Języki tybeto-birmańskie
rung
tani
qiang
bodo-garo
konyak
Języki kuki-chin-naga:naga
kuki-chin
Języki tybeto-birmańskie – grupa około 330 języków używanych w regionie himalajskim, południowych Chinach i Południowo-wschodniej Azji.
W zależności od sposobu klasyfikacji traktuje się je jako:
- podrodzinę w obrębie rodziny sino-tybetańskiej, obok języków chińskich[1] – starsza hipoteza, mocno podważana od lat osiemdziesiątych XX w., gdyż nie udowodniono genetycznego pokrewieństwa języków chińskich i tybeto-birmańskich, co jest konieczne, aby języki uznać za rodzinę[2],
- odrębną rodzinę językową,
- ogólne pojęcie zbiorcze dla kilku niespokrewnionych ze sobą grup językowych, gdyż nowsze ustalenia kwestionują genetyczną jedność języków tybeto-birmańskich[3].
Główne języki
[edytuj | edytuj kod]Języki mające ponad milion użytkowników:
- Birmański: 35 mln jako pierwszy język plus 15 mln jako drugi język w Mjanmie
- Yi (yipho): 4,2 mln w południowych Chinach
- Tybetański: 2 mln.; wraz z dialektami regionów Amdo i Kham 4,5 mln Tybetański Region Autonomiczny, Amdo, Kham
- Sgaw (sgo): 2 mln – Mjanma: stan Karen
- Arakański: 2 mln – Mjanma: Arakan
- Kham: 1,5 mln – Tybet: Kham
- Manipuri (meitei): 1,3 mln – Indie: Manipur, Asam, Nagaland
- Pwo (pho): 1,3 mln – Mjanma: stan Karen
- Tamang: 1 mln – Nepal: Dolina Kathmandu
- Yangbye: 1 mln – Mjanma
- bai (Minchia): 1 mln – Chiny: Yunnan
Klasyfikacja języków tybeto-birmańskich
[edytuj | edytuj kod]Nie osiągnięto pełnego konsensusu co do stopnia pokrewieństwa poszczególnych języków tybeto-birmańskich, prowadzone badania przynoszą wciąż nowe brakujące dane. Dotychczasowe ustalenia (2003) pozwalają na dokonanie roboczego podziału języków na następujące podgrupy:
- Języki tybeto-birmańskie
- Języki bodyjskie z tybetańskim, tamang-ghale, tshangla, takpa, dhimal-Toto
- Języki zachodnio-himalajskie
- Języki mahakiranti z kiranti, newari-thangmi, magar-chepang
- Języki północno-asamskie z językami tani (abor-miri-dafla), khowa-sulung, mijui (deng), idu-digaru
- Języki hrusyjskie
- Języki bodo-konyak-jingpho z bodo-koch (bar), konyak (północny naga), jingpho-sak (kachin-lui)
- Języki kuki-chin-naga z mizo-kuki-chin, ao, angami-pochuri, zeme, tangkhul, meithei (manipuri), karbi (mikir)
- Języki qiang-gyalrong z xixia-qiang i gyalrong
- Języki nungijskie
- Języki kareńskie
- Języki lolo-birmańskie z lolo (yipho) i birmańskim
- Języki izolowane: pyu †, dura †, lepcza, mru, naxi, tujia, bai
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ethnologue
- ↑ Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 66, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
- ↑ Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 69, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ramsey Robert: The Languages of China, Princeton University Press 1987, ISBN 0-691-06694-9
- Paul K Benedict, Sino-Tibetan. A Conspectus, Cambridge: University Press, 1972, ISBN 0-521-08175-0, OCLC 334461.
- Scott DeLancey: Sino-Tibetan Languages, Oxford University Press, New York 1990, ISBN 0-19-520521-9 (Praca zbiorowa : The World's Major Languages )
- Austin Hale, Research on Tibeto-Burman Languages, Berlin: Mouton, 1982, ISBN 90-279-3379-0, OCLC 8114621.
- James A. Matisoff: Handbook of Proto-Tibeto-Burman, Berkeley 2003, ISBN 0-520-09843-9 (bezpłatny download PDF ze strony UC Press)
- Anju Saxena: Himalayan Languages, Berlin 2004, ISBN 3-11-017841-9
- The Sino-Tibetan Languages, Graham Thurgood, Randy J LaPolla, London: Routledge, 2003, ISBN 0-7007-1129-5, OCLC 59556542.
- George Van Driem: Languages of the Himalayas, Leiden 2001, ISBN 90-04-10390-2