Jerzy Jedlicki
| Imię i nazwisko urodzenia |
Jerzy Grossman |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
14 czerwca 1930 |
| Data i miejsce śmierci |
31 stycznia 2018 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
historyk idei |
| Tytuł naukowy |
profesor nauk humanistycznych |
| Alma Mater | |
| Partia |
PZPR (1952–1968) |
| Odznaczenia | |
| |
Jerzy Andrzej Jedlicki (ur. 14 czerwca 1930 w Warszawie[1] jako Jerzy Grossman[2], zm. 31 stycznia 2018[3] w Warszawie[4]) – polski historyk idei, profesor nauk humanistycznych, działacz opozycji w okresie PRL.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]_01.jpg)
Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, był synem Wiktora i Wandy[4]. W 1935 wraz z bratem został ochrzczony w obrządku ewangelicko-reformowanym. W 1940 jego rodzina nie podporządkowała się rozkazom niemieckim i nie przeprowadziła się na teren warszawskiego getta. Od tego czasu żył na tzw. aryjskich dokumentach jako Jerzy Jedlicki; nie powrócił do swojego poprzedniego nazwiska[2].
W 1948 ukończył szkołę średnią w Łodzi, a w 1952 ukończył studia socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. Uzyskiwał następnie stopnie doktora (1960) i doktora habilitowanego (1967). W 1980 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1989 został profesorem zwyczajnym. Zawodowo od 1954 związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk[5]. W 1991 objął w nim kierownictwo Pracowni Dziejów Inteligencji[6] (zastępując Ryszardę Czepulis-Rastenis[7]). W pierwszej połowie lat 80. był także wykładowcą UW[5]. W pracy naukowej specjalizował się w historii kultury wieków od XVIII do XX i w historii społecznej[8].
Od 1948 należał do Związku Walki Młodych, a następnie do Związku Młodzieży Polskiej. W latach 1952–1968 był członkiem PZPR[9], którą opuścił w ramach protestu wobec wydarzeń marcowych. Był jedynym pracownikiem Instytutu Historii PAN, który wówczas zrezygnował z członkostwa w partii[10]. Brał udział w dyskusjach w ramach Klubu Krzywego Koła. Był sygnatariuszem Memoriału 101, będącego wystąpieniem polskich intelektualistów przeciwko zmianom Konstytucji PRL. Od 1977 zajmował się organizacją Uniwersytetu Latającego, był członkiem założycielem, wykładowcą i członkiem rady programowej Towarzystwa Kursów Naukowych. Jako wykładowca klubu dyskusyjnego współpracował ze Studenckim Komitetem Solidarności, uczestniczył w Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość”.
W okresie wydarzeń sierpniowych w 1980 był sygnatariuszem skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[11]. Wstąpił następnie do „Solidarności”. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowano go na okres od grudnia 1981 do lipca 1982[1]. Po zwolnieniu publikował w pismach drugiego obiegu, m.in. w „Tygodniku Mazowsze”[12].
W III RP zaangażował się w działalność m.in. Pen Clubu[1]. Był członkiem rady nadzorczej Polskiej Agencji Informacyjnej[13], przewodniczącym rady programowej Stowarzyszenia Przeciwko Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita oraz członkiem Collegium Invisibile[14].
Pochowany został w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A38–1–28)[15].
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]W 2011 prezydent Bronisław Komorowski odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[16].
W 2009 otrzymał Nagrodę im. Jerzego Giedroycia (za książkę Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918 napisaną wspólnie z Maciejem Janowskim i Magdaleną Micińską). W 2012 został laureatem Nagrody Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego[17]. W 2015 wyróżniony Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (w kategorii nauki humanistyczne i społeczne)[18].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Klejnot i bariery społeczne: przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym okresie feudalizmu, Warszawa 1968.
- Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują: studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, PWN, Warszawa 1988.
- Źle urodzeni, czyli o doświadczeniu historycznym, Aneks, Londyn 1993.
- Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Sic!, Warszawa 2000.
- Błędne koło 1832–1864, [w:] Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, Instytut Historii PAN, Warszawa 2008.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Włodzimierz Domagalski: Jerzy Jedlicki. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2012-04-06].
- ↑ a b Magdalena Bajer: Jerzy Jedlicki: Nie marksizm mnie uwiódł. wiez.com.pl, 31 stycznia 2018. [dostęp 2018-03-05].
- ↑ Estera Flieger: Jerzy Jedlicki nie żyje. wyborcza.pl, 31 stycznia 2018. [dostęp 2018-01-31].
- ↑ a b Jerzy Jedlicki. rejestry-notarialne.pl. [dostęp 2022-09-28].
- ↑ a b Who is who w Polsce. Wyd. III. Zug: Hübners blaues Who is who, 2004, s. 1520. ISBN 3-7290-0043-8.
- ↑ Andrzej Friszke. Jerzy Jedlicki (1930–2018). „Kultura i Społeczeństwo”. Nr 1. 62, s. 10, 2018. ISSN 2300-195X. [dostęp 2023-11-19].
- ↑ Maciej Janowski. In Memoriam: Jerzy Jedlicki (4.VI.1930 — 31.I.2018). „Kwartalnik Historyczny”. Nr 4. 126, s. 861, 2019. ISSN 0023-5903. [dostęp 2023-11-19].
- ↑ Prof. zw. dr hab. Jerzy Andrzej Jedlicki, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-04-06].
- ↑ Spętana akademia. Polska Akademia Nauk w dokumentach władz PRL. Materiały partyjne 1950–1986. Patryk Pleskot, Tadeusz Paweł Rutkowski (wybór, wstęp i opracowanie). T. II. Warszawa: IPN, 2012, s. 456.
- ↑ Zbigniew Romek: Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944–1970. Warszawa: Neriton, 2010, s. 243.
- ↑ Apel (64 intelektualistów wraz z załączonym suplementem zawierającym nazwiska sygnatariuszy apelu). Ośrodek Karta. [dostęp 2020-09-25].
- ↑ Jedlicki, Jerzy. wyborcza.pl, 28 listopada 2006. [dostęp 2012-04-06].
- ↑ Jacek Żakowski: Inteligent totalny. „Polityka”, 6 lutego 2018. [dostęp 2018-12-12].
- ↑ Lista tutorów Collegium Invisibile. ci.edu.pl. [dostęp 2012-04-06].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 września 2011 r. o nadaniu orderów i odznaczenia (M.P. z 2011 r. nr 109, poz. 1103).
- ↑ Nagroda im. Jana Parandowskiego. Dotychczasowi laureaci. penclub.com.pl. [dostęp 2019-09-18].
- ↑ Laureaci Nagrody FNP. fnp.org.pl. [dostęp 2016-03-26].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jedlicki, Jerzy. Instytut Herdera w Marburgu. [dostęp 2021-01-28]. (niem.).
- Kolekcja prof. Jerzego Jedlickiego. Ośrodek Karta. [dostęp 2019-12-09].
- Polscy historycy
- Absolwenci Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego
- Członkowie Collegium Invisibile
- Pracownicy instytutów naukowych PAN
- Sygnatariusze Memoriału 101
- Członkowie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (1980–1989)
- Ludzie związani z prasą podziemną w Polsce 1945–1989
- Członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
- Członkowie Związku Młodzieży Polskiej
- Działacze Związku Walki Młodych
- Internowani w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1981–1982
- Sygnatariusze Apelu 64
- Laureaci Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej – nauki humanistyczne i społeczne
- Laureaci Nagrody im. Parandowskiego
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Polscy Żydzi
- Ocalali z Zagłady Żydów
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Urodzeni w 1930
- Zmarli w 2018