Geografia Luksemburga
Geografia Luksemburga – dziedzina nauki zajmująca się badaniem Luksemburga pod względem geograficznym.
Luksemburg jest jednym z najmniejszych państw świata i Europy. To niewielkie księstwo leży w Europie Zachodniej i nie ma dostępu do morza. Kraj znajduje się pomiędzy Belgią, Francją i Niemcami. Księstwo cechuje się wyżynnym krajobrazem, gdzie panuje umiarkowany klimat. Luksemburg należy do najbogatszych państw świata o wysokim produkcie narodowym brutto.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Tereny współczesnego Luksemburga, leżące strategicznie pomiędzy ziemiami Germanów i Franków, nazywane były przez Sasów Lucilinburhuc (pol. „mała forteca”)[1] . Przez to Luksemburg nazywany jest także „Gibraltarem północy”[1] .
Położenie, powierzchnia i granice
[edytuj | edytuj kod]Luksemburg leży w Europie Zachodniej i nie ma dostępu do morza[2] . Jest jednym z najmniejszych państw świata[1] – jego powierzchnia wynosi 2586 km²[3] . Jest drugim najmniejszym państwem Unii Europejskiej[4].
Luksemburg graniczy na północy i zachodzie z Belgią (długość granicy wynosi 148 km), na południu z Francją (73 km) i na wschodzie i południowym wschodzie z Niemcami (135 km)[5]. Łączna długość granic wynosi 356 km[5][a].
Skrajne punkty:
- północny 50°10′59″N 6°01′29″E/50,183056 6,024722
- południowy 49°26′52″N 6°02′00″E/49,447778 6,033333
- zachodni 49°54′N 5°44′E/49,900000 5,733333
- wschodni 49°49′N 6°32′E/49,816667 6,533333
Rozciągłość południkowa wynosi 82 km, a równoleżnikowa 57 km[5].
Budowa geologiczna i rzeźba
[edytuj | edytuj kod]Terytorium luksemburskiego księstwa znajduje się w obrębie dwóch krain geograficznych[4]. Pierwszą są Ardeny leżące w północnej części kraju – Oesling zajmujący 1/3 powierzchni kraju[1] (828 km²[4]). Obszar tych gór jest zbudowany ze starych skał metamorficznych, pochodzących z dewonu[6] . Drugą krainą – zajmującą 2/3 powierzchni kraju (1758 km²[4])– jest Gutland leżący w południowej części[1] obejmujący Wyżynę Lotaryńską. Obszar ten budują skały osadowe pochodzące z jury środkowej[6] . Region ten jest przedłużeniem Basenu Paryskiego[6] . Jeden z regionów Luksemburga – Mullerthal – nazywany jest Szwajcarią Luksemburską z uwagi na krajobraz przypominający Szwajcarię[7]. Jest to obszar leżący w obrębie dopływów rzeki Alzette. Tereny dolin rzecznych cechują się występowaniem tam niezwykłych form skalnych, będących efektem wypłukiwania przez rzeki warstw wietrzejących piaskowców i wapieni.
Obszar kraju jest w większości wyżynny[8] , gdzie przeciętna wysokość wynosi 325 m n.p.m.[3] Obszary wyżyn rozcięte są dolinami rzek, licznie występują tereny pagórkowate, które są rozczłonkowane przez doliny rzeczne. Północny region, obejmujący obszar Ardenów, jest terenem gór niskich o przeciętnej wysokości 450 m n.p.m.[1] Najwyższym wzniesieniem tego regionu jest Kneiff wznoszący się na 560 m n.p.m. Wyżyna Lotaryńska, która jest regionem o mniejszych wysokościach bezwzględnych, zwana jest w Luksemburgu Bon Pays – „dobrym krajem”[1] . Jest to obszar, gdzie średnia wysokość terenu to 245 m n.p.m.[1] Jedynie przy granicy z Francją teren się podnosi. Najwyższym wzniesieniem tego regionu jest Ginzebierg, którego wysokość wynosi 425 m n.p.m. Powszechnymi glebami są gleby brunatne, zaś w górach występują rędziny węglanowe.
Najwyższe wzniesienie: 559,8 m n.p.m. Kneiff w Wilwerdange 50°09′26″N 6°02′13″E/50,157222 6,036944
Najniższy punkt[4]: 130 m n.p.m. Wasserbillig 49°42′47″N 6°30′23″E/49,713056 6,506389
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Luksemburg leży w strefie klimatu umiarkowanego, ciepłego, pod wpływem morskich mas powietrza. Oznacza to, że temperatury cechują się łagodnym przebiegiem rocznym, a opady deszczu są wysokie.
