Chrostkowo (gmina)

Chrostkowo
	gmina wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	lipnowski
TERC	4008032
Wójt	Mariusz Lorenc (2014)
Powierzchnia	74,08 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 2921
• gęstość	39,4 os./km²
Nr kierunkowy	54
Tablice rejestracyjne	CLI
	Adres urzędu:87-602 Chrostkowo
Szczegółowy podział administracyjny
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Chrostkowo
	Położenie na mapie Polski Chrostkowo
	52°57′N 19°15′E/52,950000 19,250000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Chrostkowo – gmina wiejska w Polsce w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie lipnowskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa włocławskiego.

Siedziba gminy to Chrostkowo.

Według danych z 31 grudnia 2013^[2] gminę zamieszkiwało 2990 osób.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[3] gmina Chrostkowo ma obszar 74,08 km², w tym:

użytki rolne: 81%
użytki leśne: 9%

Gmina stanowi 7,29% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2013^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	2990	100	1462	48,9	1528	51,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	40,3		19,7		20,6

Piramida wieku mieszkańców gminy Chrostkowo w 2014 roku^[1].

Historia

Przez teren gminy przechodzi tak zwany „Trakt Napoleoński” łączący Chrostkowo z ziemią płocką. W roku 1865 na terenie gminy toczyły się liczne walki powstańcze z zaborcą carskim. Największa z nich odbyła się w miejscowości Nietrzeba, gdzie obecnie znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie i czczący pamięć 12 poległych młodych powstańców^[4]. Lata okupacji hitlerowskiej i martyrologii upamiętniają zbiorcze mogiły na cmentarzu parafialnym.

W herbie Chrostkowa znajduje się brzoza – symbol obfitej zieleni, która od wieków porasta okolicę i dała nazwę miejscowości. Chrustowo i Chrustków to nazwy wymieniane w zapisach historycznych. Snop zboża nawiązuje do typowo rolniczego charakteru gminy.

Historia administracyjna

Gmina Chrostkowo powstała w 1867 roku w powiecie rypińskim w guberni płockiej. W okresie międzywojennym gmina Chrostkowo należała do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego^[5]. Siedzibą gminy Sokołowo było Zbójno^[6].

Podczas II wojny światowej gminę włączono do nowej Rzeszy, nazwano Horstfeld i zmieniono jej granice, włączając do niej gromady Głęboczek, Kawno, Obory, Podolina, Sikorek, Sikórz i Stalmierz ze zniesionej gminy Sokołowo^[7]^[8]^[9].

Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji, uchylono wszelki zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (art. 11)^[10]. Jednak zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie^[8]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, m.in. podkreślając szczególnie, że „gromady Obory, Podolina i Kawno należą do gminy wiejskiej Sokołowo a nie do gminy wiejskiej Chrostkowo"^[11]. Tak więc przedwojenna gmina Sokołowo funkcjonowała de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta. Na przykład, GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej zalicza gromady Kawno, Obory, Podolina, Sikórz i Stalmierz do gminy Chrostkowo (a nie do gminu Sokołowo)^[12]^[13]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa^[14]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad^[15].

Gminę Chrostkowo reaktywowano ponownie 1 stycznia 1973 (w powiecie rypińskim), w związku z kolejną reformą administracyjną^[16]. Do powiatu lipnowskiego gmina należy dopiero od 1999 roku.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Na terenie gminy znaleźć można kilka zabytków: zespoły parkowo – dworskie, drewniane budownictwo ludowe przełomu XIX i XX wieku oraz obiekty inżynierii wodnej wybudowane dla potrzeb okolicznej ludności – drewniany młyn wodny w osadzie Nietrzeba z 1850 roku, a także: w Nowej Wsi – spichlerz podworski, murowany z II połowy XIX wieku, w Głęboczku – spichlerz murowany z 1900 roku, w Janiszewie – kaplica murowana z I połowy XIX wieku, wiatrak paltrak drewniany z 1885 roku. Niewątpliwą atrakcją dla przejezdnych i najważniejszym dla mieszkańców jest najstarszy obiekt gminy – kościół drewniany pod wezwaniem świętej Barbary z ok. 1694 roku wraz z dzwonnicą i kostnicą parafialną, murowaną plebanią z lat 1920–1925 oraz cmentarzem rzymskokatolickim z I połowy XIX wieku.

