Józef Łobodowski

Józef Łobodowski
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1909 ; Purwiszki, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	18 kwietnia 1988 ; Madryt, Hiszpania
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	poezja
Epoka	katastrofizm; neoromantyzm; gazel i kasyda
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Józef Łobodowski (ur. 19 marca 1909 w Purwiszkach^[1], zm. 18 kwietnia 1988 w Madrycie) – polski poeta, autor liryki głęboko wizyjnej, proroczej i patetycznej^[2], prozaik, publicysta, tłumacz. Publikował pod pseudonimami: Krawczenko, Maiński, Marienholz, Pszonka, Stefan Kuryłło, Szperacz^[3].

Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury za rok 1937. Uczestnik kampanii wrześniowej, wieloletni korespondent z Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Uznawany za skandalistę swoich czasów.

Łobodowski był jednym z niewielu poetów czasów międzywojennych, którzy odnawiali związki współczesnej liryki polskiej z tradycją szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. Najczęstszym tonem wierszy Łobodowskiego był przy tym skrajny pesymizm oraz ciemny katastrofizm dziejów, ponad którym autor wznosi się wieszczym tonem starotestamentowych proroków. Zdobyło mu to wśród krytyki literackiej opinię „wizjonera par excellence”^[4]. Jego poezje zwykle przybierały postać rozbudowanej, nasyconej obrazami poetyckiej epistoły, raz pełnej heroicznych wezwań i wybuchów uczucia, innym razem zmierzającej w stronę publicystyki. W przeciwieństwie do apokaliptycznej części twórczości, jego wiersze kozackie i orientalne głosiły swoisty élan vital oparty na dzikości życia, porywczości serca i płomiennej miłości.

W pamięci kolejnych pokoleń Łobodowski utrwalił się jako wieczny buntownik, cygan i tułacz; zyskał zresztą kluczowy dla jego recepcji przydomek „ostatniego romantyka”^[5]. Jego literackim mottem był fragment wiersza Dedykacja: „ja jestem z tych, co wiersze tylko za połowę życia biorą, a później skaczą ku dzikich koni grzywom”^[6].

Życiorys

Urodził się w Purwiszkach, następnie z rodzicami mieszkał w Lublinie, a z wybuchem I wojny światowej wyjechali do Moskwy. Sam Łobodowski wywodził swój ród od hetmana kozackiego Grzegorza Łobody^[7]. W 1917 r. wyjechali do Jejska na południu Rosji i tam przybywali do 1922 r., kiedy w ramach repatriacji wrócili do Polski i ponownie zamieszkali w Lublinie. Uczęszczał do II Liceum Ogólnokształcącego w Lublinie (wtedy gimnazjum męskie) im. Hetmana Jana Zamoyskiego.

Często karany prawnie za swoją twórczość, jego tomiki nieraz podlegały konfiskacie. Debiutował w 1931 tomikiem O czerwonej krwi, który to został skonfiskowany przez lubelską cenzurę. W 1932 roku został relegowany z KUL. W 1932 r. wydawał w Lublinie marksistowskie pismo kulturalne „Barykady”, a w 1934 r. pismo „Dźwigary”^[8]. Od 1935 roku związał się z ruchem prometejskim^[9], w 1938 roku wspierał wojewodę Henryka Józewskiego w realizacji jego koncepcji prometejskich. Za publikację Demonom nocy (1935) został w 1937 laureatem Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury^[10]. W latach 1937–1938 redaktor czasopisma „Wołyń” w Łucku. Protestował przeciwko niszczeniu cerkwi prawosławnych. Należał również do grupy poetyckiej „Wołyń”^[11]

We wrześniu 1939 roku wziął udział w kampanii wrześniowej i 19 IX, po agresji ZSRR na Polskę, wraz z brygadą gen. Maczka wycofał się na Węgry. Po kilku ucieczkach z węgierskich obozów internowania przedostał się do Francji, gdzie został aresztowany i osadzony w więzieniu wojskowym w Paryżu.

Około 1940 roku był redaktorem czasopisma „Wrócimy”^[12]. W 1941 roku wyjechał do Hiszpanii, gdzie spędził resztę życia. Jako antykomunista (znany ze swoich ostrych antykomunistycznych wystąpień) był jednym ze współzałożycieli Sekcji Polskiej Radia Madryt. W londyńskich „Wiadomościach” Mieczysława Grydzewskiego zamieszczał cykl swoich felietonów Worek Judaszów. Publikował także w paryskiej „Kulturze” i odegrał znaczącą rolę w budowaniu powojennego dialogu polsko-ukraińskiego. Uznany przez Ukraińców „za łącznika między literaturą polską i ukraińską”. Łobodowski tłumaczył na polski m.in. poezje Tarasa Szewczenki, Łesi Ukrainki i Jara Sławutycza^[7]. Pieśń o Ukrainie Łobodowskiego na język ukraiński przełożył poeta Swiatosław Hordyński.

