23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2
 ZU-23-2 na wystawie w Muzeum Artylerii w Petersburgu | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Produkcja seryjna |
od 1960 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Kaliber |
23 mm |
| Nabój |
23 × 152B mm |
| Donośność |
zasięg skuteczny przeciw celom: |
| Prędkość pocz. pocisku |
970 m/s |
| Długość |
4,57 m |
| Szerokość |
1,83 m |
| Wysokość |
2,87 m |
| Masa |
950 kg |
| Kąt ostrzału |
kąt obrotu: 360 stopni ; podniesienia: od −10 do +90 stopni |
| Szybkostrzelność |
teoretyczna 2000 strz./min, praktyczna 400 strz./min |
| Obsługa |
5 osób |
23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2 – radziecka podwójnie sprzężona, holowana armata przeciwlotnicza, produkowana od lat 60. XX wieku. Uznawana za najpopularniejszą armatę przeciwlotniczą na świecie okresu powojennego. Produkowana na licencji i rozwijana także w Polsce, gdzie na jej bazie skonstruowano zestawy rakietowo-artyleryjskie ZUR-23-2 Jodek.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Armata powstała w Związku Radzieckim w 1960 roku. Wywodziła się z prototypowego działka lotniczego TKB-494 opracowanego w biurze konstrukcyjnym CKB-14 w Tule pod kierunkiem Nikołaja Afanasjewa i Nikołaja Makarowa (konstruktorów działka AM-23), strzelającego silniejszą amunicją działka WJa-23[1]. Po wydłużeniu lufy i innych modyfikacjach powstała armata TKB-507 (indeks GRAU 2A14), która posłużyła do skonstruowania podwójnie sprzężonego działka przeciwlotniczego pod wojskowym oznaczeniem ZU-23-2[1]. Równolegle skonstruowano poczwórnie sprzężoną wersję samobieżną ZSU-23-4[1].
Przeznaczona jest do zwalczania celów nisko lecących w odległości do 2,5 km. Może również razić cele lekko opancerzone lub siłę żywą. Wykorzystywana jest do bezpośredniej osłony wojsk i ważnych obiektów przed atakiem z powietrza. Broń jest używana przez wszystkie kraje byłego Układu Warszawskiego (z wyjątkiem Czechosłowacji) i inne państwa niegdyś współpracujące z ZSRR.
Działanie
[edytuj | edytuj kod]Broń działa na zasadzie odprowadzania części gazów prochowych przez boczne otwory w lufach. Każda z armat jest zasilana z taśmy o pojemności 50 nabojów. Celowanie odbywa się za pomocą przyrządów optyczno-mechanicznych. Lufy są szybkowymienne (wymiana trwa teoretycznie ok. 14 sekund), ryglowane przez zamek klinowy o ruchu pionowym. Wyposażona jest w optyczno-mechaniczny celownik wektorowy ZAP-23, używany podczas strzelania do celów powietrznych o prędkościach do 300 m/s[2], oraz celownik optyczny T-3.
ZU-23-2 może być przewożony za pomocą różnych nośników, np. samochodów ciężarowych Ural-375D lub Star 266 (Hibneryt).
Do strzelania wykorzystuje się amunicję 23×152 mm przeciwpancerno-zapalająco-smugową (188,5 g) (API-T) oraz odłamkowo-zapalająco-smugową (190 g) (HEI-T). W polskich zakładach ZM Mesko powstały nowe typy amunicji: podkalibrowa przeciwpancerna z rdzeniem stabilizowanym obrotowo APDS-T o masie 103 g i z rdzeniem fragmentującym FAPDS-T. Masa naboju to 450 g. Wzrosła prędkość pocisku oraz donośność skuteczna z 2000 m do 3000 m[3]. Ich partie próbne wykonano w 2007 roku[3].
Produkcja na świecie
[edytuj | edytuj kod]Polskie wersje
[edytuj | edytuj kod]Armata ZU-23-2 została wprowadzona do produkcji licencyjnej w Zakładach Mechanicznych w Tarnowie w 1972 roku[2]. Polscy konstruktorzy prowadzili następnie prace nad zwiększeniem możliwości armaty. Prace prowadzono w dwóch kierunkach: wprowadzenia nowocześniejszych celowników umożliwiających zwalczanie celów szybkolecących oraz integracji armaty z naprowadzanymi na podczerwień pociskami rakietowymi bliskiego zasięgu. W efekcie powstał zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2S Jod, produkowany od 1987 r., a wprowadzony na uzbrojenie Wojska Polskiego od 1988 roku[2]. Łączy on armatę ZU-23-2 z podwójną wyrzutnią pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu 9K32 Strzała-2M. Wprowadzono także celownik tachometryczny GP-1R, opracowany w WITU i produkowany przez łódzki Prexer[2]. Obsługa zmniejszyła się z 5 do 4 osób. Zestaw może zwalczać cele oddalające się w odległości do 2800 m, a zbliżające się w odległości do 4200 m, na wysokości od 50 do 2300 m[2].