Tereny gminy stanowią największe zgrupowanie unikatowych form polodowcowych zwanych drumlinami. Cechą charakterystyczną gminy jest kompleks zwany strefą „pagórków chrostkowskich”, których wzniesienia sięgają 50 metrów, a nawet wartość tę przekraczają. Ten atrakcyjny krajobrazowo obszar objęty jest ochroną jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy Morena chrostowska.

Sołectwa

Adamowo, Chojno, Chrostkowo, Chrostkowo Nowe, Głęboczek, Gołuchowo, Janiszewo, Kawno, Ksawery, Lubianki, Majdany, Makówiec, Nowa Wieś, Sikórz, Stalmierz, Wildno.

Sąsiednie gminy

Brzuze, Kikół, Lipno, Rogowo, Skępe, Zbójno

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Chrostkowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. (stan w dniu 31 XII). GUS. [dostęp 2014-10-05]. (pol.).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Mirosław Krajewski, Organizatorzy i uczestnicy powstania styczniowego na Ziemi Dobrzyńskiej, http://www.krajewskimiroslaw.pl/_media/style/verbum/images/Uczestnicy%20walk%201861-1864.pdf[dostęp:2019-05-13]
↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Amtsbezirk Horstfeld
↑ ^a ^b Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8
↑ Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Gromadę Sikorek zniesiono formalnie 1 lipca 1952 (Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 9, poz. 194)
↑ Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63)
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).

Bibliografia

Krajewski M., Dobrzyński słownik biograficzny, Włocławek 2002.
Krajewski M., Nowy słownik biograficzny Ziemi Dobrzyńskiej, t. 1-2, Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, Rypin 2014.
Krajewski M., Mietz M., Zabytki Ziemi Dobrzyńskiej. Przewodnik biograficzny, Włocławek 1996.
Rudziński R., Sikorowski A., Ziemia Chrostkowska. Materiały do monografii, Chrostkowo 2006.
Sikorowski A., Gmina Chrostkowo w latach 1948-2003. Materiały do dziejów Ziemi Chrostkowskiej, Chrostkowo 2004.
Sikorowski A., Chrostkowo i okolice, Chrostkowo 2003.
Wożniak B., Chrostkowo i okolice, Rypin 1998.

[populacja2016-1] Gmina Chrostkowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[autonazwa2-2] Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. (stan w dniu 31 XII). GUS. [dostęp 2014-10-05]. (pol.).

[autonazwa1-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[4] Mirosław Krajewski, Organizatorzy i uczestnicy powstania styczniowego na Ziemi Dobrzyńskiej, http://www.krajewskimiroslaw.pl/_media/style/verbum/images/Uczestnicy%20walk%201861-1864.pdf[dostęp:2019-05-13]

[5] Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240

[gus-6] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[horstfeld-7] Amtsbezirk Horstfeld

[srokowski-8] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[9] Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.

[anulowanie-10] Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8

[ogloszenie-11] Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208

[wykaz-12] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[13] Gromadę Sikorek zniesiono formalnie 1 lipca 1952 (Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 9, poz. 194)

[gromady-14] Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63)

[15] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[16] Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).

[a-17] de facto 1941

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[A]

Wsie	Adamowo Chojno Chrostkowo Chrostkowo Nowe Głęboczek Gołuchowo Janiszewo Kawno Ksawery Lubianki Majdany Makówiec Nowa Wieś Sikórz Stalmierz Wildno
Integralne części wsi	Bruziek Chrostkowski Młyn Gątkowizna Grabina Halenkowo Krępa Łosiaki Makowiska Marmana Nietrzeba Parcele Majdańskie Podjabłonie Podnietrzeba Sarnówek Sikorki Stalmierek Węglewo Wysokie Pole