Był regularnym autorem tekstów w londyńskim „Tygodniu Polskim” i „Orle Białym” Tłumaczył dzieła m.in. św. Jana od Krzyża, Federica Garcíi Lorki, Anny Achmatowej, Josifa Brodskiego, Aleksandra Sołżenicyna. Podpisał list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)^[13]. Laureat Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1967 roku^[14].

Zarządzeniem z 11 listopada 1985 Prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wieloletnią działalność na niwie kultury polskiej^[15].

Bibliografia podmiotowa

poezja

Słońce przez szpary (1929)
Gwiezdny psałterz (1931) – prócz własnych wierszy przekłady utworów autorów ukraińskich, rosyjskich i białoruskich
O czerwonej krwi (1931)
W przeddzień (1932)
Powrót Alaina Gerbaulta (1935) – poemat
Rozmowa z ojczyzną (1935)
Demonom nocy (1936)
Noc nad Warszawą (1939) – poemat
Złota hramota (złożony w wydawnictwie 1939; wydany 1954) – poematy poświęcone Ukrainie
Z dymem pożarów (1941)
Modlitwa na wojnę (1947)
Uczta zadżumionych (1954) – zbiór satyr i fraszek
Pieśń o Ukrainie (1959) – poemat
Kasydy i gazele (1961)
Jarzmo kaudyńskie (1969) – wybór wierszy
W połowie wędrówki (1972)
Dwie książki (1984) – tomiki poetyckie: Dytyramby nieprzejednane, Popołudnie fauna
Tryptyk o zamordowanym kościele (1984) – poematy o tematyce prawosławnej
[współautor] Mare Nostrum (1986)
Pamięci Sulamity (1987) – wiersze poświęcone Zuzannie Ginczance
Rachunek sumienia (1987) – wybór wierszy 1940-1980
Dytyramby patetyczne (1988) – wybór wierszy
List do kraju (1989) – wybór wierszy

proza

Uzurpatorzy wolności (1936) – eseje
Trylogia ukraińska (wydanie krajowe 2017):
- Komysze (1955)
- W stanicy (1958)
- Droga powrotna (1960)
Dzieje Józefa Zakrzewskiego (wydanie krajowe 2018):
- Czerwona wiosna (1965)
- Terminatorzy rewolucji (1966)
- Nożyce Dalili (1968)
- Rzeka graniczna (1970)
Żywot człowieka gwałtownego (2014) – wspomnienia

dramaty

Wyzwolenie (1933; niewydrukowane) – dramat
Lubelska szopka polityczna (1937) – dramat

przekłady

U przyjaciół (1935) – poezje Michaiła Lermontowa, Aleksandra Błoka, Siergieja Jesienina i Władimira Majakowskiego
[wspólnie z Pawłem Zajcewem] Poezje w przekładach (1936) – poezje Tarasa Szewczenki
[wspólnie z Grzegorzem (Peradze) i Giorgim Nakaszydze] Witeź w tygrysiej skórze (1937) – epopeja Szoty Rustaweliego
Oddział chorych na raka (1973) – powieść Aleksandra Sołżenicyna

Bibliografia przedmiotowa

Irena Szypowska: Łobodowski. Od „Atamana Łobody” do „Seniora Lobo”. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2001. ISBN 83-205-4589-7.
Ludmiła Siryk: Naznaczony Ukrainą. O twórczości Józefa Łobodowskiego. Lublin: Wydaw. UMCS, 2002. ISBN 83-227-1960-4.
Śladami pisarza. Józef Łobodowski w Polsce i w Hiszpanii, red. Grzegorz Bak, Ludmiła Siryk, Ewa Łoś. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2002. ISBN 83-227-1960-4.
Grzegorz Joniec. Publicystyka i transformacje ideowe Józefa Łobodowskiego w okresie 1931-1935. „Wschodni Rocznik Humanistyczny”. T. 1, s. 203-213, 2004. Radzyń Podlaski: Archiwum Państwowe Oddział. ISSN 1731-982X. [dostęp 2016-06-23].
PawełP. Libera PawełP., Józef Łobodowski (1909-1988) – szkic do biografii politycznej pisarza zaangażowanego, „Zeszyty Historyczne”, z. 160, Paryż: Instytut Literacki, 2007, s. 3-34, ISBN 2-7168-0207-6, ISSN 0406-0393 [dostęp 2016-06-23] .
PawełP. Libera PawełP., Aresztowanie i paryski okres w życiu Józefa Łobodowskiego w 1940 roku, „Zeszyty Historyczne”, z. 161, Paryż: Instytut Literacki, 2007, s. 196-235, ISBN 2-7168-0208-4, ISSN 0406-0393 [dostęp 2016-06-23] .
Józef Łobodowski: Przeciw upiorom przeszłości: myśli o Polsce i Ukrainie. wybór tekstów i przypisy Paweł Libera, konsultacja Andrij Pavlyszyn. [Lublin]: Wydawnictwo Test, 2015. ISBN 978-83-7038-917-1. [dostęp 2016-06-23].

