Fort Wawer

Fort Wawer – jeden z fortów Twierdzy Warszawa, wzniesiony w latach 90. XIX wieku na prawym brzegu Wisły, na terenie osiedla Wawer.

Fort już nie istnieje^[1]. Na jego obszarze zlokalizowany jest park im. Matki Mojej (w granicach ulic: Łysakowskiej, Bychowskiej, Strusia i Akwarelowej).

Opis

Był to fort jednowałowy o regularnym narysie. Jego powierzchnia w obrysie rowów fortecznych wynosiła ok. 2 ha.

Fort wchodził w skład Warszawskiego Rejonu Umocnionego jako jeden z fortów zamykających rejon od wschodu. Jego przeznaczeniem była obrona boku trójkąta Warszawa-Zegrze-Modlin, na styku z Twierdzą Warszawa, które łączył wał forteczny (ciągnący się wzdłuż ul. Ostrobramskiej). Fort miał za zadanie utrzymać kontrolę nad linią Kolei Nadwiślańskiej w miejscu przecięcia jej szosą Brzeską.

Kwestia autora projektu fortu i daty jego powstania nie została wyjaśniona. Niektóre publikacje wskazują na Konstantego Wieliczkę i datują go na 1904 r. Natomiast z badań archiwalnych wynika, że powstał on w latach 1892−1893. Dawniej na jego obszarze znajdował się cmentarz gminy ewangelicko-augsburskiej i właśnie na podstawie dokumentacji tej społeczności przypuszcza się, że wzniesiono go najprawdopodobniej pomiędzy wiosną 1893 r., a latem 1894 r. jako Fort Suworowa^[2].

31 stycznia 1909 r. w ramach likwidacji Twierdzy Warszawa fort został skasowany, a latem 1919 r. rozebrany. Rozbiórkę przerwano na krótki czas w lecie 1920 r., kiedy to jego pozostałości były przygotowywane do obrony przed Armią Czerwoną. Fort wszedł wówczas w skład trzeciej linii obrony Warszawy. Jego budowę nadzorował gen. Władysław Wejtko. 13 sierpnia 1920 r. fort był gotowy do obrony.

Do października 1920 r. stacjonowały w nim wojska, a także prowadzono prace mające na celu poprawić jego funkcjonalność. 22 października 1920 r. gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański wydał rozkaz opuszczenia obiektu. Wówczas nastąpiła ostateczna rozbiórka fortu.

W 1936 r. Prezydent Rzeczypospolitej przekazał bezpłatnie tereny fortu gminie Wawer z przeznaczeniem na cele ogólne (7 ha), a także wydano zgodę na odpłatne odstąpienie 13 ha, które miały zostać sprzedane osobom prawnym i fizycznym^[3].

Przypisy

↑ Jarosław Zieliński: Aneks. Forty warszawskie − stan zachowania. Wizja lokalna przeprowadzona w dn. 21 i 24 października 1997 r., [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 279. ISBN 978-83-62189-21-2.
↑ Data wynika z zachowanych akt społeczności gminy ewangelicko-augsburskiej od której władze rosyjskie wykupiły teren.
↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 września 1936 r., Dz.U. z 1936 r. nr 77, poz. 541.

Bibliografia

LechL. Królikowski LechL., Twierdza Warszawa, Warszawa: Bellona, 2002, ISBN 83-11-09356-3, OCLC 830308284 .

Linki zewnętrzne

Zdjęcie satelitarne na Google Maps - w środkowej części Park im. Matki Mojej - miejsce dawnego fortu.

[1] Jarosław Zieliński: Aneks. Forty warszawskie − stan zachowania. Wizja lokalna przeprowadzona w dn. 21 i 24 października 1997 r., [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 279. ISBN 978-83-62189-21-2.

[2] Data wynika z zachowanych akt społeczności gminy ewangelicko-augsburskiej od której władze rosyjskie wykupiły teren.

[3] Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 września 1936 r., Dz.U. z 1936 r. nr 77, poz. 541.

[1]

[2]

[3]