Henryk Zygalski

Henryk Zygalski
Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1908 ; Poznań, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	30 sierpnia 1978 ; Liss, Wielka Brytania
Zawód, zajęcie	matematyk
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Galeria

Henryk Zygalski (ur. 15 lipca 1908 w Poznaniu^[1], zm. 30 sierpnia 1978 w Liss) – polski matematyk i kryptolog, wynalazca koncepcji płacht Zygalskiego, dzięki którym on oraz Marian Rejewski i Jerzy Różycki złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.

Życiorys

Był wychowankiem Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu^[2] i Uniwersytetu Poznańskiego. Po studiach był pracownikiem Uniwersytetu Poznańskiego oraz radiokontrwywiadu wojskowego (Biuro Szyfrów nr 4).

W styczniu 1933, wraz z poznańskimi matematykami Marianem Rejewskim i Jerzym Różyckim, złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, co pozwoliło na zbudowanie jej działającej kopii. Było to możliwe dzięki jego koncepcji tak zwanych płacht Zygalskiego, bardzo pracochłonnych w wykonaniu perforowanych papierowych arkuszy pomagających w ustaleniu kolejności wirników kodujących.

Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie wykładał statystykę matematyczną na Uniwersytecie Surrey. W roku 1977 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Polskiego na Obczyźnie^[3]^[4]. Związał się z Bertą Blofield, wdową po brytyjskim oficerze.

Po śmierci został skremowany, a jego prochy rozsypano w Ogrodzie Pamięci przy krematorium w Chichesterze. We wrześniu 2018 r. na cmentarzu w Chichesterze postawiono pomnik z napisem „Syn narodu polskiego, poddany brytyjski. Matematyk, kryptolog, złamał szyfry niemieckiej Enigmy w 1933 r., twórca Płacht Zygalskiego”^[5].

Order i upamiętnienie

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 21 lutego 2000 został „w uznaniu wybitnych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej”, wraz z Jerzym Różyckim i Marianem Rejewskim, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[6].

Poczta Polska wprowadziła w 2009 do obiegu cztery znaczki. Na znaczku o nominale 1,95 zł przedstawiono podobiznę Henryka Zygalskiego w otoczeniu pozostałych dwóch kryptologów^[7].

W Poznaniu pamiątki po Henryku Zygalskim można oglądać w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym na Starym Rynku, a przed Zamkiem Cesarskim w 2008 roku postawiono pomnik kryptologów. 25 września 2021 roku w Poznaniu zostało otwarte interaktywne "Centrum Szyfrów Enigma". Multimedialna ekspozycja centrum poświęcona jest historii maszyny szyfrującej Enigma i trzem polskim kryptologom: Marianowi Rejewskiemu, Henrykowi Zygalskiemu i Jerzemu Różyckiemu^[8].

W 1999 przy ul. Leśnej w Lesie Kabackim w Warszawie, przed wjazdem na teren kompleksu Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwa Komponentu Powietrznego, w którym przed II wojną światową mieścił się Referat Niemiecki Biura Szyfrów, odsłonięto kamień z tablicą upamiętniającą pracujących tam Henryka Zygalskiego, Jerzego Różyckiego i Mariana Rejewskiego^[9].

6 września 2019 roku w kościele Świętych Piotra i Pawła w Krakowie odbyła się uroczystość upamiętnienia polskich kryptologów – Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. W podziemiach kościoła, w Krypcie Panteonu Narodowego, złożono w sarkofagu urny z ziemią z miejsc związanych ze śmiercią lub pochówkiem polskich kryptologów, czyli z okolic grobu na warszawskich Powązkach, z dna Morza Śródziemnego i z Chichester^[10].

Okręt rozpoznania radioelektronicznego projektu 107 ORP Henryk Zygalski ma wejść do służby około 2027 roku. 15 listopada 2023 roku rozpoczęto palenie blach pod budowę jednostki^[11].

Zygalski w literaturze

Postać Henryka Zygalskiego pojawia się w kryminale retro Piotra Bojarskiego "Szmery" (2019).

