Agencja Afryka
Agencja Afryka (Ekspozytura Wywiadowcza Afryka Północna) – polska siatka szpiegowska działająca w czasie II wojny światowej na terenie północno-zachodniej Afryki utworzona przez majora polskiego wywiadu wojskowego Mieczysława Słowikowskiego. Pozyskane przez nią informacje posłużyły logistycznemu przygotowaniu brytyjsko-amerykańskiego desantu na Afrykę, znanego jako operacja Torch[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1941 roku, po sukcesach Afrika Korps w walkach w Libii i Egipcie, oficer Oddziału II Sztabu Generalnego WP Mieczysław Słowikowski „Rygor” otrzymał polecenie udania się do Algierii, będącej wówczas francuską kolonią administrowaną przez rząd Vichy, w celu zorganizowania siatki wywiadowczej. Przykrywka przedsiębiorcy fabryki Floc-Av produkującej płatki owsiane dała mu status społecznej elity i łatwy dostęp do informacji przepływających wśród ludzi zajmującej wysokie pozycje społeczne. Jako właściciel firmy przynoszącej ogromne zyski umożliwił sobie tym samym swobodne, niewzbudzające podejrzeń i umotywowane zawodowo podróże po inwigilowanym rejonie. Zapotrzebowanie na owsiankę było na tamtych terenach olbrzymie – potrzebowało jej wojsko, wędrowała nawet do francuskich obozów jenieckich w Rzeszy.
Do siatki Słowikowskiego o nazwie „Agencja Afryka”[2] zwerbowano 232 stałych agentów (według raportu jaki major Słowikowski zdał majorowi Pelabon 8 sierpnia 1944 roku w momencie administracyjnej likwidacji siatki). Do pomocy Słowikowski miał kilku polskich oficerów: porucznika Henryka Łubieńskiego (pseudonim Banuls), poruczników Tadeusza Jakiela (Doktor) i Stanisława Rombeyko (Mustafa) oraz majora Maksymiliana Ciężkiego (Maciej), kryptologa z polskiej ekipy Enigma, odpowiedzialnego za łączność radiową z Londynem. Ale niemal cała sieć wywiadowcza, jaką stworzył, składała się z Francuzów. Wśród ludzi Słowikowskiego byli między innymi: Robert Ragache, Michel Kokoczynski, Paul Schmitt, Marcel Dubois, Maxime de Roqueumore, a nawet komisarze miejscowej policji jak André Achiary. Poza pierwszymi rekrutami, większość członków nie była świadoma, że pracowała na rzecz polskiej agencji wywiadowczej[3].
Słowikowski przekazywał do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie dokładne opisy ruchów okrętów, portów, lotnisk, umocnień obronnych, specyfikacje okrętów i sił powietrznych, dane na temat obrony przeciwlotniczej, dostarczanych i eksploatowanych surowców, a także niemniej istotne informacje o morale żołnierzy oraz reakcjach i nastrojach ludności łącznie z danymi na temat ruchu oporu. Wywiad brytyjski był pierwszym klientem wywiadu polskiego i korzystał ze zbudowanych przez niego struktur. Po ataku na francuską flotę w algierskim porcie Mers el-Kebir, Brytyjczycy nie cieszyli się popularnością wśród Francuzów zamieszkujących Afrykę Północną i nie mieli własnych agentów w terenie.
Po przystąpieniu do wojny Stanów Zjednoczonych po ataku na Pearl Harbor, szef Referatu Zachód Wydziału Wywiadu Sztabu Naczelnego Wodza Jan Żychoń spotkał się z szefem tajnych operacji amerykańskich Williamem Donovanem w rezultacie czego agencja Afryka podjęła współpracę również z amerykańskim wywiadem. 15 lipca 1942 Słowikowski spotkał się z pułkownikiem Robertem Solborgiem w obecności Roberta Murphiego. Kolejne spotkania w ambasadzie Stanów Zjednoczonych przy udziale pułkownika William A. Eddy i innych oficerów amerykańskich, miały na celu przygotowanie operacji Torch.
Po operacji Ekspozytura Afryka nie miała już racji bytu i rychło została rozwiązana.
Po wojnie państwo francuskie uznało dokonania i wkład wojenny polsko-francuskiej siatki, a jej członkowie zostali uznani za kombatantów francuskiego ruchu oporu w ramach Francuskich Sił Zewnętrznych (Forces Française Combattante FFC) pod nazwaniem PSW-AFR Polska Sluzba Wywiadowcza Afryka.
Film
[edytuj | edytuj kod]- W 2010 roku powstał polsko-francuski film dokumentalny w reżyserii Małgorzaty Gago i Bolesława Sulika pt. Powrót do Casablanki, w którym rozważana jest hipoteza, iż Słowikowski to pierwowzór Czecha Laszlo, jednego z bohaterów słynnego filmu Casablanca[4][5][6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mieczysław Słowikowski, Codename Rygor: The Spy Behind the Allied Victory in North Africa, Dialogue 2010, ISBN 1-906447-08-X
- ↑ Mieczysław Rygor Słowikowski: W tajnej służbie. Poznań: Rebis, 2011. ISBN 978-83-7510-621-3.
- ↑ Jean Medrala, Les réseaux de renseignements franco-polonais: 1940-1944, Editions L'Harmattan, 2005, ISBN 2-7475-8157-8.
- ↑ Piotr Kościński, Polski szpieg jak bohater „Casablanki”, Rzeczpospolita 19-08-2010. [dostęp 2012-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].
- ↑ Marcin Koczan, Powrót do Casablanki [online], Gazeta.pl, 19 października 2010 [zarchiwizowane z adresu 2012-07-16].
- ↑ Powrót do Casablanki na Film webie
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mieczysław Słowikowski, W tajnej służbie. Mieczysław Z. Rygor Słowikowski, Poznań: Rebis, 2011, ISBN 978-83-7510-621-3, OCLC 751575071.
- In The Secret Service – The Lighting The Torch, Littlehampton Book Services Ltd 1988, ISBN 0-900075-40-6,
- Mieczysław Słowikowski, Codename Rygor: The Spy Behind the Allied Victory in North Africa, Dialogue 2010, ISBN 1-906447-08-X.
- Filip Gańczak, Pseudonim Rygor [online], Onet.pl, 21 lutego 2011 [dostęp 2011-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2011-02-25].
- Jean Medrala, Les réseaux de renseignements franco-polonais: 1940-1944, Editions L'Harmattan (1 mars 2005), ISBN 2-7475-8157-8.