W latach 90. opracowano nowszy celownik tachometryczny GP-03/WK, który wszedł na wyposażenie w 1994 roku, dla armaty ZU-23-2T Jodek[4]. Wersja tej armaty nie weszła jednak do produkcji[2]. Od 2002 roku do produkcji wszedł natomiast nowy zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2KG Jodek-G ze skuteczniejszymi pociskami Grom, elektrycznymi napędami naprowadzania i celownikiem kolimatorowym CKE-2 produkcji Prexera[2]. W 2007 roku zakłady Mesko wdrożyły do produkcji nową amunicję podkalibrową APDS-T i FAPDS-T własnego projektu[3]. Zasięg zwalczania celów wzrósł do 5500 m, a przedział wysokości wzrósł od 10 do 3500 m[2]. Wersją celownika kolimatorowego nie współpracującą z pociskami rakietowymi jest celownik CKE-1[4]. Za ich pomocą można zwalczać cele o prędkości do 500 m/s[4]. Wersją eksportową zestawu dla Indonezji, przystosowaną do współpracy z zewnętrznymi systemami kierowania ogniem, jest ZUR-23KG-I, z celownikiem CKE-2I[2][4]. Od 2005 roku na wyposażenie weszły celowniki kolimatorowe z noktowizorem pasywnym CKE-1N i CKE-2N, a od 2016 z termowizorem CKE-1T[4][5]. Celowniki te montowane są także na armatach nie przystosowanych do pocisków kierowanych, jak ZU-23-2K[4]. W 2007 roku zakończono prace nad bardziej zaawansowanym kolimatorowym celownikiem programowalnym CP-1 z dalmierzem laserowym i torem noktowizyjnym, opracowanym przez Prexer przy współpracy z WAT, który następnie wszedł na uzbrojenie Wojska Polskiego[4]. Propozycją ZM Tarnów, prezentowaną w 2004 roku, był system artyleryjski ZU-23-2E, w którym poszczególne armaty miały jedynie awaryjne celowniki pierścieniowe, natomiast były przystosowane do zdalnego kierowania ogniem przez system FC-1 z głowicą obserwacyjną[6]. Zestawy ZUR-23-2KG z celownikiem w wersji eksportowej CKE-2I używane są również przez Indonezję[5].
Opracowano następnie zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2SP Jodek z głowicą optoelektroniczną GOS-1, z kamerą termowizyjną, telewizyjną i dalmierzem laserowym, który wszedł w skład przeciwlotniczego systemu rakietowo-artyleryjskiego (PSR-A) Pilica, przeznaczonego do obrony baz lotniczych[7]. Używa on celownika programowalnego CP-1SP[4]. Wojsko Polskie zamówiło sześć baterii systemu Pilica, każda z sześcioma zestawami, wozem dowodzenia i stacją radiolokacyjną, dostarczane od 2020 roku[7]. Produkowany był także eksportowy wariant armaty ZU-23-2CP z prostym celownikiem pierścieniowym (rakursowym), dla krajów z klimatu tropikalnego suchego[8].
Chiny
[edytuj | edytuj kod]W Chińskiej Republice Ludowej produkowana jest kopia ZU-23-2 przekalibrowana na amunicję 25 mm jako armata Typ 87[9]. Istnieje również w wersji zestawu artyleryjsko-rakietowego, z dwoma przenośnymi wyrzutniami pocisków bliskiego zasięgu, montowana na samochodzie terenowym LSV[9].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Armata ZU-23-2 uznawana jest za najpopularniejszą armatę przeciwlotniczą na świecie[2]. Używana była przede wszystkim przez ZSRR i kraje Układu Warszawskiego, a także liczne kraje, którym ZSRR dostarczał uzbrojenie, zwłaszcza afrykańskie i azjatyckie.
Użytkownicy
[edytuj | edytuj kod]
Afganistan
Algieria - 100[10]
Armenia
Azerbejdżan
Bangladesz
Bośnia i Hercegowina - 30[10]
Burundi
Białoruś - 128
Kambodża
Chiny - Typ 85 i Typ 87
Republika Zielonego Przylądka - 12[10]
Kuba
Cypr
Dżibuti - 10[10]
Ekwador - Typ 80[11]
Egipt
Estonia
Etiopia - 10
Finlandia - 1,100
Gabon - 24
Grecja - 200
Gruzja - Około 200, 40 zamontowanych na MT-LB, niektóre są zamontowane na ciężarówkach ZIŁ-131 i okrętach wojennych.