Przebieg roczny temperatur jest typowy dla obszarów o morskim klimacie, mimo iż Luksemburg znajduje się 280 km od brzegów Oceanu Atlantyckiego. Masy powietrza kontynentalnego pochodzące z głębi Europy co prawda zaznaczają swój wpływ w kraju, to jednak występują one w niewielkim stopniu. W księstwie dominują wilgotne masy powietrza polarnomorskiego. To oznacza, że pomimo wyżynnego krajobrazu zimy są łagodne, nawet w regionie Ardenów. Na północy, w obrębie Ardenów jest chłodniej[1] , ale średnie wartości i tak w ciągu zimy wynoszą -2° do 0 °C. Na południu jest jeszcze cieplej, gdzie średnie wartości termiczne wynoszą od 0° do +2 °C. Lata są chłodne, bez występowania ekstremów termicznych. Średnie wartości wahają się od +17 °C w Ardenach do +19 °C na południu kraju.
Opady są stosunkowo wysokie i wynoszą średnio około 750 mm rocznie[8] . Najniższe wartości reprezentuje regiony nisko położone, gdzie średnio w ciągu roku spada około 700 mm opadów. W północnej części kraju wartości opadowe dochodzą nawet do 1200 mm rocznie. Opady śniegu występują dość rzadko, zwłaszcza na południu, co wiąże się nie tylko z bliskością oceanu, ale i niezbyt dużą wysokością bezwzględną kraju.
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 13.9 | 19.8 | 22.2 | 27.9 | 31.6 | 35.4 | 39.0 | 37.9 | 31.5 | 26.0 | 18.4 | 14.7 | 39,0 |
Średnie temperatury w dzień [°C] | 3.1 | 4.7 | 9.1 | 13.3 | 17.8 | 20.7 | 23.2 | 22.8 | 18.4 | 13.1 | 7.3 | 3.9 | 13,1 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | 0.8 | 1.6 | 5.2 | 8.7 | 13.0 | 15.9 | 18.2 | 17.7 | 13.9 | 9.5 | 4.7 | 1.8 | 9,3 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | -1.6 | -1.3 | 1.6 | 4.4 | 8.4 | 11.1 | 13.3 | 13.0 | 10.0 | 6.3 | 2.2 | -0.5 | 5,6 |
Rekordy minimalnej temperatury [°C] | -17.8 | -20.2 | -14.4 | -6.9 | -2.1 | 0.9 | 4.5 | 4.3 | -0.7 | -4.6 | -11.1 | -15.3 | −20,2 |
Opady [mm] | 76.9 | 62.4 | 69.2 | 58.1 | 76.5 | 81.7 | 71.0 | 75.8 | 75.4 | 86.9 | 76.5 | 86.4 | 896,9 |
Średnia liczba dni z opadami | 17.0 | 14.3 | 16.1 | 13.7 | 14.4 | 13.9 | 13.0 | 13.1 | 13.0 | 15.4 | 17.2 | 16.9 | 178,0 |
Wilgotność [%] | 87 | 81 | 75 | 68 | 69 | 69 | 67 | 70 | 76 | 83 | 88 | 88 | 77 |
Średnie usłonecznienie [h] | 50.3 | 83.6 | 125.1 | 181.6 | 213.4 | 227.1 | 250.3 | 230.7 | 161.9 | 105.8 | 54.1 | 41.0 | 1724,9 |
Źródło: MeteoLux (temperatury, opady, usłonecznienie)[9] 2020-08-12 | |||||||||||||
Źródło #2: MeteoLux (wilgotność)[10] 2020-08-121 |
Wody
[edytuj | edytuj kod]Luksemburg należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Sieć rzeczna jest gęsta. Główne rzeki to: Mozela (jej odcinek na terenie Luksemburga wynosi 37 km), Alzette (67 km) i Sûre (136 km)[4]. Alzette i Sûre są dopływami Mozeli, która tworząc częściowo granicę z Niemcami, uchodzi do Renu. Rzeki Luksemburga płyną w głębokich dolinach, cechują się dużą zasobnością wód.
Flora i fauna
[edytuj | edytuj kod]Luksemburg leży w strefie europejskich lasów mieszanych, gdzie przeważają formacje liściaste. Powszechnie występującym drzewem jest buk, który dominuje na stokach Ardenów. Licznie występują także lasy dębowe i dębowe grabowe. Lasy iglaste występują w Luksemburgu w niewielkiej ilości i są sztucznymi monokulturami. W tym ekosystemie rosną sosny i świerki. Lasy obejmują 34% powierzchni kraju[8] . Poza lasami dominującą formą krajobrazu są tereny rolnicze. Nielicznie na terenie kraju występują wrzosowiska.
Świat zwierząt jest ubogi, co wiąże się m.in. z dużą gęstością zaludnienia. Duże ssaki można spotkać jedynie na terenach chronionych, a dokładnie w Niemiecko-Luksemburskim Parku Krajobrazowym leżącym we wschodniej części kraju. Do świata zwierząt należą gatunki typowe dla lasów Europy: jelenie, sarny i dziki, zaś do mniejszych ssaków należą: łasice, lisy i borsuki.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Liczba ludności Luksemburga 1 stycznia 2020 roku wynosiła ponad 626 tysięcy[11][b]. Luksemburg jest jednym z państw europejskich o najwyższej gęstości zaludnienia – na jeden km² przypada to 230 osób[12].
