Fale metrowe

Fale metrowe, VHF (od ang. very high frequency) – zakres fal radiowych (pasmo radiowe) o częstotliwości od 30 do 300 MHz, co odpowiada długości fali od 1 metra do 10 metrów.

Zastosowanie

Fale ultrakrótkie używane są zwłaszcza do łączności na mniejsze odległości. W tym zakresie działają telewizja naziemna, radiofonia, sieć pagerowa oraz różne systemy łączności lokalnej – na przykład w lotnictwie, policji, radiotaxi i wielu innych. Na częstotliwościach 50–52 MHz; 70–70,3 MHz; 144–146 MHz w regionie I (w tym w Polsce) znajdują się pasma przeznaczone dla krótkofalowców.

Pasmo I

Pasmo VHF-I w standardzie OIRT obejmowało kanały telewizyjne 1 i 2 w zakresie częstotliwości 48,5–66,0 MHz, oraz kanały 3, 4, 5 w zakresie częstotliwości 76,0–100,0 MHz, zwane też zakresem II.

Historycznie kanały 1, 2 i 3 służyły w Polsce do nadawania Telewizji Polskiej w latach pięćdziesiątych XX w., co było podyktowane możliwościami ówczesnej techniki lampowej. Nadawanie telewizji w tym paśmie w Polsce trwało do lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Po przyjęciu w Polsce standardu CCIR, konieczne było wyłączenie nadajników pracujących w kanałach 4 i 5 do końca 1995 roku. Ostatecznie nastąpiło całkowite wyłączenie nadajników pracujących w kanałach 1–5. Zwolniony zakres częstotliwości zarezerwowano do innych zastosowań.

W standardzie CCIR zakres I obejmuje kanały telewizyjne 2–4 w zakresie częstotliwości 47–68 MHz.

To pasmo elektromagnetyczne charakteryzuje się zmiennymi warunkami propagacyjnymi, co przy sprzyjających warunkach umożliwiało odbiór odległych stacji telewizyjnych.

Pasmo II (UKF)

Pasmo w standardzie OIRT zajmowało zakres częstotliwości 65,5–73 MHz, rozszerzone w 1979 roku do 74 MHz, przeznaczone było wyłącznie do radiodyfuzji radiofonii modulowanej częstotliwościowo w systemie monofonicznym i stereofonicznym. Od 1 stycznia 2000 roku nastąpił administracyjny zakaz emisji sygnału radiofonicznego w starym zakresie.

W standardzie CCIR początkowo zajmowało zakres częstotliwości 87,5–100 MHz, następnie zostało rozszerzone o zakres 100–104 MHz oraz 104–108 MHz. Nadawanie w Polsce radiofonii w tzw. górnym UKF rozpoczęło się na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku.

Stacje radiofoniczne modulowane częstotliwościowo przesyłają zwykle dodatkowe informacje RDS.

Pasmo III

Pasmo VHF-III w standardzie OIRT obejmowało kanały telewizyjne 6–12 w zakresie częstotliwości 174–230 MHz o szerokości 8 MHz, obecnie w standardzie CCIR obejmuje kanały 5–12 w zakresie częstotliwości 174–230 MHz o szerokości 7 MHz.

Nadawanie telewizji w Polsce na III zakresie rozpoczęto w latach sześćdziesiątych XX wieku. Powszechne wykorzystanie pasma do radiodyfuzji sygnału telewizyjnego trwało do lat dziewięćdziesiątych XX w., po czym nadawanie na paśmie III miało charakter lokalny, aż do momentu wyłączenia sygnału analogowego w 2013 roku.

Obecnie jest wykorzystywane do nadawania cyfrowej telewizji DVB-T i cyfrowego radia DAB.

