Brochwicz (herb szlachecki)

Brochwicz (Jeleń, zawołanie Opole) – herb szlachecki.

Herb Brochwicz i jego odmiany

Opis herbu

W polu srebrnym jeleń czerwony z nogami w górę wspięty, z koroną złotą na szyi. W klejnocie nad hełmem pawie pióra

W licznych odmianach herbu Brochwicz występuje również tło złote lub czerwone. Barwa wspiętego jelenia jest najczęściej czerwona, czasem czarna lub srebrna. Znane są również przedstawienia siedzącego jelenia lub połujelenia.

Najstarsze przedstawienia

Najstarszy wizerunek herbu pojawia się na pieczęci Sobiesława z roku 1268, a kolejny jest poświadczony pieczęcią Michała z Sośnicy z roku 1282^[1] Na pieczęci Sobiesława Przebimiłowica (Przybysławica) przedstawiony został jeleń z belką między rogami^[2]. Pieczęć Michała Mironowica przedstawia jelenia z rogiem o pięciu wyrostkach^[3].

Najstarszym barwnym zabytkiem heraldycznym poświadczającym wygląd herbu Brochwicz jest "Kodeks lubiński" ("Legenda o św. Jadwidze") z roku 1353. Herb został wyobrażony na miniaturach przedstawiających rycerzy śląskich biorących udział w bitwie pod Legnicą^[4]. Przedstawia on czarnego jelenia z uniesioną głową, zwróconego w prawą stronę, na srebrnym tle^[5].

Historia

Zdaniem Tomasza Jurka, zarówno sam herb Brochwicz (Jeleń), jak i jego nazwa mogły się ukształtować już w XII wieku. Badacz ten część herbów śląskich ukazanych na miniaturach w "Kodeksie lubińskim", w tym herb Brochwicz, przypisuje rodzinom o starej metryce oraz polskim pochodzeniu i polskich koneksjach^[6]. Według Józefa Szymańskiego przedstawiony na miniaturach "Kodeksu lubińskiego" herb Brochwicz posiada odniesienia do form znanych w polskiej heraldyce, jednak jego wygląd oddaje sytuację heraldyczną, jaka panowała na Śląsku w połowie XIV wieku. Jest to więc forma ukształtowana pod silnym wpływem obcym^[7].

Pierwsze wzmianki o herbie pochodzą z okresu krzyżackiego, a konkretne informacje z roku 1544. Nazwa Brochwicz pochodzi prawdopodobnie od słowa „paroháč” (rogacz), przekształconego na „broháč”, a następnie spolonizowanego do postaci „Brochwicz”. Pochodzenie herbu nie musi być jednak czeskie, gdyż średniowieczna polszczyzna była zbliżona do czeskiego (np. zamiast słowa „niech” używano czeskiego słowa „ať”).

Herbowni

Rodziny używające herbu

Arendt, Bach, Bijakowski(Brochwicz II), Bornowski, Brochowicki, Brochwicz, Broszkowski^[8], Brygiewicz, Bryszkowski, Bryczkowski, Bujakowski, Burgrafski, Dobrocieski, Donimirski, Dubaniewski, Falęcki, Foltyński, Gockowski, Goiszewski, Goszczewski, Grabania, Gustkowski, Hendrykowski, Hotork, Idzik, Kącki, Korczyc, Korczycki,Korszun, Kleman, Lewiński, Mokrzański, Ogrodowicz^[9], Olszowski^[10], Oreski, Orzelski, Ossowski, Palbicki, Palęcki, Pałęcki, Parasiewicz, Połomski, Podkański, Potkański, Pruszkowski, Raduchowski, Rogoyski, Ruszczykowski, Słoński, Sobek, Sobiewolski, Starorypiński, Stocki, Subotowicz, Sulejowski (Sulejewski), Szalowski, Szczucki, Szmakowski, Szrobarczyk(Brochwicz II), Szydłowski, Szymaniecki, Trawnicki, Trembecki, Wiktor, Witowski, Wojakowski, Worakowski, Wronikowski, Wroński, Zakrzewski, Zawrocki, Żelewski (Brochwicz III), Zieliński, Zuchta, Żeromski, Żuromski, Żaromiński, Żeromiński.

Znani herbowni

Ta sekcja od 2012-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Tadeusz Wiktor (1859-1922) – generał porucznik Wojska Polskiego
Walther von Brauchitsch – oficer Wehrmachtu.
Janusz Brochwicz-Lewiński (1920-2017) – żołnierz AK batalionu "Parasol".
Bronisław Brochwicz-Rogoyski (1861-1921) – architekt, m.in. projektant warszawskiej PAST-y.
Stanisław Broszkowski (1777-1827) – major Wojska Polskiego, oficer Legii Nadwiślańskiej.
Wanda Broszkowska-Piklikiewicz (1926-2019) – powstaniec warszawski, łączniczka, sanitariuszka, żołnierz AK.
Stanisław Sobek z Sulejowa (zm. 1569) – podskarbi wielki koronny.
Wojciech Raduchowski-Brochwicz (1960- ) – polski prawnik
Barbara Połomska (1934-2021) – polska aktorka
Bolesław Palędzki (1898-1941) – śląski działacz niepodległościowy, powstaniec wielkopolski i śląski, redaktor "Polonii" i bliski przyjaciel Korfantego. Zamordowany przez hitlerowców niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz. Autor tekstu pieśni Powstańców śląskich: "Do bytomskich strzelców wojska zaciągają".

