria:Holenderskie statki]]
[[Kategoria:Upamiętnienie Stefana Batorego|TSS Stefan Batory]]
[[Kategoria:Statki z XX wieku]]