Brama Górna w Olsztynie

Brama Górna, Wysoka Brama
	nr rej. 436 (O/55) z 17.09.1957
Państwo	Polska
Miejscowość	Olsztyn
Adres	Staromiejska 16
Typ budynku	brama
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	XIV wiek
Ważniejsze przebudowy	XV wiek, 1788, 1858, 1898, 2003
	Położenie na mapie Polski Brama Górna, Wysoka Brama
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Brama Górna, Wysoka Brama
	Położenie na mapie Olsztyna Brama Górna, Wysoka Brama
	53°46′38″N 20°28′41″E/53,777222 20,478056
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brama Górna zwana Wysoką Bramą (niem. Obertor, Hochtor) – XIV-wieczna brama miejska w Olsztynie usytuowana w północno-wschodniej części zespołu staromiejskiego, na osi wylotu głównego traktu komunikacyjnego. Jest jedyną bramą pozostałą z trzech, które znajdowały się w murach obronnych otaczających miasto. W okolicy znajduje się przystanek autobusowy i tramwajowy. Ten przystanek obsługują takie linie jak 1 i 5^[1].

Architektura

Brama miała formę barbakanu, jest budowlą czterokondygnacyjną, z pięterkiem tworzącym rodzaj piątej kondygnacji w strefie szczytu; dach dwuspadowy; szczyty schodkowe; od strony wschodniej, niższa, również czterokondygnacyjna przybudówka kryta odrębnym dachem dwuspadowym prostopadłym do kalenicy bryły głównej.

Historia

Górna Brama powstała po wytyczeniu północnych granic miasta w drugim akcie lokacyjnym z 4 maja 1378. Odbudowa Bramy Górnej w obecnej formie i miejscu, podobnie jak modernizacja reszty murów obronnych, nastąpiła najprawdopodobniej pod koniec XV wieku^[2], gdy miasto otrząsało się po zniszczeniach z czasów wojny trzynastoletniej (1454-1466) i wojny popiej (1478). W 1788 roku Wysoką Bramę wyremontowano i zaadaptowano na zbrojownię szwadronu dragonów, w 1858 roku przebudowano na więzienie, a w 1898 przekazano miejskiemu komisariatowi policji. Dokonywano w niej wielu przeróbek (m.in. nadano odmienny kształt otworom okiennym i szczytowi budowli, przebito przejście dla pieszych). W 1863 przetrzymywano tu Wojciecha Kętrzyńskiego, obwinionego o przemyt broni dla powstania styczniowego. W 2003 roku brama została odrestaurowana. W jej blendzie pojawił się wizerunek Matki Bożej Królowej Pokoju, podarowany Olsztynowi przez Jana Pawła II. Dzieło zostało wykonane techniką szklanej mozaiki w jednej z rzymskich pracowni. Mury Wysokiej Bramy goszczą również spiżową głowę Jana Pawła II, poświęconą w I rocznicę śmierci papieża. W roku 2012 prace archeologiczne odsłoniły pierwotne kamienne fundamenty bramy z XIV wieku, tuż na północ od jej obecnego położenia (dziś Pl. Jedności Słowiańskiej). Podczas wykopalisk odkryto ok. 40 monet z XIV i XV wieku oraz około 120 kul armatnich^[3].

Fundamenty pierwszej Bramy Górnej^[4]
Wysoka Brama, lata 30. XX w.

Zobacz też

Przypisy

↑ https://zdzit.olsztyn.eu/wp-content/uploads/2023/12/Schemat_dziennych_linii_miejskich_20240101-scaled.jpg
↑ Andrzej Rzempołuch Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004, s. 16–17.
↑ Olsztyn24.com: Archeologiczna sensacja pod Wysoką Bramą.
↑ Odsłonięte przez archeologów.

Bibliografia

Andrzej Rzempołuch, Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004
Hugo Bonk, Historia Olsztyna 1353-1772, wyd. Pruthenia, Olsztyn 2016

[1] ttps://zdzit.olsztyn.eu/wp-content/uploads/2023/12/Schemat_dziennych_linii_miejskich_20240101-scaled.jpg

[2] Andrzej Rzempołuch Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004, s. 16–17.

[3] Olsztyn24.com: Archeologiczna sensacja pod Wysoką Bramą.

[4] Odsłonięte przez archeologów.

[1]

[2]

[3]

[4]