Chomiczak pręgowany
| Cricetulus barabensis[1] | |||||
| (Pallas, 1773) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
chomiczak pręgowany | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
|
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14] | |||||
 | |||||
Chomiczak pręgowany[15] (Cricetulus barabensis) – gatunek ssaka z podrodziny chomików (Cricetinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Chomiczak pręgowany występuje w środkowo-wschodniej Azji zamieszkując w zależności od podgatunku[16]:
- C. barabensis barabensis – północno-wschodni Kazachstan, południowa Rosja i północna Mongolia.
- C. barabensis ferrugineus – południowo-zachodnia Rosja (obwód amurski) i prawdopodobnie północno-wschodnia Chińska Republika Ludowa oraz skrajny północno-zachodni i północno-wschodni Półwysep Koreański.
- C. barabensis griseus – środkowa i wschodnia Chińska Republika Ludowa.
- C. barabensis pseudogriseus – wschodnia Mongolia, południowo-wschodnia Rosja i północno-wschodnia Chińska Republika Ludowa.
- C. barabensis xinganensis – południowo-zachodnia Rosja i północno-wschodnia Chińska Republika Ludowa.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1773 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas, nadając mu nazwę Mus barabensis[2]. Holotyp pochodził ze wsi Kasmalinskij Bor, przy brzegu rzeki Ob, w zachodniej Syberii, w Rosji[17].
C. barabensis zaliczany do grupy gatunkowej barabensis[16]. W 1867 roku H. Milne-Edwards opisał gatunek C. griseus, który później uznano za podgatunek chomiczaka pręgowanego, a następnie ponownie za odrębny gatunek[17]. Jego status pozostaje niepewny[17][18], ale współcześnie C. griseus jest najczęściej uznawany za młodszy synonim lub podgatunek C. barabensis[1][17][16]. Nastąpiło spore zamieszanie dotyczące taksonomii tego gatunku oraz nazw griseus i pseudogriseus; wszystkie trzy taksony mają różne kariotypy (griseus 2n = 22, pseudogriseus 2n = 24 i barabensis 2n = 20), ale wszystkie formy mogą się z powodzeniem krzyżować[16]. Rozpoznano aż sześć podgatunków, ale badania przeprowadzone w 2019 roku w oparciu dane genetyczne rozróżniły pięć odrębnych form[19]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków[16].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Cricetulus: rodzaj Cricetus Leske, 1779 (chomik); łac. przyrostek zdrabniający -ulus[20].
- barabensis: Nizina Barabińska, zachodnia Syberia, Rosja[21].
- ferrugineus: łac. ferrugineus „rdzawy”, od ferrugo, ferruginis „rdza”, od ferrum „żelazo”[21].
- griseus: nowołac. griseum, griseus lub grisius „szary”[21].
- pseudogriseus: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”[21]; epitet gatunkowy Cricetulus griseus Milne-Edwards, 1867.
- xinganensis: prefektura Xing’an, Heilongjiang, Chińska Republika Ludowa.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 72–124 mm, długość ogona 15–33 mm, długość ucha 14–18 mm, długość tylnej stopy 13–19 mm; masa ciała 20–60 g[22]. Jest to mały chomik. Futro grzbietu jest jasno szarobrązowe, ze słabo zaznaczoną czarną podłużną pręgą wzdłuż kręgosłupa. Spód ciała jest szary, włosy mają białe końcówki. Uszy są czarniawe z białym brzegiem[18].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Chomiczak pręgowany buduje nieskomplikowane nory z dwoma–trzema wejściami[14][18]. Wejścia mają 2–3 cm średnicy[18]. Mają one do metra długości, głębokość 10–50 cm i 4–5 odgałęzień, zakończonych komorami magazynowymi lub z gniazdem z trawy. W norze mieszka typowo 4–5 osobników, maksymalnie do 8. Gryzonie są najbardziej aktywne w pierwszej połowie nocy, kiedy poszukują ziaren i strąków; pokarm jest magazynowany w norach. Zimą zapadają w sen zimowy, z którego budzą się w lutym lub marcu. Szczyt sezonu rozrodczego przypada na marzec i kwiecień, i ponownie jesienią. Chomiczak pręgowany może przystępować do rozrodu 2–5 razy w roku. W miocie rodzi się od 1 do 10 młodych (typowo 6–7)[14][18]. Żyje na suchych terenach, od lasostepów przez stepy po półpustynie. Potrafi zaadaptować się do terenów przekształconych przez człowieka, często występuje na polach uprawnych, a czasem w budynkach[14].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Chomiczak pręgowany ma duży zasięg i liczebność populacji. Może być zagrożony utratą środowiska, związaną z wypasem trzody przez ludzi i pożarami, zarówno naturalnymi, jak i wznieconymi przez człowieka. Te czynniki nie są jednak uznawane za duże zagrożenia dla gatunku. Około 9% obszaru występowania w Mongolii obejmują tereny chronione. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje go za gatunek najmniejszej troski[14].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Cricetulus barabensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 704. (łac.).
