Arbogóralek drzewny
| Dendrohyrax arboreus | |||||
| (A. Smith, 1827)[1] | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
arbogóralek drzewny | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
|
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Arbogóralek drzewny[16], góralek drzewny[17] (Dendrohyrax arboreus) – gatunek ssaka z rodziny góralkowatych (Procaviidae).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1827 roku szkocki zoolog Andrew Smith, nadając mu nazwę Hyrax arboreus[1]. Miejsce typowe to lasy Przylądka Dobrej Nadziei, Prowincja Przylądkowa Zachodnia, Południowa Afryka[1][18][19].
Granice taksonomiczne podgatunków są słabo zdefiniowane i wymagają dalszych badań[20]. Rozpoznano siedem podgatunków[21][20]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
| Podgatunek | Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe | Holotyp |
|---|---|---|---|---|
| D. a. adolfifriederici | Procavia (Dendrohyrax) adolfi-friederici | Brauer, 1913 | Las Bugoie, na północ od jeziora Kiwu, Demokratyczna Republika Konga[22]. | Okaz typowy pochodzi prawdopodobnie ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie[10]. |
| D. a. bettoni | Procavia bettoni | O. Thomas & Schwann, 1904 | Rogoro, 4 mi (6 km) na wschód od Kikuyu, w pobliżu Nairobi, Kenia[23][24]. | Młodociany samiec (sygnatura BMNH 1900.1.3.5) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 24 czerwca 1899 roku przez Charlesa Bettona[25]. |
| D. a. braueri | Dendrohyrax arboreus braueri | Hahn, 1933 | „Elisabethville” (obecnie Lubumbashi) (11°24′S 27°18′E/-11,400000 27,300000), Demokratyczna Republika Konga[26]. | Płaska skóra, czaszka i niekompletny szkielet pozaczaszkowy dorosłego samca (sygnatura RMCA 4888) ze zbiorów Królewskiego Muzeum Afryki Środkowej; okaz zebrany w marcu 1919 roku[26]. |
| D. a. crawshayi | Procavia (Dendrohyrax) crawshayi | O. Thomas, 1900 | Zachodnie zbocze góry Kenia, na wysokości 10 000 ft (3048 m), Kenia[23]. | Samiec (sygnatura BMNH 1900.4.1.41) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 7 września 1899 roku[4][27]. |
| D. a. ruwenzorii | Procavia (Dendrohyrax) ruwenzorii | O. Neumann, 1902 | Wschodnie Ruwenzori, na wysokości 11 000 ft (3353 m)–15 000 ft (4572 m), Uganda[23][24]. | Samica (sygnatura BMNH 1901.8.9.43) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany we wrześniu 1899 roku przez Harry’ego Johnstona[6][28]. |
| D. a. stuhlmanni | Procavia stuhlmanni | Matschie, 1892 | Bukoba, Jezioro Wiktorii, Tanzania[23]. | Trzy okazy (dwa samce i samica) zebrane przez Mehmeda Emina Paszę w grudniu 1890 roku i styczniu 1891 roku[2]. |
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Dendrohyrax: gr. δενδρον dendron ‘drzewo’; rodzaj Hyrax Hermann, 1783 (góralek)[29].
- arboreus: łac. arboreus ‘nadrzewny, z drzewa’, od arbor, arboris ‘drzewo’[30].
- adolfifriederici: Adolf Friedrich Albrecht Heinrich Herzog zu Mecklenburg (1873–1969), niemiecki przyrodnik, kolekcjoner, odkrywca w tropikalnej Afryce w latach 1907–1911, gubernator Togolandu w latach 1912–1914[31].
- bettoni: Charles Steuart Betton (1869–1937), angielski inżynier, kolekcjoner[7].
- braueri: prof. dr August Bernhard Brauer (1863–1917), niemiecki zoolog, którego głównymi obszarami zainteresowań były herpetologia i ichtiologia[32].
- crawshayi: kpt. Richard Crawshay (1862–1958), brytyjski oficer, łowca na grubego zwierza w Nyasalandzie w 1895 roku, kolekcjoner z Ziemi Ognistej z 1904 roku[33][34].
- ruwenzorii: góry Ruwenzori, Demokratyczna Republika Konga/Uganda[35].
- stuhlmanni: dr Franz Ludwig Stuhlmann (1863–1928), niemiecki przyrodnik, kolekcjoner z Afryki Wschodniej w latach 1886–1900[36][37].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Arbogóralek drzewny występuje w zależności od podgatunku[20]:
- D. arboreus arboreus – Południowa Afryka (Prowincja Przylądkowa Wschodnia i KwaZulu-Natal).
- D. arboreus adolfifriederici – wschodnia Demokratyczna Republika Konga, południowo-zachodnia Uganda, Rwanda i Burundi.
- D. arboreus bettoni – Kenia.