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–38) woj. pomorskie (II RP) (1938–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta	Dobrzyń nad Drwęcą (do 1870 i 1919–51^[A] →) Rypin
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Brzuze (od 1973) Chrostkowo (do 1954) Czermin (do 1942) Dobrzyń nad Drwęcą (1870–1919) Dzierzno (do 1940) Gójsk (do 1924 →) Okalewo (do 1954) Osiek Płonne (do 1940) Pręczki (do 1940 i 1944–54) Radomin (1940–54) Radziki Duże (1941–54) Rogowo Rypin (1940–1944 i od 1973) Sadłowo (1942–54) Skrwilno Sokołowo (do 1940) Starorypin (do 1940) Strzygi (1944–54) Szczutowo (do 1954) Świedziebnia (od 1940) Wąpielsk (do 1940 i od 1973) Zbójno (1940–54) Żałe (do 1954)
Gromady (1954–72)	Brzuze (1972) Chrapoń (1954–55 →) Chrostkowo (1954–55 →) Czarnia Duża (1954–55 →) Czumsk Duży (1954–71) Długie (1954–61) Dulsk (1954–55 →) Głowińsk (1954–59) Janowo (1954–61) Jasiony (1954–55 →) Kobrzyniec Stary (1954–61) Kretki Małe (1954–59) Mleczówka (1954–55 →) Okalewo (1954–71) Osiek (1954–72) Ostrowite (1954–71) Pręczki (1954–71) Radomin (1954–55 →) Radziki Duże (1954–71) Rogowo (1954–72) Róże (1954–55 →) Rypin (1972) Sadłowo (1954–72) Skrwilno (1954–72) Skudzawy (1954–61) Stalmierz (1954–55 →) Starorypin (1954–71) Stępowo (1954–68) Strzygi (1954–71) Szafarnia (1954–55 →) Szczutowo (1954–55 →) Świedziebnia (1954–72) Trąbin (1954–59) Ugoszcz (1954–71) Wąpielsk (1954–68) Wąpielsk (1972) Wola Stara (1954–55 →) Zbójno (1954–55 →) Żałe (1954–71)

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–38) woj. pomorskie (II RP) (1938–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta	Bobrowniki (do 1870) Dobrzyń nad Wisłą Kikół (do 1870) Lipno Skępe (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki Brudzeń (do 19?? →) Chalin (do 1954) Chrostkowo (od 1973) Czarne (do 1954) Czernikowo (od 1929) Dobrzejewice (do 1954) Dobrzyń nad Wisłą (od 1973) Jastrzębie (do 1954) Kikół Kłokock (do 1954) Ligowo (1921–54) Lipno (od 1973) Łąkie (do 1874) Mazowsze (do 1954) Narutowo (1932–44 i 1947–54) Nowogród (do 1954) Obrowo (1868–1929) Oleszno (1868–1930) Osiek (do 1921) Osiek nad Wisłą (do 1868) Ossówka (Osówka) (do 1954) Skępe (1932–54) Skępe (do 1932 i od 1973) Szpetal (Górny) Tłuchowo Wielgie (od 1973) Zaduszniki (do 1868 i 1930–54)
Gromady (1954–72)	Barany (1954–59) Bobrowniki (1954–72) Brzeźno (1954–59) Chalin (1954–71) Chrostkowo (← 1956–72) Ciechocin (1954–55 →) Czarne (1954–68) Czernikowo (1954–72) Dobrzyń nad Wisłą (1959–72) Dyblin (1954–59) Działyń (1954–55 →) Fabianki (1954–55 →) Głodowo (1954–61) Głogowo (1954 →) Grochowalsk (1954–72) Huta (1954–59) Jankowo (1954–68) Jasień (1954–59) Jastrzębie (1954–68) Karnkowo (1954–71) Kikół (1954–72) Kukowo (1954–68) Lenie Wielkie (1954–59) Ligowo (1954–55 →) Lipno (1969–72) Łąkie (1954–61) Łążyn (1954–55 →) Łochocin (1954–71) Makówiec (1954–59) Mazowsze (1954–71) Mierzynek (1954 →) Mokowo (1954–61) Moszczonne (1954–68) Mysłakówko (1954–71) Nasiegniewo (1954–57 →) Nowogród (1954–55 →) Obrowo (1954–55 →) Osiek nad Wisłą (1954–55 →) Osówka (1954–71) Ostrowite (1954–59) Pokrzywno (1954–59) Radomice (1954–72) Skępe (1954–72) Stalmierz (← 1956–59) Sumin (1954–59) Szpetal Górny (1954–55 →) Świętosław (1954–55 →) Tłuchowo (1954–72) Wielgie (1954–72) Wioska (1954–59) Witoszyn Stary (1954–55 →) Wola (1954–71) Wólka (1954–68) Zaduszniki (1954–68)

Miasta	Bobrowniki Dobrzyń nad Wisłą Kikół Lipno Skępe
Gminy miejskie	Lipno
Gminy miejsko-wiejskie	Bobrowniki Dobrzyń nad Wisłą Kikół Skępe
Gminy wiejskie	Chrostkowo Lipno Tłuchowo Wielgie