Plan kanałów telewizyjnych DVB-T:

Kanał	Przedział częstotliwości	Częstotliwość środkowa kanału
5	174–181 MHz	177,5 MHz
6	181–188 MHz	184,5 MHz
7	188–195 MHz	191,5 MHz
8	195–202 MHz	198,5 MHz
9	202–209 MHz	205,5 MHz
10	209–216 MHz	212,5 MHz
11	216–223 MHz	219,5 MHz
12	223–230 MHz	226,5 MHz

Na potrzeby cyfrowego radia DAB kanały telewizyjne zostały podzielone na mniejsze bloki:

Blok	Przedział częstotliwości	Częstotliwość środkowa bloku
5A	174,160–175,696 MHz	174,928 MHz
5B	175,872–177,408 MHz	176,640 MHz
5C	177,584–179,120 MHz	178,352 MHz
5D	179,296–180,832 MHz	180,064 MHz
6A	181,168–182,704 MHz	181,936 MHz
6B	182,880–184,416 MHz	183,648 MHz
6C	184,592–186,128 MHz	185,360 MHz
6D	186,304–187,840 MHz	187,072 MHz
7A	188,160–189,696 MHz	188,928 MHz
7B	189,872–191,408 MHz	190,640 MHz
7C	191,584–193,120 MHz	192,352 MHz
7D	193,296–194,832 MHz	194,064 MHz
8A	195,168–196,704 MHz	195,936 MHz
8B	196,880–198,416 MHz	197,648 MHz
8C	198,592–200,128 MHz	199,360 MHz
8D	200,304–201,840 MHz	201,072 MHz
9A	202,160–203,696 MHz	202,928 MHz
9B	203,872–205,408 MHz	204,640 MHz
9C	205,584–207,120 MHz	206,352 MHz
9D	207,296–208,832 MHz	208,064 MHz
10A	209,168–210,704 MHz	209,936 MHz
10B	210,880–212,416 MHz	211,648 MHz
10C	212,592–214,128 MHz	213,360 MHz
10D	214,304–215,840 MHz	215,072 MHz
11A	216,160–217,696 MHz	216,928 MHz
11B	217,872–219,408 MHz	218,640 MHz
11C	219,584–221,120 MHz	220,352 MHz
11D	221,296–222,832 MHz	222,064 MHz
12A	223,168–224,704 MHz	223,936 MHz
12B	224,880–226,416 MHz	225,648 MHz
12C	226,592–228,128 MHz	227,360 MHz
12D	228,304–229,840 MHz	229,072 MHz

Radiofonia, utożsamianie i błędy w nazewnictwie

Obecnie w Europie i większości państw świata radiofonie korzystają z pasma UKF nadając programy w zakresie częstotliwości 87,5–108 MHz (pasmo CCIR, inaczej pasmo górne), w Japonii radiofonia UKF wykorzystuje pasmo 76–92 MHz, w dawnych państwach socjalistycznych (poza NRD i Jugosławią) przez kilkadziesiąt lat (od około połowy lat 60. XX w. do mniej więcej końca XX wieku) używany był zakres 65,5–74 MHz (pasmo OIRT, inaczej pasmo dolne; w zakresie pasma górnego zostały umieszczone kanały telewizyjne nr 4 i 5).

Na podstawie międzynarodowych ustaleń w radiofonii na falach ultrakrótkich wykorzystuje się transmisję z modulacją częstotliwości (FM), natomiast na falach długich, średnich i krótkich – z modulacją amplitudy (AM). W wielu krajach, zwłaszcza tych, w których radiofonia oprócz UKF nadaje wyłącznie na falach średnich, dla zakresu ultrakrótkofalowego powszechnie używane jest określenie FM, jako przeciwieństwo AM określającego fale średnie. Określenie to jest jednak nieprawidłowe, bowiem opisuje ono sposób modulacji fali nośnej (stosowany w różnych zakresach fal), a nie sam zakres fal (pasmo).

Historia zastosowania

Pierwsze stałe transmisje na zakresie UKF miały miejsce w latach 30. XX wieku i były związane z wprowadzeniem telewizji. Od lat 50. i 60. XX w. następuje masowy rozwój radiofonii UKF, przede wszystkim w krajach rozwiniętych i krajach bloku radzieckiego, choć w Australii i Nowej Zelandii pierwsze licencje na transmisję w tym zakresie zaczęto wydawać dopiero w latach 80. XX wieku. W Polsce pierwszą stacją nadającą na UKF była przedwojenna eksperymentalna stacja telewizyjna. 1 października 1954 roku uruchomiono pierwszą polską stację radiofoniczną UKF – mieściła się ona w Warszawie i nadawała na częstotliwości 97,6 MHz.

Zobacz też

• propagacja fal ultrakrótkich

Linki zewnętrzne

• W Norwegii koniec radia FM