Gwinea Bissau - 18[10]
Ghana - 5[10]
Indie - 800 zmodernizowanych
Indonezja - 4 ZUR-23-KG-I jako część systemu "Kobra" AD dla TNI-AU[12][13] + 18 Jako część systemu Giant Bow II AD dla TNI-AD[14][15]
Iran
Irak - Używa polskich i bułgarskich dział MT-LB- ISIS
Izrael[16] Zdobyte z arabskich armii podczas konfliktu arabsko-izraelskiego.
Węgry
Laos - 2
Łotwa - 3 ZU-23-2MR Wróbel II.
Liban - 100[10], głównie zamontowane na M113 APC do podparcia ognia na podłożu i obrony powietrznej.
Libia - 450, zdobytych przez Narodowa Armia Wyzwoleńcza i zamontowano je na furgonetkach.
Mauretania - 20[10]
Maroko - 90[10]
Mołdawia - 28[10], Niektóre zamontowane na BTR-D.
Mali
Mongolia
Mozambik - 150
Mjanma - 380 Typ 87
Namibia
Nikaragua - 20
Nigeria - 20
Pakistan - 5,200
Peru - 80[10]
Polska - 444 ZUR-23-2 + niektóre wersje morskie.
Rosja
Sahara Zachodnia - 50
Południowa Afryka - 36 "Zumlac" na opancerzonej ciężarówce SAMIL 100. Zdobyte w Angoli w latach osiemdziesiątych[17].
Somalia- Puntland[18]
Somaliland
Sri Lanka
Syria
Tanzania - 40[10]
Uganda - 5
Ukraina
Stany Zjednoczone - Tylko do testów
Wenezuela - 300 ZU-23ZOM 1-4
Wietnam
Jemen - 200
Zimbabwe - 5
Byli użytkownicy
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Wiktor Markowski. Orużyje bliżniego boja. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 8/2009, s. 15-18, sierpień 2009. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j „Dwudziestkitrójki” z Tarnowa, "Nowa Technika Wojskowa" nr 9/2010, s. 76–78
- ↑ a b c 23 mm amunicja podkalibrowa produkcji ZM Mesko S.A. „Nowa Technika Wojskowa”. 11/2007, s. 14, listopad 2007.
- ↑ a b c d e f g h Michał Nita: Celowniki przeciwlotnicze PREXER-a, "Nowa Technika Wojskowa" nr 9/2018, s. 39-44
- ↑ a b Paweł Dobrzyński. Celownik programowalny CP-1. Nowa jakość ZU-23-2. „Nowa Technika Wojskowa”. 3/2006, s. 18-20, marzec 2006.
- ↑ Andrzej Kiński. Nie tylko Kobuz. OBR SM i ZM Tarnów na MSPO. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2004, s. 34-35, październik 2004. Warszawa: Magnum-X.
- ↑ a b Andrzej Kiński. System PSR-A Pilica wchodzi do służby. „Wojsko i Technika”. Nr 1/2021. VII (64), s. 29-29, styczeń 2021. Warszawa. ISSN 2450-1301.
- ↑ Magdalena Wrona: Przeciwlotniczy zestaw artyleryjski ZU-23-2CP. Zakłady Mechaniczne Tarnów S.A., 01-10-2018. [dostęp 2021-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Tomasz Szulc. Tunguska po pekińsku. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2012, s. 32-33, czerwiec 2012.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Military Balance 2017
- ↑ China Defense Blog: Next Stop, Ecuador [online], china-defense.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Defense & Security Intelligence & Analysis: IHS Jane's | IHS [online], articles.janes.com [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Garuda Militer: ZUR-23-2KG [online], garudamiliter.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-14)].
- ↑ Garuda Militer: Giant Bow I
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-06)].
- ↑ Defense & Security Intelligence & Analysis: IHS Jane's | IHS [online], www.janes.com [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-14].
- ↑ GAROWEONLINE, Puntland clashes enter second day in Somalia: Who’s fighting whom?, Garowe Online, 17 marca 2016 [dostęp 2017-07-06].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 251–252. ISBN 83-86028-01-7.
- „Dwudziestkitrójki” z Tarnowa. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2010, s. 76–78, wrzesień 2010. Warszawa: Magnum-X.
- Michał Nita. Celowniki przeciwlotnicze PREXER-a. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2018, s. 39-44, wrzesień 2018. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.
| Armaty, armatohaubice i haubice | |
|---|---|
| Działa bezodrzutowe | |
| Armaty i zestawy przeciwlotnicze | |
| Moździerze |
