Augusto Righi
 Fotografia eksponowana w Muzeum Fizyki w Bolonii | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Augusto Righi (ur. 27 sierpnia 1850 w Bolonii, zm. 8 czerwca 1920 tamże) – włoski fizyk, jeden z pionierów badań fal elektromagnetycznych i nad fizyką ciała stałego, związany z Uniwersytetem Bolońskim, wyróżniony w roku 1905 przez Royal Society – jako jeden z pierwszych – przyznaniem Hughes Medal[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Bolonii, gdzie ukończył studia na Uniwersytecie Bolońskim, uzyskując w roku 1872 stopień BS inżynierii lądowej. W następnych latach pracował jako[2][1]:
- wykładowca fizyki w Istituto Tecnico di Bologna (1873–1880),
- profesor fizyki na Uniwersytecie w Palermo (Università degli Studi di Palermo, 1880–1885),
- profesor fizyki na Uniwersytecie w Padwie (1885–1889),
- profesor fizyki na Uniwersytecie Bolońskim (1889–1920).
Jednym z jego uczniów na Uniwersytecie w Bolonii był Guglielmo Marconi – młody pasjonat elektryczności i elektromagnetyzmu. Gdy Marconi nie zdał wstępnych egzaminów na uniwersytet, szanowany już wówczas prof. Augusto Righi umożliwił mu wysłuchanie swoich wykładów, korzystanie z uniwersyteckiej biblioteki i udział w badaniach laboratoryjnych (lata 1892–1895)[3][1][4].
Badania naukowe i wynalazki
[edytuj | edytuj kod]W ramach pracy dyplomowej, wykonywanej w Bolonii, Augusto Righi wybudował maszynę elektrostatyczną (elettrometro ad induzione di Righi), która bywa uznawana za przodka akceleratora Van de Graaffa. W następnych latach podejmował badania w wielu obszarach fizyki[2].
W roku 1878 przedstawił na Wystawie Światowej w Paryżu swoją modyfikację telefonu Alexandra G. Bella, którego prototyp został przedstawiony do opatentowania w roku 1876[a][5]. Righi w istotnym stopniu zmodyfikował konstrukcję głośnika, jednak urządzenie nie odniosło spodziewanego sukcesu komercyjnego[2].
Kierunek badań naukowych, uznawanych za najbardziej doniosłe, Augusto Righi wybrał pod wpływem fascynacji pracami Heinricha Hertza, który w latach 1886–1888 doświadczalnie potwierdził istnienie fal elektromagnetycznych (wskazując możliwości ich wytwarzania i odbierania) oraz słuszność równań Maxwella, opisujących właściwości i oddziaływanie pola elektrycznego i magnetycznego[2][1]. Korzystając ze zmodyfikowanego przez siebie oscylatora Hertza A. Righi wykonał eksperymenty potwierdzające elektromagnetyczny charakter światła oraz umożliwiające pierwsze obserwacje efektów fotoelektrycznych – zauważył, że płyta naświetlana wiązką promieniowania ultrafioletowego jest naładowana dodatnio, a więc promieniowanie ogranicza emisję elektronów z powierzchni metalu[2][b].
.jpg)
Istotnym wkładem, jaki wniósł A. Righi w poznanie istoty promieniowania elektromagnetycznego, było rozszerzenie zakresu badań wykonanych przez Hertza (przedwcześnie zmarłego w roku 1894) za pomocą promieniowania o długości fali nieco poniżej jednego metra. Righi skonstruował urządzenia umożliwiające badania z zastosowaniem promieniowania o długości fali poniżej 2,5 cm, co utorowało drogę do badań w dziedzinie mikrofal (zob. widmo fal elektromagnetycznych). Nowy rodzaj oscylatora umożliwił badania podstawowe – obserwacje właściwości fal elektromagnetycznych (odbicie, załamanie, interferencja, dyfrakcja, polaryzacja). Wyniki badań A. Righi opublikował w książce Ottica delle oscillazioni elettriche (1897). Opisał również sposoby otrzymywania fal o różnej długości i określonym zasięgu (przypuszcza się, że ograniczenie badań do zasięgu 25 metrów było związane z długością korytarza w laboratorium[2]). W roku 1900 rozpoczął również badania promieniowania X[4]. W roku 1903 napisał pierwszą pracę na temat telegrafu bezprzewodowego[4].
Oscylator, który skonstruował A. Righi, został wykorzystany komercyjnie w nadajnikach radiowych przez Marconiego[2][1][4].
