Agora (film)

Agora
Ágora
Gatunek	dramat historyczny
Rok produkcji	2009
Data premiery	9 października 2009; 12 marca 2010 (Polska)
Kraj produkcji	Hiszpania
Język	angielski
Czas trwania	126 minut
Reżyseria	Alejandro Amenábar
Scenariusz	Alejandro Amenábar; Mateo Gil
Główne role	Rachel Weisz; Max Minghella
Muzyka	Dario Marianelli
Zdjęcia	Xavi Giménez
Scenografia	Guy Hendrix Dyas
Kostiumy	Gabriella Pescucci
Montaż	Nacho Ruiz Capillas
Produkcja	Álvaro Augustin; Fernando Bovaira
Dystrybucja	Focus Features; Telecinco Cinema
Budżet	70 mln $
	Strona internetowa

Agora (hiszp. Ágora) – hiszpański dramat historyczny z 2009 roku w reżyserii Alejandro Amenábara. W rolach głównych wystąpili Rachel Weisz i Max Minghella. Film zdobył siedem filmowych nagród Goya w 2010 roku, w tym za najlepszy scenariusz oryginalny.

Opis fabuły

Film opowiada historię Hypatii, greckiej filozofki i astronomki żyjącej w IV wieku w Aleksandrii, zagranej przez Weisz, oraz Dawosa (Max Minghella), zakochanego w niej niewolnika. Tłem dla filmu jest historia rodzącej się potęgi nowej religii – chrześcijaństwa. Hypatia poświęcona nauce stara się uratować od zapomnienia wiedzę starożytnego świata przed nową religią, podczas gdy Dawos musi dokonać wyboru pomiędzy miłością do Hypatii a szansą na wolność, którą mogłoby mu zapewnić przejście na chrześcijaństwo.

Obsada

Rachel Weisz jako Hypatia z Aleksandrii
Max Minghella jako Dawos (łac. Davus), jej niewolnik
Oscar Isaac jako prefekt Orestes
Sammy Samir jako biskup oraz święty Cyryl z Aleksandrii
Manuel Cauchi jako biskup Teofil z Aleksandrii, wuj Cyryla
Ashraf Barhom jako Ammoniusz, mnich parabolański
Michael Lonsdale jako Teon z Aleksandrii, ojciec Hypatii
Rupert Evans jako Synezjusz
Homayoun Ershadi jako stary niewolnik Aspazjusz^[2]

Produkcja

Zdjęcia kręcono na Malcie. Przy realizacji filmu pracowali liczni eksperci: z Uniwersytetu Autonomicznego w Madrycie – zajmujący się historią nauki prof. Javier Ordóñez Rodríguez oraz prof. Elisa M. Garrido González – ekspert w dziedzinie historii kobiet w starożytności, filolog klasyczny prof. Carlos García Gual z Uniwersytetu Complutense w Madrycie, dr Antonio Mampaso Recio z Instytutu Astrofizyki na Wyspach Kanaryjskich, a także Justin Pollard – znany brytyjski producent filmów historycznych.

Premiera

Obraz miał swoją premierę poza konkursem podczas Festiwalu w Cannes w maju 2009 roku^[3]^[4], a w Hiszpanii 9 października tego samego roku. W Polsce premiera filmu miała miejsce 12 marca 2010 roku^[5].

Odbiór

Kontrowersje

Hiszpańska organizacja katolicka Observatorio Antidifamación Religiosa uznała film za antychrześcijański; według reżysera Agory jego film jest krytyką wszelkiego fanatyzmu religijnego^[6]. Zarzuty o uprzedzenia wobec chrześcijaństwa miały być przeszkodą w znalezieniu dystrybutora dla filmu we Włoszech i w USA^[7]^[6], w obu tych państwach obraz został jednak zakupiony^[8]^[9].

Reżyser filmu odpiera zarzuty, mówiąc, że jego film nie jest atakiem na chrześcijaństwo, ale uniwersalnym obrazem ukazującym mechanizmy bezsensownej przemocy i fanatyzmu religijnego, mogących istnieć w wielu systemach religijnych^[10]^[11].

