August Dickmann
.png)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
robotnik[3] |
August Dickmann (ur. 7 stycznia 1910 w Dinslaken, zm. 15 września 1939 w Sachsenhausen) – Świadek Jehowy z Niemiec, pierwszy więzień rozstrzelany za odmowę pełnienia służby wojskowej podczas II wojny światowej. Jeden z około 250 niemieckich Świadków Jehowy straconych z tego powodu w latach 1939–1945.
Okoliczności wykonania wyroku
[edytuj | edytuj kod]August Dickmann ze Świadkami Jehowy, nazywanymi w Niemczech Internationale Bibelforscher-Vereinigung (Międzynarodowe Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego), związał się w 1933 roku, wkrótce po wydaniu zakazu działalności tego ruchu w Niemczech. Został aresztowany przez Gestapo w październiku 1936 roku i skazany sądownie[4]. Po odbyciu kary w październiku 1937 roku trafił do obozu w Sachsenhausen[5]. 3 września 1939 roku dostał powołanie do wojska, a gdy odmówił podpisania dokumentu, został umieszczony w izolatce. Wówczas komendant obozu Hermann Baranowski zwrócił się do Reichsführera Heinricha Himmlera, dowódcy SS i policji, o zgodę na wykonanie publicznej, pokazowej egzekucji Dickmanna w obecności pozostałych przebywających w Sachsenhausen Świadków Jehowy. Miało to złamać ich opór wobec odbywania służby wojskowej. Egzekucję wykonano 15 września 1939 roku o godzinie 18:00 w obecności wszystkich więźniów obozu, w tym około 400 Świadków Jehowy i brata ofiary Heinricha Dickmanna[6][7][8].
August Dickmann został rozstrzelany na podstawie tajnego rozporządzenia wydanego na początku II wojny światowej, które zezwalało na wykonywanie wyroków śmierci bez procesu sądowego. Była to jedyna egzekucja przeprowadzona na placu apelowym, kolejne naziści przeprowadzali w specjalnie przygotowanych wykopach[9]. Plutonem egzekucyjnym dowodził Rudolf Höß, późniejszy komendant obozu zagłady Auschwitz-Birkenau[10]. Cel propagandowy nie odniósł oczekiwanego skutku – Świadkowie Jehowy, wierni przyjętym przez siebie religijnym zasadom, zarówno na wolności, jak i w obozach koncentracyjnych nie podejmowali służby wojskowej.
16 września 1939 roku o egzekucji Dickmanna poinformowało niemieckie radio, a następnego dnia informację o niej opublikowała prasa w Niemczech, a po niej prasa zagraniczna. Dwa dni po wyroku, dziennik The New York Times relacjonował z Niemiec: „August Dickmann, 29 lat, (...) został zastrzelony tutaj przez pluton egzekucyjny”. Gazeta odnotowała ponadto, że Dickmann został skazany za odmowę służby wojskowej „ze względów religijnych”. August Dickmann był pierwszym Niemcem rozstrzelanym podczas II wojny światowej za to, że kierując się głosem sumienia odmówił służby wojskowej[11][12][13][14][9].
Po zakończeniu II wojny światowej Rudolf Höß, uczestnik wielu egzekucji świadków Jehowy, tak je opisał: „Tak wyobrażałem sobie pierwszych chrześcijańskich męczenników oczekujących na arenie na rozszarpanie ich przez dzikie zwierzęta. Szli oni na śmierć z jasnym obliczem, skierowanymi ku górze oczyma, złożonymi do modlitwy i podniesionymi rękoma. Wszyscy, którzy oglądali tę śmierć, byli wzruszeni, poruszony był nawet pluton egzekucyjny”[15].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]18 września 1999 roku Brandenburska Fundacja Miejsc Pamięci upamiętniła ponad 890 Świadków Jehowy więzionych w Sachsenhausen tablicą pamiątkową, która została umieszczona na zewnętrznej ścianie dawnego obozu koncentracyjnego. Dodatkowo, odsłonięto kamień pamiątkowy upamiętniający śmierć Augusta Dickmanna. Na znajdującej się na kamieniu tablicy znalazły się słowa: Ku Pamięci Augusta Dickmanna (ur. w 1910 r.), będącego Świadkiem Jehowy, zastrzelonego przez SS podczas publicznej egzekucji dn. 15 września 1939 r. z powodu odmowy służby wojskowej[16][17].
