Żuchwa
Żuchwa (łac. mandibula) – jeden z elementów szczęk żuchwowców, potocznie nazywana szczęką dolną. U ryb chrzęstnoszkieletowych i dwudysznych jej głównym elementem jest chrząstka Meckela[1]. U wielu żuchwowców zbudowana z kilku kości parzystych (kość zębowa, kość kwadratowa, kość stawowa). U ssaków część kości wchodzących u innych kręgowców w skład żuchwy jest przekształcona w kosteczki słuchowe, przez co żuchwą jest wyłącznie para kości zębowych[2]. Lewa i prawa kość zębowa łączą się na przedzie spojeniem żuchwy (symphysis mandibulae). U większości ssaków jest to struktura budowana przez tkankę chrzęstną włóknistą, a obie kości zachowują pewną odrębność. U niektórych (świnie, naczelne) kości te zrastają się całkowicie w trakcie rozwoju osobnika[3].
Żuchwa człowieka
[edytuj | edytuj kod]U ludzi żuchwa jest kością nieparzystą, zrasta się z dwóch części (lewej i prawej) w okresie płodowym, a pozostałość spojenia żuchwy może mieć postać bruzdy lub wypukłości i przechodzi na dole w guzowatość bródkową[4][5].
Główną część żuchwy stanowi masywny trzon (corpus mandibulae; osadzone są na nim zęby), od którego do tyłu odchodzą symetrycznie gałęzie żuchwy (rami mandibulae, poj. ramus mandibulae) w miejscu określanym jako kąt żuchwy (angulus mandibulae); trzon z gałęzią tworzą kąt 90–140° (w zależności od wieku). Na górnej powierzchni trzonu jest część zębodołowa (pars alveolaris) – nazywana tak w odróżnieniu do wyrostka zębodołowego szczęki ze względu na inny sposób powstawania w rozwoju płodowym. Część zębodołowa żuchwy zawiera zębodoły, w których wklinowane są zęby. Wyczuwalne są na niej łęki zębodołowe (iuga alveolaria), odpowiadające zębodołom siekaczy i kła[5][4].
Na przedniej powierzchni trzonu żuchwy widoczne są guzy bródkowe (tuberculum mentale) oraz na wysokości pierwszych przedtrzonowców – dwa otwory bródkowe (foramen mentale), przez które z kanału żuchwy wychodzą nerwy bródkowe (odgałęzienia nerwu zębodołowego dolnego) i tętnice bródkowe (od tętnicy zębodołowej dolnej). Najbardziej wystająca część trzonu to guzowatość bródkowa (protuberantia mentale). Na wewnętrznej powierzchni trzonu są zagłębienia – dołki podjęzykowe (foramen sublingualis) dla ślinianek podjęzykowych i dołki dwubrzuścowe (fossa digastrica), miejsca przyczepu brzuśców przednich mięśni dwubrzuścowych[4].
Gałąź żuchwy rozdziela się u góry na dwa wyrostki: dziobiasty (processus coronoideus) z przodu i wyrostek kłykciowy (processus condylaris) z tyłu[6], przedzielone wcięciem żuchwy (incisura mandibulae). Wyrostki kłykciowe współtworzą z kośćmi skroniowymi stawy skroniowo-żuchwowe (articulatio temporomandibularis)[6].
Na bocznej części gałęzi żuchwy, blisko jej kąta, znajduje się guzowatość żwaczowa (tuberositas masseterica)[6], zwiększająca powierzchnię przyczepu mięśnia żwacza[5][4]. Na przyśrodkowej powierzchni gałęzi żuchwy jest otwór żuchwy (foramen mandibulae) ograniczony języczkiem, do którego wchodzi nerw zębodołowy dolny (gałąź nerwu żuchwowego (V3), od nerwu trójdzielnego (V))[4].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Meckela chrząstka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-01-16].
- ↑ Zofia Kielan-Jaworowska. W cieniu dinozaurów. „Świat Nauki”. 3 (187), s. 42-51, marzec 2007.
- ↑ Fraser A. Hale: Focus On: The Mandibular Symphysis. 2005. [dostęp 2017-01-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wyd. 11(7). T. 1: Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła. Mięśnie. Warszawa: PZWL, 1999.
- ↑ a b c Osteologia człowieka żywego. Warszawski Uniwersytet Medyczny, 17 listopada 2008.
- ↑ a b c praca zbiorowa: Mała Encyklopedia Medycyny. Wyd. 4. T. III P-Ż. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 1468.