Zgodność z wiedzą historyczną

Profesor Maria Dzielska, autorka biografii Hypatii, w wywiadzie dla „Tygodnika Powszechnego” wskazała nieścisłość historyczną zawartą w filmie. Za czasów Hypatii Aleksandria była już miastem o bogatej kulturze chrześcijańskiej, a od 380 r. chrześcijaństwo było religią panującą w imperium rzymskim (zob. dekrety cesarzy Gracjana i Teodozjusza I). Był to najstarszy w dziejach chrześcijaństwa ośrodek teologiczny, starszy niż w Rzymie, Antiochii, Konstantynopolu. Tymczasem, zdaniem Dzielskiej, film pokazuje Aleksandrię jako miasto zdecydowanie pogańskie, a chrześcijaństwo jako twór ciemnoty, obłudników, którzy pozyskują biednych, dając im chleb, ale po to, by przy ich pomocy przejąć władzę.

Dyskusje chrystologiczne w tym Kościele lokalnym doprowadziły do zwołania pierwszego soboru powszechnego w Nicei w 325 r. Wszystko to dzieje się, kiedy Hypatii nie ma jeszcze na świecie. Tymczasem oglądając film mamy wrażenie, że chrześcijaństwo nagle i niespodziewanie wdziera się przemocą do tej perły kultury antycznej^[12].

Maria Dzielska pozytywnie natomiast oceniła stronę wizualną filmu, mówiąc, że reżyser: (...) pięknie oddał materialne i architektoniczne realia Aleksandrii w IV i na początku V wieku^[12].

Profesor Adam Łukaszewicz widzi Aleksandrię, założoną 7 kwietnia 331 p.n.e.^[13], przede wszystkim jako kulturalną stolicę świata hellenistycznego, będącą w czasach ukazywanych przez film, aktywnym ośrodkiem kultury i religii pogańskiej^[14]. Taki charakter tego miasta ukształtował się za panowania Ptolemeusza II^[15]^[16]. Musejon i Serapejon, liczące kilkaset lat ośrodki wiedzy i kultury pogańskiej, które rozsławiły Aleksandrię w całym świecie grecko-rzymskim, istniały jeszcze za życia Hypatii.

Problematyczne jest także, czy Biblioteka Aleksandryjska została spalona dopiero za życia Hypatii.

Przypisy

↑ Agora (2010) – Box Office Mojo
↑ Obsada. [dostęp 2010-02-20].
↑ Festival de Cannes: Agora. festival-cannes.com. [dostęp 2009-05-17].
↑ Fiona: Cannes 2009: Agora World Premiere – Reviews. filmofilia, 18 maja 2009.
↑ Agora – Release Dates
↑ ^a ^b Civil groups protest new anti-Christian film :: Catholic News Agency (CNA) [online], www.catholicnewsagency.com [dostęp 2017-11-21] (ang.).
↑ Il film che l'Italia non vedrà. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ Mikado distribuirà ‘Agorà’ in Italia. [dostęp 2010-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-22)]. (wł.).
↑ Alejandro Amenábar's Agora Finally Bought for US Distribution. [dostęp 2010-12-28]. (ang.).
↑ http://kultura.dziennik.pl/artykuly/113266,agora-antychrzescijanska-krucjata.html [data dostępu: 2010-12-29]
↑ Magdalena Kempna-Pieniążek: Formuły duchowości w kinie najnowszym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013, s. 156. ISBN 978-83-226-2129-5.
↑ ^a ^b Sympatia do Hypatii. Tomasz Ponikło rozmawia z prof. Marią Dzielską. [w:] Tygodnik Powszechny [on-line]. 2010-12-14. [dostęp 2010-12-29].
↑ Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006, s. 361 cytat: Tradycyjna data założenia Aleksandrii to 7 kwietnia 331 r. p.n.e., choć podawane są i inne daty.
↑ Władysław Dziewulski, Zwycięstwo chrześcijaństwa w świecie starożytnym, Prace Opolskiego TPN, Wrocław 1969, s. 127-129 cytat: Aleksandria pozostała dość silnym ośrodkiem pogaństwa i po zburzeniu Serapejonu... Pozostali wierni pogaństwu profesorowie i studenci uczelni Aleksandryjskiej – Musejonu. Z niej wychodzili misjonarze pogańscy, którzy starali się powstrzymać proces cofania się dawnej religii... Mamy z kolei sporo informacji z życia uczelni aleksandryjskiej w ostatniej ćwierci V wieku. Większość profesorów i studentów wyznawała poganizm i odprawiała obrzędy pogańskie... L. Hertling szacuje liczbę chrześcijan egipskich w IV wieku na 1 milion, całą zaś ludność kraju – na 6 milionów.
↑ Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006, s. 375 cytat: Wiele napisano ... o Aleksandrii, w tym o roli Aleksandrii jako kulturalnej stolicy świata hellenistycznego. Taki charakter tego miasta wyraźnie ukształtował się już za panowania Ptolemeusza II.
↑ Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006, s. 378 cytat: Aleksandria odegrała niepowtarzalną rolę w dziejach kultury, nie tylko Egiptu grecko-rzymskiego, ale całej ludzkości. Istniejące tam Musejon i Biblioteka Aleksandryjska były pierwszymi zakrojonymi na wielką skalę instytucjami naukowymi, de facto niezwiązanymi z religią.