16 września 2014 roku, dla upamiętnienia 75. rocznicy egzekucji Augusta Dickmanna, na placu apelowym, w miejscu gdzie znajduje się poświęcony jego pamięci kamień pamiątkowy, Brandenburska Fundacja Miejsc Pamięci urządziła specjalną uroczystość. Główną jej częścią był wykład pt.: „Rozstrzelanie Augusta Dickmanna jako symboliczne wydarzenie w historii Świadków Jehowy w Trzeciej Rzeszy” dr. Detlefa Garbe, dyrektora Miejsca Pamięci obozu koncentracyjnego Neuengamme. Przedstawiono również wspomnienia i relacje byłych więźniów obozu. Ze strony świadków Jehowy przedstawicielem był Walter Köbe, członek Biura oddziału Świadków Jehowy w Niemczech[18][19][20][21].
15 września 2024 roku w Miejscu Pamięci Obozu Koncentracyjnego w Sachsenhausen uroczyście otwarto trzymiesięczną wystawę „Nie poddawać się pomimo prześladowań”. 33-panelowa wystawa przedstawia historię prześladowań Świadków Jehowy w czasach reżimu nazistowskiego. Otwarcie wystawy zbiegło się z 85. rocznicą zastrzelenia tam Augusta Dickmanna[22].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- prześladowania Świadków Jehowy w III Rzeszy
- Fioletowe trójkąty
- fioletowy trójkąt
- Emmy Zehden
- Leopold Engleitner
- Helene Gotthold
- Sophie Stippel
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ 15. September 2004 - Vor 65 Jahren: Der erste Kriegsdienstverweigerer des Zweiten Weltkrieges wird erschossen: Ein Zeuge Jehovas leistet keinen Fahneneid [online], wdr.de, 15 września 2004 (niem.).
- ↑ Gedenken an NS-Kriegsdienstverweigerer _ Erstes Opfer aus Dinslaken [online], WELT, 16 września 2014 [dostęp 2018-07-28] (niem.).
- ↑ NS-Opfer aus Dinslaken [online], stolpersteine-dinslaken.de [dostęp 2014-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-25] (niem.).
- ↑ „Imię Jehowy jest mocną wieżą”, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Towarzystwo Strażnica, grudzień 1973, s. 16-21.
- ↑ Detlef Garbe, Between Resistance and Martyrdom. Jehovah's Witnesses in the Third Reich, Madison: The University of Wisconsin Press, 2008, s. 411 (ang.).
- ↑ James N. Pellechia, The Cost of Spiritual Resistance: Jehovah's Witnesses during the Nazi Era, „Confront! Resistance in Nazi Germany”, New York: John J. Michalczyk, Peter Lang Publishing, 2005, s. 33 (ang.).
- ↑ Peter Brock, Against the draft: essays on conscientious objection from the Radical Transformation to the Second World War, Toronto: University of Toronto Press, 2006, s. 430 (ang.).
- ↑ Michel Reynaud and Sylvie Graffard, Jehovah's Witnesses and the Nazis. Persecution, Deportation, and Murder, 1933-1945, New York: Cooper Square Press, 2001, s. 100-103 (ang.).
- ↑ a b Bis heute kaum bekannt: So starb der erste NS-Kriegsverweigerer [online], focus.de, 31 sierpnia 2014 [dostęp 2017-08-15] (niem.).
- ↑ Antje Zeiger, Jehovah's Witnesses in Sachsenhausen Concentration Camp, [w:] Persecution and Resistance of Jehovah’s Witnesses During the Nazi Regime 1933-1945, Bremen: Hans Hesse, Edition Temmen, 2001, s. 80 (ang.).
