Katarzynki
 Wesoła jazda. Alfred Kowalski | |
| Dzień | |
|---|---|
| Typ święta |
ludowe |
| Zwyczaje | |
| Podobne święta | |
Katarzynki – polski zwyczaj świąteczny, obchodzony przez kawalerów odpowiednik andrzejek. Katarzynki były obchodzone w nocy z 24/25 listopada, tj. w wigilię św. Katarzyny Aleksandryjskiej, w tym czasie odbywały się wróżby matrymonialne młodych mężczyzn dotyczące ożenku i poszukiwania partnerki, wróżby te były głównie związane ze snami.[1]
W kościołach chrześcijańskich obrzęd katarzynek odbywa się w niedzielę poprzedzającą 29 listopada.
Święta Katarzyna to patronka cnotliwych kawalerów, którzy pragną poznać pannę i w przyszłości wejść w szczęśliwy związek małżeński. Największe nasilenie kultu świętej przypadło na okres średniowiecza.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pochodzenie zwyczaju katarzynek nie jest do końca znane, jednak większość źródeł łączy je z wigilią św. Katarzyny, która jest patronką m.in. cnotliwych kawalerów, którzy pragną poznać pannę i w przyszłości wejść w szczęśliwy związek małżeński[2]. Zwyczaj celebrowania Katarzynek (obok andrzejek) cieszył się największą popularnością w XVIII i XIX wieku na wsiach kiedy ustawały prace w polu. Wróżby na katarzynki nie były jednak traktowane przez młodych mężczyzn zbyt poważnie - stanowiły bardziej okazję do spotkań i beztroskiej zabawy, co było konsekwencją ówczesnej tradycji i kultury - to do mężczyzny lub jego rodziny należała inicjatywa poszukiwania i wyboru żony przez co wróżby mające przewidywać przyszłość, na którą mieli spory wpływ nie były dla nich aż tak ważne[1].
Z czasem katarzynki zostały wyparte przez bardziej popularne andrzejki, które z czasem z święta przewidzianego wyłącznie dla niezamężnych dziewcząt stały się ogólną zabawą dla obojga płci.
Wybrane wróżby i wierzenia ludowe
[edytuj | edytuj kod]
- Kawalerowie przed wszelkimi wróżbami zgodnie recytowali wierszyk ku pomyślności wróżb:
- Hej! Kasiu, Katarzynko
- Gdzie szukać cię dziewczynko
- Wróżby o ciebie zapytam
- Czekaj – wkrótce zawitam
- Bawmy się więc w Katarzyny
- Szukajcie chłopaki dziewczyny
- Zapytać więc trzeba wróżby
- A nuż potrzebne już drużby
- W noc świętej Katarzyny pod poduszką są dziewczyny – to porzekadło towarzyszyło wkładaniu pod poduszkę dziewczęcych przedmiotów, części garderoby czy ptasiego pióra mających sprowadzić proroczy sen o przyszłej narzeczonej, bądź karteczek z pierwszymi literami imion lub całymi żeńskimi imionami, które zaraz po przebudzeniu miały być wylosowane. Towarzyszyć temu mógł wierszyk:
- Wskaż proszę wróżbo wybrankę
- Żonę i przyszłą kochankę
- Wyciągam karteczki cztery
- Są jej imienia litery
- Wróżenie z kubków polegało na losowaniu ukrytych pod nimi przedmiotów symbolizujących ożenek (np. obrączka), przypływ majątku (np. monety), dobrą pracę (zboże), chwilowy zastój (pusty kubek). Losowaniu towarzyszyć może wierszyk:
- Kasiu daj znać, co się będzie ze mną dziać.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Małgorzata Dziura, 4 pory roku. O pracy i świętowaniu na ziemi przemyskiej, Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, 2019, ISBN 978-83-60680-77-3.
- ↑ Historia, Katarzynki – zapomniany zwyczaj [online], Historia zapomniana i mniej znana, 24 listopada 2016 [dostęp 2021-12-31] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Dzisiaj w świetle Biblii: Katarzynki na stronie autorskiej prezbitera Kościoła Zielonoświątkowego Mariana Biernackiego [opublikowano: 2010-11-24]