Linki zewnętrzne

Agora w bazie IMDb (ang.)
Agora w bazie Filmweb
Strona oficjalna. agorathemovie.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-30)].

[1] Agora (2010) – Box Office Mojo

[agora-2] Obsada. [dostęp 2010-02-20].

[festival-cannes.com-3] Festival de Cannes: Agora. festival-cannes.com. [dostęp 2009-05-17].

[4] Fiona: Cannes 2009: Agora World Premiere – Reviews. filmofilia, 18 maja 2009.

[5] Agora – Release Dates

[catholicnews-6] Civil groups protest new anti-Christian film :: Catholic News Agency (CNA) [online], www.catholicnewsagency.com [dostęp 2017-11-21] (ang.).

[7] Il film che l'Italia non vedrà. [zarchiwizowane z tego adresu].

[8] Mikado distribuirà ‘Agorà’ in Italia. [dostęp 2010-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-22)]. (wł.).

[9] Alejandro Amenábar's Agora Finally Bought for US Distribution. [dostęp 2010-12-28]. (ang.).

[10] ttp://kultura.dziennik.pl/artykuly/113266,agora-antychrzescijanska-krucjata.html [data dostępu: 2010-12-29]

[FDKN-11] Magdalena Kempna-Pieniążek: Formuły duchowości w kinie najnowszym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013, s. 156. ISBN 978-83-226-2129-5.

[dzielska_tp-12] Sympatia do Hypatii. Tomasz Ponikło rozmawia z prof. Marią Dzielską. [w:] Tygodnik Powszechny [on-line]. 2010-12-14. [dostęp 2010-12-29].

[13] Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006, s. 361 cytat: Tradycyjna data założenia Aleksandrii to 7 kwietnia 331 r. p.n.e., choć podawane są i inne daty.

[14] Władysław Dziewulski, Zwycięstwo chrześcijaństwa w świecie starożytnym, Prace Opolskiego TPN, Wrocław 1969, s. 127-129 cytat: Aleksandria pozostała dość silnym ośrodkiem pogaństwa i po zburzeniu Serapejonu... Pozostali wierni pogaństwu profesorowie i studenci uczelni Aleksandryjskiej – Musejonu. Z niej wychodzili misjonarze pogańscy, którzy starali się powstrzymać proces cofania się dawnej religii... Mamy z kolei sporo informacji z życia uczelni aleksandryjskiej w ostatniej ćwierci V wieku. Większość profesorów i studentów wyznawała poganizm i odprawiała obrzędy pogańskie... L. Hertling szacuje liczbę chrześcijan egipskich w IV wieku na 1 milion, całą zaś ludność kraju – na 6 milionów.

[15] Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006, s. 375 cytat: Wiele napisano ... o Aleksandrii, w tym o roli Aleksandrii jako kulturalnej stolicy świata hellenistycznego. Taki charakter tego miasta wyraźnie ukształtował się już za panowania Ptolemeusza II.

[16] Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, KiW, Warszawa 2006, s. 378 cytat: Aleksandria odegrała niepowtarzalną rolę w dziejach kultury, nie tylko Egiptu grecko-rzymskiego, ale całej ludzkości. Istniejące tam Musejon i Biblioteka Aleksandryjska były pierwszymi zakrojonymi na wielką skalę instytucjami naukowymi, de facto niezwiązanymi z religią.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

1990-99	Teza (1996) Otwórz oczy (1997)
2000-09	Inni (2001) W stronę morza (2004) Agora (2009)
2010-19	Regression (2015) Póki trwa wojna (2019)
2020-29	La Fortuna (2021, serial)