Przypisy

↑ ^a ^b Purwiszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 307 .
↑ Józef Zięba: Wstęp. W: Józef Łobodowski: Poezje. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1990, s. 12. ISBN 83-222-0625-9.
↑ zobacz khw | Prosto do informacji - katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych [online], katalog.nukat.edu.pl [dostęp 2016-06-22] .
↑ Wizjoneryzm. W: Jerzy Kwiatkowski: Dwudziestolecie międzywojenne. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 2001, s. 195. ISBN 83-01-13007-5.
↑ I. W: Irena Szypowska: Łobodowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2001, s. 7. ISBN 83-205-4589-7.
↑ Zwoje 2 (6), 1998. zwoje-scrolls.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-09-12)]..
↑ ^a ^b Włodzimierz Wilczyński: Leksykon kultury ukraińskiej. Kraków: Universitas, 2018, s. 126. ISBN 978-83-242-3480-6.
↑ Jarosław Tomasiewicz, „Faszyzm lewicy” czy „ludowy patriotyzm”? Tendencje antyliberalne i nacjonalistyczne w polskiej lewicowej myśli politycznej lat trzydziestych, Warszawa 2020, s. 240-244
↑ Tygodnik Powszechny.
↑ Józef Łobodowski laureatem nagrody młodych P. A. L.. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 19 z 26 stycznia 1937.
↑ Lech WojciechL.W. Szajdak Lech WojciechL.W., Grupa Poetycka „Wołyń” – geneza, przedstawiciele, wiersze, Warszawa 2023, ISBN 978-83-67398-07-7 .
↑ Józef Łobodowski (1909–1988) - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2023-02-16] (pol.).
↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.
↑ Lista laureatów – 1951-2011
↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 43, Nr 4 z 11 listopada 1985.

Linki zewnętrzne

Strona poświęcona poecie w serwisie Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].
Józef Łobodowski | biogram na portalu Nowy Napis

[autonazwa1-1] Purwiszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 307 .

[zięba_12-2] Józef Zięba: Wstęp. W: Józef Łobodowski: Poezje. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1990, s. 12. ISBN 83-222-0625-9.

[3] zobacz khw | Prosto do informacji - katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych [online], katalog.nukat.edu.pl [dostęp 2016-06-22] .

[kwiatkowski_195-4] Wizjoneryzm. W: Jerzy Kwiatkowski: Dwudziestolecie międzywojenne. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 2001, s. 195. ISBN 83-01-13007-5.

[szypowska_7-5] I. W: Irena Szypowska: Łobodowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2001, s. 7. ISBN 83-205-4589-7.

[zwoje-6] Zwoje 2 (6), 1998. zwoje-scrolls.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-09-12)]..

[lku-7] Włodzimierz Wilczyński: Leksykon kultury ukraińskiej. Kraków: Universitas, 2018, s. 126. ISBN 978-83-242-3480-6.

[8] Jarosław Tomasiewicz, „Faszyzm lewicy” czy „ludowy patriotyzm”? Tendencje antyliberalne i nacjonalistyczne w polskiej lewicowej myśli politycznej lat trzydziestych, Warszawa 2020, s. 240-244

[9] Tygodnik Powszechny.

[10] Józef Łobodowski laureatem nagrody młodych P. A. L.. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 19 z 26 stycznia 1937.

[11] Lech WojciechL.W. Szajdak Lech WojciechL.W., Grupa Poetycka „Wołyń” – geneza, przedstawiciele, wiersze, Warszawa 2023, ISBN 978-83-67398-07-7 .

[12] Józef Łobodowski (1909–1988) - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2023-02-16] (pol.).

[13] Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.

[14] Lista laureatów – 1951-2011

[15] Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 43, Nr 4 z 11 listopada 1985.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]