Faszyzm klerykalny

Faszyzm klerykalny lub klerofaszyzm – nazwa nadawana ideologiom, ruchom społecznym lub ustrojom, łączącym elementy faszyzmu i fundamentalizmu religijnego. Określenie odnosi się również do członków kleru lub wiernych świeckich kościołów chrześcijańskich w Europie, którzy sympatyzowali lub uczestniczyli w ruchach faszystowskich w okresie międzywojennym^[1].

Historia

Termin „faszyzm klerykalny” wywodzi się od słów księdza Luigiego Sturzo, który w 1922 roku po raz pierwszy używał terminów wł. clerico-fascismo wł. clerico fascisti^[2]^[3]. Sturzo odnosił to określenie do członków frakcji w obrębie chadeckiej Włoskiej Partii Ludowej, która popierała pro-katolicką politykę Benita Mussoliniego^[2]. Niektórzy z członków tej frakcji startowali później z list ugrupowania faszystowskiego do włoskiego parlamentu^[2]. Pojęcie funkcjonowało we Włoszech również jako określenie księży katolickich sympatyzujących z faszyzmem i popierających publicznie politykę Mussoliniego, np. Agostino Gemelliego, który popierał inwazję na Etiopię i antysemickie regulacje wprowadzone w 1938 roku^[2].

Tym, co w okresie międzywojennym przyciągało niektórych członków kościołów chrześcijańskich do faszyzmu były takie czynniki jak:

odrzucenie demokracji liberalnej, którą uważano za element wrogi tradycji chrześcijańskiej^[1];
sprzeciw wobec przemian obyczajowych takich jak przyznanie praw kobietom, rozluźnienie zasad moralnych w odniesieniu do seksualności^[1];
dążenie do odnowy kultury zachodniej^[1];
nacjonalizm^[1];
antykomunizm^[4];
antykapitalizm^[4].

Przykłady

Jako przykłady faszyzmu klerykalnego wymienia się ideologie:

António Salazara w Portugalii^[2];
Engelberta Dollfußa w Austrii^[2];
Jozefa Tiso na Słowacji^[5];
Maurice'a Duplessisa w Quebecu^[6];
Żelazną Gwardię w Rumunii^[1];
w Polsce Ruch Narodowo-Radykalny Falanga^[7]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pollard 2007 ↓, s. 434.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pollard 2007 ↓, s. 433.
↑ Eatwell 2003 ↓, s. 152.
↑ ^a ^b Pollard 2007 ↓, s. 436.
↑ Pollard 2007 ↓, s. 439.
↑ Eugene Forsey: Clerical Fascism in Quebec. 1937. [dostęp 2019-12-12]. (ang.).
↑ Jan Józef Lipski: Idea Katolickiego Państwa Narodu Polskiego. Zarys ideologii ONR Falanga. Warszawa: Krytyka Polityczna, 2016. ISBN 978-83-64682-41-4

Bibliografia

John Pollard. ‘Clerical Fascism’: Context, Overview and Conclusion. „Totalitarian Movements and Political Religions”. Vol. 8, No. 2, s. 433–446, 2007. DOI: 10.1080/14690760701321528. (ang.).
Roger Eatwell. Reflections on Fascism and Religion. „Totalitarian Movements and Political Religions”. Volume 4, Issue 3, s. 145-166, 2003. DOI: 10.1080/14690760412331329991. (ang.).
JanJ. Nelis JanJ., AnneA. Morelli AnneA., DannyD. Praet DannyD., Catholicism and Fascism in Europe 1918 - 1945: Edited by Jan Nelis, Anne Morelli and Danny Praet., Georg Olms Verlag, 2015, s. 278, ISBN 978-3-487-42127-8 [dostęp 2018-01-23] (ang.).
Walter Laqueur: Faszyzm. Wczoraj - Dziś - Jutro. Warszawa: Da Capo, 1998, s. 232. ISBN 83-7157-213-1.
Demokracja, autorytaryzm, totalizm (1918-1945). W: Jan Baszkiewicz: Powszechna historia ustrojów politycznych. Gdańsk: Arche, 2001, s. 350. ISBN 83-88445-30-8.
Walter Laqueur: Faszyzm. Wczoraj - Dziś - Jutro. Warszawa: Da Capo, 1998, s. 231-280. ISBN 83-7157-213-1.

[CITEREFPollard2007434-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pollard 2007 ↓, s. 434.

[CITEREFPollard2007433-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pollard 2007 ↓, s. 433.

[CITEREFEatwell2003152-3] Eatwell 2003 ↓, s. 152.

[CITEREFPollard2007436-4] Pollard 2007 ↓, s. 436.

[CITEREFPollard2007439-5] Pollard 2007 ↓, s. 439.

[6] Eugene Forsey: Clerical Fascism in Quebec. 1937. [dostęp 2019-12-12]. (ang.).

[7] Jan Józef Lipski: Idea Katolickiego Państwa Narodu Polskiego. Zarys ideologii ONR Falanga. Warszawa: Krytyka Polityczna, 2016. ISBN 978-83-64682-41-4

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]