Augusto Righi należał do grupy założycieli naukowego stowarzyszenia Società Italiana di Fisica (SIF), które utworzono w roku 1897. Był jego wiceprezesem w latach 1899–1900 i prezesem przez kolejne dwa lata[2].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Tłumaczono i wznawiano wydania książek[6]:
- Die Optik der elektrischen Schwingungen Experimental-Untersuchungen uber elektromagnetische Analoga zu den wichtigsten Erscheinungen der Optik (1898)[7],
- Modern Theory of Physical Phenomena, Radio-Activity, Ions, Electrons (1904)[1][8].
Wyróżnienia i upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Augusto Righi był kilkakrotnie nominowany do Nagród Nobla w dziedzinie fizyki, jednak jej nie otrzymał. Jego istotny wkład w rozwój tej nauki trzykrotnie wspominali inni laureaci, w czasie uroczystości wręczania nagród za[2]:
- 1902 – badania nad wpływem magnetyzmu na zjawisko promieniowania (Hendrik Lorentz i Pieter Zeeman),
- 1905 – prace dotyczące promieni katodowych (Philipp Lenard),
- 1909 – wkład w rozwój telegrafii bezprzewodowej (Karl Ferdinand Braun i Guglielmo Marconi).
W biogramie zamieszczonym w Notable Names Database wymieniono[1]:
- Hughes Medal (1905),
- Matteucci Medal (1882),
- członkostwo rady miasta Modena, Emilia-Romania,
- nazwanie Asteroidy (16766) Righi.
Wśród innych dowodów pamięci znajduje się m.in.:
- nazwanie Via Augusto Righi jednej z ulic w Bolonii[9],
- nadanie jego imienia Instytutowi Fizyki na Uniwersytecie Bolońskim[2],
- wydanie znaczka pocztowego Augusto Righi, physicist z okazji 100-lecia urodzin[10].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ A.G. Bell otrzymał patent w okolicznościach budzących poważne kontrowersje (zob. przypis „Aleksander Graham Bell kontra Elisha-Gray”).
- ↑ W roku 1897 Joseph John Thomson opisał promieniowanie katodowe jako strumień cząstek o określonym ładunku ujemnym i masie. Nazwę elektron wprowadził George Johnstone Stoney w roku 1891 (zob. też Hendrik Lorentz, Joseph John Thomson, Pieter Zeeman, William Crookes).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Augusto Righi. [w:] NNDB [on-line]. [dostęp 2014-03-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Augusto Righi (Silvio Bergia), s.1. [w:] Strona internetowa Università di Bologna [on-line]. www.scienzagiovane.unibo.it. [dostęp 2014-03-15]. (wł.)., s.2, s.3
- ↑ Augusto Righi. Fondazione Guglielmo Marconi. [dostęp 2014-03-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Scientists born on August 27th > Augusto Righi. [w:] Today In Science History [on-line]. todayinsci.com. [dostęp 2014-03-15]. (ang.).
- ↑ Aleksander Graham Bell kontra Elisha Gray [online], CBA [dostęp 2014-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-23].
- ↑ Search Results: Righi, Augusto, 1850-1920. [w:] AbeBooks [on-line]. www.abebooks.com. [dostęp 2014-03-16].
- ↑ Righi Augusto: Die Optik der elektrischen Schwingungen Experimental-Untersuchungen uber elektromagnetische Analoga zu den wichtigsten Erscheinungen der Optik. [w:] Ebook [on-line]. [dostęp 2014-03-16]. (niem.).
- ↑ Righi Augusto 1850-1920: Modern Theory of Physical Phenomena, Radio-Activity, Ions, Electrons. [w:] Reprodukcja tekstu klasycznego, ISBN 1-314-14433-2, 9781314144338 [on-line]. Hard Press, 2013. [dostęp 2014-03-16]. (ang.).
- ↑ Via Augusto Righi, Bolonia. [w:] OpenStreetMap [on-line]. [dostęp 2014-03-16].
- ↑ Augusto Righi, physicist in an italian stamp. Dijitalimaj. [dostęp 2014-03-16]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Augusto Righi – Guglielmo Marconi, [w:] Archiwum: teksty, korespondencja, fotografie [online], Comitato Guglielmo Marconi International [dostęp 2014-03-16] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-21] (wł.).
- Istituto Tecnico Industriale Statale „Augusto Righi”, [w:] Strona internetowa Instytutu [online] [dostęp 2015-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08] (wł.).
- Marcel H. De Canck, Radio Waves and Sounding the Ionosphere [online], www.antennex.com [dostęp 2014-03-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