Miejscowości

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Herb Brochwicz z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
Herby szlacheckie. Herb Brochwicz, Brochwicz III i herbowni. (pol.)

Przypisy

↑ Brochwicz w Leksykonie genealogicznym (Dynamiczny Herbarz Rodzin Polskich pod redakcją Marcina Niewaldy) [dostęp 2012-01-08].
↑ Marek Cetwiński: Rycerstwo śląskie do końca XII w. : biogramy i rodowody. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, 1982, s. 180. ISBN 83-04-01118-2.. Ilustracja w: Paul Pfotenhauer: Die Schlesischen Siegel von 1250 bis 1300 beziehentlich 1327. Breslau: Josef Max & Komp., 1879, s. 12, tabl. I, nr 7
↑ Marek Cetwiński: Rycerstwo śląskie do końca XII w. : biogramy i rodowody. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, 1982, s. 146. ISBN 83-04-01118-2.
↑ Jerzy Łojek: Średniowieczne herby polskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 23. ISBN 83-03-01080-8. Józef Szymański: Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 13-14. ISBN 83-01-09797-3.
↑ Jerzy Łojek: Średniowieczne herby polskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 23-24, ilustr.. ISBN 83-03-01080-8.
↑ Tomasz Jurek: Herby rycerstwa śląskiego na miniaturach "Kodeksu o św. Jadwidze" z 1353 roku. T. 3: Genealogia. Studia i Materiały Historyczne. Poznań-Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 1993, s. 9-36. ISSN 1231-7837.
↑ Józef Szymański: Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 13-14. ISBN 83-01-09797-3.
↑ Por. Strona rodziny Broszkowskich
↑ Por. zdjęcie grobu Antoniego Brochwicz-Ogrodowicza
↑ Np. Jan Olszowski, por. Wiktor Wittyg: Nieznana szlachta polska i jej herby. Kraków: 1908.

[1] Brochwicz w Leksykonie genealogicznym (Dynamiczny Herbarz Rodzin Polskich pod redakcją Marcina Niewaldy) [dostęp 2012-01-08].

[2] Marek Cetwiński: Rycerstwo śląskie do końca XII w. : biogramy i rodowody. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, 1982, s. 180. ISBN 83-04-01118-2.. Ilustracja w: Paul Pfotenhauer: Die Schlesischen Siegel von 1250 bis 1300 beziehentlich 1327. Breslau: Josef Max & Komp., 1879, s. 12, tabl. I, nr 7

[3] Marek Cetwiński: Rycerstwo śląskie do końca XII w. : biogramy i rodowody. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, 1982, s. 146. ISBN 83-04-01118-2.

[4] Jerzy Łojek: Średniowieczne herby polskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 23. ISBN 83-03-01080-8. Józef Szymański: Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 13-14. ISBN 83-01-09797-3.

[5] Jerzy Łojek: Średniowieczne herby polskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 23-24, ilustr.. ISBN 83-03-01080-8.

[6] Tomasz Jurek: Herby rycerstwa śląskiego na miniaturach "Kodeksu o św. Jadwidze" z 1353 roku. T. 3: Genealogia. Studia i Materiały Historyczne. Poznań-Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 1993, s. 9-36. ISSN 1231-7837.

[7] Józef Szymański: Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 13-14. ISBN 83-01-09797-3.

[8] Por. Strona rodziny Broszkowskich

[9] Por. zdjęcie grobu Antoniego Brochwicz-Ogrodowicza

[10] Np. Jan Olszowski, por. Wiktor Wittyg: Nieznana szlachta polska i jej herby. Kraków: 1908.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Odmiany	Brochwicz II Brochwicz III Brochwicz IV Donimirski (Brochwicz III odm.) Gockowski Graban (Borna IV) Kącki Kleman Kluczewski Lewiński (Brochwicz III odmienny) Przyjeski Rogojski Sobiwolski
Odmiany niepewne	Grabowski VI Kiedrowski III Odrowski Pobłocki Pobłocki II Pomyski Wąglikowski Zakrzewski Żelewski (Brochwicz III odm.) Żelewski II Żelewski III Żelewski IV Żeromski (Brochwicz IV odm.)

Herby	szlachecki mieszczański chłopski własny państwowy miejski korporacji fantazyjne mówiący
Elementy herbu	tarcza herbowa godło (figury heraldyczne, mobilia herbowe) klejnot herbowy zawój (tortillon) korona heraldyczna korona rangowa hełm heraldyczny labry ostrew płaszcz heraldyczny trzymacze heraldyczne podpory heraldyczne postument heraldyczny order herbowy dewiza herbowa zawołanie
Oznaki godności	świeckie kościelne
Inne	herbarz rola herbowa herold blazonowanie szrafowanie tynktura krzyż heraldyczny totem kamon
Działy heraldyki	heraldyka francuska (heraldyka napoleońska) heraldyka polska (heraldyka kaszubska) heraldyka brytyjska (heraldyka angielska, heraldyka szkocka) heraldyka kościelna heraldyka szachowa heraldyka fantazyjna