Kraj charakteryzuje wysoka liczba mieszkających tu obcokrajowców – Luksemburczycy stanowią 51.1% ludności, Portugalczycy 15.7%, Francuzi 7.5%, Włosi 3.6%, Belgowie 3.3%, Niemcy 2.1%, Hiszpanie 1.1%, Brytyjczycy 1%, inne narodowości 14.6% (szacunek na 2019 rok)[3] . Mieszkają tu przedstawiciele 170 narodowości[12]. Najwięcej obcokrajowców mieszka w Luksemburgu – stanowią 70,8% mieszkańców miasta[12]. Ponadto do pracy w Luksemburgu dojeżdża ok. 185 tys. osób z krajów ościennych[12].
Luksemburg jest państwem wielojęzycznym – w 1984 roku język luksemburski został ustanowiony językiem narodowym, język francuski językiem prawnym (wszystkie akty prawne sporządzane są w jęz. fr.), a języki francuski i niemiecki mają status język administracyjnego[13].
70,4% mieszkańców jest chrześcijanami (głównie wyznania rzymsko-katolickiego), 2,3% muzułmanami, 0,5% deklaruje inne wyznanie, a żadnego wyznania nie deklaruje 26,8% (szacunek na 2010 rok)[3] .
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Gospodarka Luksemburga charakteryzuje się niską stopą bezrobocia, niską inflacją i wysokim dochodem[14].
Luksemburg jest piątym najbogatszym krajem świata po względem PKB per capita[3] . Ma wysoko rozwiniętą gospodarkę z dominującą rolą usług, zwłaszcza sektora finansowego, którego udział w PKB wynosi 35%[3] . Jest jednym z głównych ośrodków finansowych świata[15] .
Jeszcze w latach 60. XX w. gospodarka Luksemburga opierała się na hutnictwie żelaza i przemyśle stalowym, lecz pod koniec XX w. zaczęły dominować usługi finansowe, a na początku XXI w. nastąpił szybki rozwój sektora technik informatycznych i e-commerce[1] .
Przez lata Luksemburg prowadził liberalną politykę podatkową, oferując niskie opodatkowanie zagranicznym firmom, które przenosiły swoje siedziby do księstwa[1] . Od 2015 roku Luksemburg dostosował swoje prawa do wymagań Unii Europejskiej w zakresie wymiany informacji podatkowej i opodatkowania e-commerce[3] .
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k Encyclopædia Britannica 2020 ↓.
- ↑ PWN – Luksemburg ↓.
- ↑ a b c d e f g h i The CIA World Factbook 2020 ↓.
- ↑ a b c d e f Luxembourg's territory. [w:] luxembourg.public.lu [on-line]. [dostęp 2020-08-12]. (ang.).
- ↑ a b c STATEC: Luxembourg in figures – 2019. s. 3. [dostęp 2020-08-12]. (ang.).
- ↑ a b c Kausch i Maquil 2017 ↓.
- ↑ Mullerthal Region – Luxembourg's Little Switzerland. [w:] www.mullerthal.lu [on-line]. [dostęp 2020-08-13]. (ang.).
- ↑ a b c PWN – Luksemburg. Warunki naturalne ↓.
- ↑ ANNUAIRE CLIMATOLOGIQUE AEROPORT LUXEMBOURG-FINDEL (WMO 06590). 2019. [dostęp 2020-08-12]. (fr.).
- ↑ MeteoLux: DONNÉES CLIMATOLOGIQUES Résumé des Moyennes Tricennales. [w:] www.meteolux.lu [on-line]. [dostęp 2020-08-12]. (fr.).
- ↑ STATEC: Etat de la population. [w:] statistiques.public.lu [on-line]. [dostęp 2020-08-12]. (fr.).
- ↑ a b c d Population. [w:] luxembourg.public.lu [on-line]. [dostęp 2020-08-12]. (ang.).
- ↑ Information and Press Serviceof the Luxembourg Government, Publishing Department: About...Languages in Luxembourg. 2008. ISBN 978-2-87999-174-0. [dostęp 2020-08-12]. (ang.).
- ↑ Birch 2014 ↓, s. 558.
- ↑ PWN – Luksemburg. Gospodarka ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Neil Birch: Luxembourg. W: R. W. McColl: Encyclopedia of World Geography. T. 1. Infobase Publishing, 2014. ISBN 978-0-8160-7229-3. [dostęp 2020-08-13]. (ang.).
- Encyklopedia Geograficzna Świata: Europa. Wydawnictwo OPREs Kraków 1998 ISBN 83-85909-36-2
- Luxembourg. W: The CIA World Factbook. (ang.).
- Luxembourg, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-08-12] (ang.).
- Luksemburg, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-08-12] .
- Luksemburg. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-08-12] .
- Luksemburg. Gospodarka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-08-12] .
- B. Kausch, R. Maquil: Geological and Geomorphological Evolution of Luxembourg and Its Cuesta Landscape. W: A. M. Kooijman, L.H. Cammeraat, A.C. Seijmonsbergen: The Luxembourg Gutland Landscape. Springer, 2017, s. 1–20. ISBN 978-3-319-65543-7. [dostęp 2020-08-13]. (ang.).