Przypisy

↑ Zygalski Henryk, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-22] .
↑ Na przełomie 2013/2014 przypadkowo odnaleziono w zbiorach Archiwum Państwowego w Poznaniu jego świadectwo maturalne (por. Arkowski Krystian, Geniusz, który złamał Enigmę, w szkole miał tróje, „Dziennik Łódzki”, 13 lutego 2014, nr 35, wyd. A, s. 17).
↑ Tradycje PUNO. puno.edu.pl. [dostęp 2014-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-21)].
↑ Biografie znanych kryptologów (kryptografów i kryptoanalityków). kryptografia.com. [dostęp 2017-01-15].
↑ Henryk Zygalski, który pomógł złamać Enigmę, został wreszcie upamiętniony przez Brytyjczyków. Wiadomości w Onet, 2018-09-01. [dostęp 2019-09-15].
↑ M.P. z 2000 r. nr 13, poz. 273.
↑ Poczta Polska, Numer katalogowy 4290 – 4293, data wydania: 28.08.2009.
↑ Centrum Szyfrów Enigma [online], csenigma.pl [dostęp 2022-07-02] (pol.).
↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 159. ISBN 83-912463-4-5.
↑ Elżbieta Szczuka: Jerzy Różycki ma symboliczny grób. Wyszkowianie na oficjalnej uroczystości (foto). 2019-09-08. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-12)].
↑ ORP Henryk Zygalski. Ruszyła budowa okrętu rozpoznania elektronicznego SIGINT dla Marynarki Wojennej [online], wnp.pl [dostęp 2023-11-16] (pol.).

Bibliografia

Rejewski Marian, An Application of the Theory of Permutations in Breaking the Enigma Cipher, [w:] „Applicationes Mathematicae”, 1980, nr 16(4), s. 543–559.
Welchman Gordon, „From Polish Bomba to British Bombe: the Birth of Ultra”, Intelligence and National Security, 1986.
Misiuk Andrzej, Służby Specjalne II Rzeczypospolitej (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu), „Bellona”, Warszawa 1998.
Kozaczuk Władysław, Bitwa o Tajemnice: Służby wywiadowcze Polski i Niemiec 1918–1939, Książka i Wiedza Warszawa, Wyd. 1 – 1967, Wyd. 2 – 1999.
Ćwięk Henryk, Przeciw Abwehrze (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu), „Bellona”, Warszawa 2001.
Pepłoński Andrzej, Kontrwywiad II Rzeczypospolitej (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu), „Bellona”, Warszawa 2002.
Kozaczuk Władysław, Straszak Jerzy, Enigma; How the Poles Broke the Nazi Code, New York 2004 wyd. Hyppocrene Books ISBN 0-7818-0941-X.
Słownik biograficzny techników polskich, tom 16, Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, Warszawa 2005.

Linki zewnętrzne

Dokumentacja Enigmy – liczne oryginalne komentarze analityczne i wspomnienia niepublikowane Mariana Rejewskiego.
John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Henryk Zygalski w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-27].

[epwn-1] Zygalski Henryk, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-22] .

[2] Na przełomie 2013/2014 przypadkowo odnaleziono w zbiorach Archiwum Państwowego w Poznaniu jego świadectwo maturalne (por. Arkowski Krystian, Geniusz, który złamał Enigmę, w szkole miał tróje, „Dziennik Łódzki”, 13 lutego 2014, nr 35, wyd. A, s. 17).

[3] Tradycje PUNO. puno.edu.pl. [dostęp 2014-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-21)].

[4] Biografie znanych kryptologów (kryptografów i kryptoanalityków). kryptografia.com. [dostęp 2017-01-15].

[5] Henryk Zygalski, który pomógł złamać Enigmę, został wreszcie upamiętniony przez Brytyjczyków. Wiadomości w Onet, 2018-09-01. [dostęp 2019-09-15].

[6] M.P. z 2000 r. nr 13, poz. 273.

[7] Poczta Polska, Numer katalogowy 4290 – 4293, data wydania: 28.08.2009.

[8] Centrum Szyfrów Enigma [online], csenigma.pl [dostęp 2022-07-02] (pol.).

[9] Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 159. ISBN 83-912463-4-5.

[10] Elżbieta Szczuka: Jerzy Różycki ma symboliczny grób. Wyszkowianie na oficjalnej uroczystości (foto). 2019-09-08. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-12)].

[11] ORP Henryk Zygalski. Ruszyła budowa okrętu rozpoznania elektronicznego SIGINT dla Marynarki Wojennej [online], wnp.pl [dostęp 2023-11-16] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]