- ↑ GERMANS EXECUTE OBJECTOR TO WAR - First Conscientious Resister Was Member of Jehovah's Witnesses' Sect SABOTEUR ALSO IS KILLED French Jail and Fine a Man and a Woman Critical of Nation's Role in War, „The New York Times”, 17 września 1939, s. 39 (ang.).
- ↑ Erster Wehrdienstverweigerer 1939 erschossen: August Dickmann [online], Übrigens - Radio Miejskie Göttingen, 12 stycznia 2011 (niem.).
- ↑ Der Geburtstag von August Dickmann, des ersten Kriegsdienstverweigerers im Zweiten Weltkrieg [online], 7 stycznia 2010 (niem.).
- ↑ 15 września 1939 roku zginął August Dickmann [online], historykon, 15 września 2023.
- ↑ Joanna Lubecka, Kat, który kochał dzieci, „Pamięć.pl”, IPN, 2015, s. 34.
- ↑ Watchtower, Oddał życie za wierność pewnej zasadzie, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Towarzystwo Strażnica, 1 maja 2000, s. 32, ISSN 1234-1150.
- ↑ Als erster Kriegsdienstverweigerer wurde August Dickmann vor 75 Jahren von den Nazis hingerichtet [online], focus.de, 15 września 2014 (niem.).
- ↑ Uroczystość upamiętniająca Świadka Jehowy zamordowanego przez nazistów w Sachsenhausen [online], jw.org, 12 września 2014 [dostęp 2014-09-23].
- ↑ Gedenkveranstaltung: 75. Jahrestag der Erschießung von August Dickmann [online], oranienburg.de [dostęp 2014-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-15] (niem.).
- ↑ Gedenken an Erschießung von erstem NS-Kriegsdienstverweigerer [online], berlin.de [dostęp 2014-09-16] (niem.).
- ↑ oletowe trójkąty — „Zapomniane ofiary” reżimu nazistowskiego [online], jw.org [dostęp 2024-05-01].
- ↑ Gedenkveranstaltung Sachsenhausen [online], jehovaszeugen.de, 15 września 2024 (niem.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Fragment filmu Niezłomni w obliczu prześladowań. Świadkowie Jehowy a hitleryzm [online], jw.org, 12 września 2014 (pol.).
- Zdjęcie płyty upamiętniającej śmierć A. Dickmanna w Sachsenhausen
- GERMANS EXECUTE OBJECTOR TO WAR - First Conscientious Resister Was Member of Jehovah's Witnesses' Sect SABOTEUR ALSO IS KILLED French Jail and Fine a Man and a Woman Critical of Nation's Role in War, „The New York Times”, 17 września 1939, s. 39 (ang.).
- Sachsenhausen Memorial (2005) Zeugen Jehovas Jehovah's Witnesses in the catalogue [online] (niem.). – wybór cytatów z pracy Mord und Massenmord im Konzentrationslager Sachsenhausen 1936-1945., dotyczących śmierci Augusta Dickmanna w Sachsenhausen
- Johannes Steyer, Jehovah's Witnesses in Germany [online], Center for Holocaust & Genocide Studies, University of Minnesota (ang.).
- Johannes Wrobel, Die öffentliche Hinrichtung des Zeugen Jehovas August Dickmann am 15. September 1939 im KZ Sachsenhausen [online], 18 września 1999 (niem.).
- “… mit Himmlers Auto unterwegs” [online], Übrigens - Radio Miejskie Göttingen, 8 czerwca 2013 (niem.).
- Erinnerung an den ersten deutschen Kriegsdienstverweigerer [online], standhaft.org [dostęp 2007-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-09] (niem.). – za dziennikiem Berliner Morgenpost z 19 września 1999
- Vor 75 Jahren: Erster Kriegsdienstverweigerer im NS-Regime hingerichtet [online], Übrigens - Radio Miejskie Göttingen, 8 września 2014 (niem.).
