Jasenie
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Starosta |
Elena Kordíková[1] | ||
| Powierzchnia |
86,29[2] km² | ||
| Wysokość |
504 m n.p.m. | ||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Nr kierunkowy |
048 | ||
| Kod pocztowy |
976 75 | ||
| Tablice rejestracyjne |
BR | ||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego  | |||
| 48°50′11″N 19°27′36″E/48,836389 19,460000 | |||
| Strona internetowa | |||
Jasenie – wieś na Słowacji, w kraju bańskobystrzyckim, w powiecie Brezno.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś położona jest w tzw. Dolinie Górnego Hronu, po prawej (orograficznie) stronie doliny rzeki Hron, u południowych podnóży Niżnych Tatr. Jej zabudowania leżą w dolinie Jasenianskiego potoku. Zwarta zabudowa rozpoczyna się nieco poniżej zbiegu dolin Jasenianskiej i Lomnistej i kończy około 2 km niżej, przy granicy z wsią Predajná. Kataster wsi sięga aż po główny grzbiet Niżnych Tatr w rejonie Veľkej hoľi, Latiborskiej hoľi i Ďurkovej i obejmuje obydwa zbocza długiej Doliny Jaseniańskiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy wzmiankowana w 1424 roku[5] jako osada górnicza. Należała do feudalnego „państwa” z siedzibą na zamku w Lupczy. Do XVI wieku na jej terenie wydobywano złoto i srebro. W okresie od XVII do XIX wieku działała tu prymitywna huta żelaza, a do 1904 roku funkcjonowała huta szkła. W latach po II wojnie światowej w dolinach ponad wsią poszukiwano rud metali oraz prowadzono próby wydobycia antymonitu.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według danych z dnia 31 grudnia 2012 roku, wieś zamieszkiwało 1188 osób, w tym 598 kobiet i 590 mężczyzn[6].
W 2001 roku pod względem narodowości i przynależności etnicznej 99,64% mieszkańców stanowili Słowacy, a 0,27% Czesi[7].
Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2001 roku następująco[7]:
- Katolicy rzymscy – 88,08%
- Ewangelicy – 1,88%
- Ateiści – 8,69%
- Nie podano – 1,34%
Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky
Wodna elektrownia Jasenie
[edytuj | edytuj kod]W latach 1921–1925 u zbiegu Jasenianský’ego potoku i Lomnistéj na potrzeby huty w Podbrezovej wybudowano elektrownię wodną, zasilaną wodami obu tych potoków. Ujęcia wody powstały przy jazach: Biele vody na Jasenianským potoku, Bauková u zbiegu potoków Bezmenného i Prostredného oraz Lomnistá na potoku Lomnistá[9]. Od nich woda doprowadzana jest podziemnymi kanałami do zbiornika akumulacyjnego o pojemności około 9000 m3 na tzw. Ryglu (słow. Rígeľ), skąd spada z wysokości 196 m rurociągiem o łącznej długości 850 m na dwie turbiny Peltona o łącznej mocy 2,3 MW.
Elektrownia ta posiada status zabytku techniki, lecz w dalszym ciągu pracuje. Rytm pracy elektrowni w decydującym stopniu zależy od wielkości i ilości opadów w dorzeczu Jasenianský’ego potoku. W przybliżeniu przez 4 miesiące w roku pracuje ona w trybie ciągłym, a w pozostałym okresie jako elektrownia szczytowa, uruchamiana jedynie w porach szczytowego zapotrzebowania na energię. W najbardziej suchych miesiącach uruchamiana jest raz na dobę. Zapas wody w górnym zbiorniku zapewnia wtedy pracę turbin przez co najmniej 1,5 godziny. Roczna produkcja elektrowni zamyka się w granicach około 12 milionów kWh[10].
W 1936 roku wybudowano około 125 m poniżej elektrowni zbiornik wyrównawczy w celu stabilizowania reżimu wodnego Jaseniańskiego Potoku. W 1998 roku na wypływie ze zbiornika wybudowano dodatkowo małą elektrownię wodną, wyposażoną w turbinę Kaplana o mocy 88 kW.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lista wybranych wójtów, burmistrzów gmin i miast w wyborach do organów gminy. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 86,29S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statystyki ogólne miejscowości. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
- ↑ Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
- ↑ a b Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
- ↑ Databáza, Štatistický úrad Slovenskej republiky [zarchiwizowane 2014-08-24] (słow.).
- ↑ Pavol Rusnák, rozmawiała Viera Kúkolová. Hoci sme priamo v ohrození neboli, situáciu sme mali plne v rukách. „Podbrezovan, Dvojtýždenník Železiarní Podbrezová a.s.”. R. LXVI, 18 czerwca 2010.
- ↑ Barański Mirosław J.: Elektrownia wodna Jasenie, w: „Płaj. Almanach karpacki. Półrocznik Towarzystwa Karpackiego” nr 47, jesień 2013. Wyd. Towarzystwo Karpackie, Warszawa (2014). s. 163-172.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Nízke Tary. Chopok. Turistická mapa 1:50 000. Wydanie 5, wyd. VKÚ Harmanec, 2003, ISBN 80-8042-045-9;