- ↑ P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 74 (= 86), 273. (łac.).
- ↑ A. Milne-Edwards. Observations sur quelques mammifères du nord de la Chine. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Cinquième Série. 7, s. 376, 1867. (fr.).
- ↑ A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Paris: G. Masson, 1868–1874, s. 136. (fr.).
- ↑ O. Thomas. On a new and interesting annectant genus of Muridae, with remarks on the relations of the Old- and New-World members of the family. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1888, s. 134 (przypis), 1888. (ang.).
- ↑ O. Thomas. A collection of mammals from northern and central Mantchuria. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 4, s. 503, 1909. (ang.).
- ↑ T. Mori. On four new small mammals from Manchuria. „Annotationes zoologicae japonenses / Nihon dōbutsugaku ihō”. 12, s. 419, 1930. (ang.).
- ↑ Iskhakova 1974 ↓, s. 241.
- ↑ Iskhakova 1974 ↓, s. 242.
- ↑ V.N. Orlov & E.N. Iskhakova. Taxonomy of the Superspecies Cricetulus barabensis (Rodentia, Cricetidae). „Зоологический журнал”. 54 (4), s. 597–604, 1975. (ros. • ang.).
- ↑ А.И. Аргиропуло: Млекопитающие. Определитель грызунов. W: Б.С. Виноградов & А.И. Аргиропуло: Фауна СССР. Cz. 29. Moskwa: 1941, s. 170. (ros.).
- ↑ F. Wang. Subspecific allocation of the black stripe hamsters (Cricetulus barabensis) in China, with description of a new subspecies. „Acta Zootaxonomica Sinica”. 5 (3), s. 316, 1980. (chiń. • ang.).
- ↑ a b c d e N. Batsaikhan i inni, Cricetulus barabensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 239. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 342. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cricetulus barabensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-16].
- ↑ a b c d e Cricetidae. W: A Guide to the Mammals of China. Andrew T. Smith, Yan Xie, Robert S. Hoffmann, Darrin Lunde, John MacKinnon, Don E. Wilson, W. Chris Wozencraft (red.). Princeton University Press, 2010, s. 242. ISBN 978-1-4008-3411-2.
- ↑ N. Poplavskaya, A. Bannikova, K. Neumann, M. Pavlenko, I. Kartavtseva, Y. Bazhenov, P. Bogomolov, A. Abramov, A. Surov & V. Lebedev. Phylogeographic structure in the chromosomally polymorphic rodent Cricetulus barabensis sensu lato (Mammalia, Cricetidae). „Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 57 (3), s. 679–694, 2019. DOI: 10.1111/jzs.12251. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 203, 1904. (ang.).
- ↑ a b c d The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 284. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- E.N. Iskhakova: Taxonomy of the group Cricetulus barabensis (Rodentia) according to the karyological data. W: First International Theriological Congress. Cz. 1. Moskwa: Nauka, s. 241–242. (ang.).