- D. arboreus braueri – północno-wschodnia Angola, południowa Demokratyczna Republika Konga i Zambia.
- D. arboreus crawshayi – środkowa Kenia.
- D. arboreus ruwenzorii – północno-wschodnia Demokratyczna Republika Konga (Ruwenzori).
- D. arboreus stuhlmanni – południowo-zachodnia Kenia, Tanzania, południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Malawi i Mozambik.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 32–60 cm; masa ciała 1,7–4,5 kg[21][38]. Sierść brązowa dłuższa niż u innych góralków, białawy w okolicach gruczołu grzbietowego. Budową ciała przypomina inne góralkowate.
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Arbogóralek drzewny żyje w lasach na drzewach, do wysokości nawet 4500 m n.p.m., zazwyczaj samotnie. Pod wieczór i wczesnym rankiem wydaje serię głośnych krzyków. Bardzo źle porusza się po ziemi, jest jednak doskonałym wspinaczem. Ciąża trwa 7 miesięcy. Zwykle rodzi się jedno lub dwa młode w miocie.
W odróżnieniu od góralka skalnego góralek drzewny żeruje w nocy, dzień przesypia w koronach drzew. Żywi się liśćmi, pędami i pąkami, czasem też owadami.
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d A. Smith. Descriptions of two Quadrupeds inhabiting the South of Africa, about the Cape of Good Hope. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15, s. 468, 1827. (ang.).
- ↑ a b P. Matschie. Über einige afrikanische Säugethiere. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1892, s. 110, 1892. (niem.).
- ↑ P. Matschie: Die Säugthiere Deutsch-Ost-Afrikas. Berlin: Dietrich Reimer, 1895, s. 90 {przypis). (niem.).
- ↑ a b O. Thomas. List of Mammals obtained by Mr. H. J. Mackinder during his recent Expedition to Mount Kenya, British East Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1900, s. 178, 1900. (ang.).
- ↑ O. Thomas. A new Dassie from North Nyasaland. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 6, s. 387, 1900. (ang.).
- ↑ a b O.R. Neumann. Exhibition of, and remarks upon, specimens of Mammals obtained during his recent journeys in North-east Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1902 (2), s. 143, 1902. (ang.).
- ↑ a b O. Thomas & H. Schwann. [Account of a third collection of mammals made by Mr. C. H B Grant for Mr. C. D Rudd’s exploration of South Africa]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 6, s. 23, 1904. (ang.).
- ↑ G. Dolmann. New and interesting Mammals from East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 8, s. 131, 1911. (ang.).
- ↑ Brauer 1913 ↓, s. 130.
- ↑ a b Brauer 1913 ↓, s. 132.
- ↑ Brauer 1913 ↓, s. 134.
- ↑ A.J.E. Lönnberg. Mammals collected by H.K. H. Prince Vilhelm’s Expedition to British East Africa 1914. „Arkiv för zoologi”. 10 (12), s. 26, 1916.
- ↑ A.J.E. Lönnberg & N.C.G.F. Gyldenstolpe. Vertebrata. 2. Preliminary diagnoses of seven new mammals. „Arkiv för zoologi”. 17B (9), s. 4, 1925.
- ↑ H. Hahn. Dendrohyrax arboreus braueri subsp. nov.. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 8, s. 278, 1933. (niem.).
- ↑ a b T. Butynski, H. Hoeck, Y.A. de Jong, Dendrohyrax arboreus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-08] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 22-23. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 96, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Dendrohyrax arboreus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-08].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Dendrohyrax arboreus (A. Smith, 1827). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 116. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b H. Hoeck: Family Procaviidae (Hyraxes). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 47. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ Allen 1939 ↓, s. 442.
- ↑ a b c d Allen 1939 ↓, s. 443.
- ↑ a b R.E. Moreau, G.H.E. Hopkins & R.W. Hayman. The type-localities of some African mammals. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 115 (3–4), s. 387–447, 1946. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1946.tb00101.x. (ang.).
- ↑ 1900.1.3.5. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
- ↑ a b W. Wendelen, Mammalia, type specimens. Royal Museum for Central Africa, Tervuren [online], s. 3 [dostęp 2023-08-22] (ang.).
- ↑ 1900.2.1.41. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
- ↑ 1901.8.9.43. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 221, 1904. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, arboreus [dostęp 2023-08-22].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, adolfifriederici [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 55.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, crawshayi [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 89–90.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, ruwenzorii [dostęp 2023-08-22].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, stuhlmanni [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 398.
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 76. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- A. Brauer. Weitere neue Procavia – Arten aus dem Kgl. Zoologischen Museum in Berlin. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1913, s. 125–141, 1913. (niem.).
- G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 1–763, 1939. (ang.).
- Williams, A. & P. Myers: Dendrohyrax arboreus. (on-line), Animal Diversity Web, 2004. [dostęp 2008-05-04]. (ang.).
- B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 1–567. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).