Jakub Bart-Ćišinski
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Jakub Bart-Ćišinski[1] (wym. [ˈjakup ˈbaʀt ˈt͡ʃiʃinskʲi], ur. 20 sierpnia 1856 w Kukowie/Kuckau, zm. 16 października 1909 w Pančicach/Panschwitz) – serbołużycki poeta, pisarz i dramatopisarz, tworzący w języku górnołużyckim, teoretyk literatury i kultury serbołużyckiej, duchowny katolicki.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Talent Ćišinskiego kształtował się w Pradze, gdzie młody pisarz działał w łużyckiej organizacji Serbowka i początkowo publikował swoje utwory w jej piśmie Kwětki, a następnie w założonym przez siebie nowym piśmie Lipa Serbska. Duży wpływ wywarł na Ćišinskiego czeski parnasizm, a szczególnie przedstawiciel tego kierunku – poeta Jaroslav Vrchlický, od którego przejął wpływ formalistów francuskich.
Ćišinski jako ksiądz znajdował się (z powodu swojego zaangażowania dla sprawy serbołużyckiej oraz niezależności artystycznej) w ciągłym konflikcie z Kościołem katolickim; władze kościelne wielokrotnie przenosiły go z terenu Łużyc do parafii na terenach niemieckojęzycznych, aby uniemożliwiać jego działalność.
Na podstawach górnołużyckiej literatury narodowej (stworzonych przez Handrija Zejlera 1804-1872), Ćišinski tworzył świecką literaturę łużycką na europejskim poziomie artystycznym. Jego ulubionym gatunkiem literackim był sonet, np. Słowjanam 1884 (będący dramatycznym apelem do słowiańskich braci o pomoc dla Łużyczan uciskanych przez Niemców). Tłumaczył też na język górnołużycki sonety czeskie (Jána Kollára) i polskie (Mickiewicza). Napisał heksametrem idylliczny epos narodowy Nawoženja (Oblubieniec) 1877. Jego najbardziej znanym utworem jest młodzieńczy patriotyczny wiersz Moje serbske wuznaće (Moje serbskie wyznanie).
Ćišinski jest twórcą dramatu łużyckiego, np. Na hrodźišću (Na grodzisku) 1880, opiewającego walkę Miliducha z Frankami (napisanego pod wpływem Rękopisu królodworskiego, pochodzącej z 1817 mistyfikacji czeskiego pisarza Václava Hanki).
Ćišinski zajmował się także twórczością prozatorską – np. próba powieściowa Narodowc a wotrodźeńc (Patriota i renegat) 1879 poruszała ówczesną problematykę łużycką.
Ćišinski był także teoretykiem języka i kultury łużyckiej, propagując poglądy demokratyczne, wzorowane na słowackim działaczu narodowym Michale Hattali, np. artykuł Hłosy ze Serbow do Serbow (zamieszczony w Lipie Serbskiej 1877/78).
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Pomnik Ćišinskiego i szkoła jego imienia znajdują się w jego rodzinnej miejscowości Pančicy-Kukow/Panschwitz-Kuckau; grób na cmentarzu w Wotrowie.
W 1973 prof. Jerzy Śliziński zorganizował w Warszawie konferencję międzynarodową poświęconą pamięci Jakuba Bart-Ćišinskiego.
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]
- Moje serbske wuznaće
- Nawoženja (1877) (Narzeczony)
- Narodowc a wotrodźenc (1879}
- Na hrodźišću (1880) (Na grodziszczu)
- Slubowanje ze zadźěwkami (1881)
- Słowjanam (1884)
- Kniha sonetow (1884) (Księga sonetów)[2]
- Formy (1888)
- Přiroda a wutroba (1889) (Przyroda i serce)
- Serbske zynki (1897)
- Ze žiwienja (1899) (Z życia)
- Z křidłom worjołskim (1904) (Skrzydłem orła)
- Z juskom wótčinskim (1904)
- Wysk a stysk (1905)
- Za ćichim (1906)
- Serbske wobrazki (1908) (Serbskie obrazki)
- Krew a Kraj (1909) (Krew i kraj)[3]
Zbiory wydane po śmierci poety
[edytuj | edytuj kod]- Swětło z wyšiny (1911)
- Z wotmachom. Z domachom. Z doškrabkom (1913)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ nazwisko „Ćišinski” jest artystycznym pseudonimem, od słowa „cichy”
- ↑ Jakub Bart-Ćišinski, Kniha sonettow [online], polona.pl [dostęp 2020-02-27].
- ↑ Jakub Bart-Ćišinski, Krew a kraj [online], polona.pl [dostęp 2020-02-27].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona internetowa inicjatywy na rzecz utrzymania szkoły im. ks. Ćišinskiego. pro-sula-cisinskeho.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-07)]. (górnołuż. • niem.)
- Informacje o proteście. republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-13)].
- Jakub Bart-Ćišinski – dzieła w bibliotece Polona